بهاءالدین نقشبند، محمد بن محمد: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '== منابع مقاله == ' به '== منابع مقاله == ') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) |
||
| (۲۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class= | <div class="wikiInfo"> | ||
[[پرونده:NUR03404.jpg|بندانگشتی| | [[پرونده:NUR03404.jpg|بندانگشتی|مجموعه شیخ بهاءالدین نقشبند، ازبکستان، بخارا]] | ||
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | ||
|- | |- | ||
! نام!! data-type= | ! نام!! data-type="authorName" |بهاءالدین نقشبند، محمد بن محمد | ||
|- | |- | ||
|نامهای دیگر | |نامهای دیگر | ||
|data-type= | | data-type="authorOtherNames" | خواجه نقشبند | ||
نقشبند، محمد بن محمد | نقشبند، محمد بن محمد | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
|- | |- | ||
|نام پدر | |نام پدر | ||
|data-type= | | data-type="authorfatherName" |محمد | ||
|- | |- | ||
|متولد | |متولد | ||
|data-type= | | data-type="authorbirthDate" |717ق | ||
|- | |- | ||
|محل تولد | |محل تولد | ||
|data-type= | | data-type="authorBirthPlace" |قصر عارفان (قصر هندوان) از قراى بخارا | ||
|- | |- | ||
|رحلت | |رحلت | ||
|data-type= | | data-type="authorDeathDate" |791 ق | ||
|- | |- | ||
|اساتید | |اساتید | ||
|data-type= | | data-type="authorTeachers" |سيد امير كُلال | ||
قُثَم شيخ | |||
خواجه عبدالخالق غُجدوانى | |||
|- | |- | ||
|برخی آثار | |برخی آثار | ||
|data-type= | | data-type="authorWritings" |[[قدسیه (كلمات بهاءالدین نقشبند)]] | ||
|-class= | |- class="articleCode" | ||
|کد مؤلف | |کد مؤلف | ||
|data-type= | | data-type="authorCode" |AUTHORCODE03404AUTHORCODE | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
'''محمد بن محمد بهاء‌الدين نقشبند بخارى'''، عارف قرن هشتم و بنيان‌گذار طريقت | |||
'''محمد بن محمد بهاء‌الدين نقشبند بخارى''' (717-791ق)، عارف قرن هشتم و بنيان‌گذار طريقت نقشبندیه مى‌باشد. برخى به غلط، وى را كه به خواجه نقشبند و شاه نقشبند نيز معروف است، علوى دانسته و نسب او را با سيزده واسطه به على‌اكبر، فرزند [[امام حسن عسکری(ع)]] رسانده‌اند؛ درحالى‌كه امام، فرزندى به اين نام نداشته است. | |||
پدر وى، معروف به باباصاحب سرمست، پيشه نقش‌بندى و كَمخابافى داشت؛ ازاين‌رو، وى نيز كه شغل پدر را پى‌گرفت، به نقشبند ملقب گرديد. همچنين گفته‌اند كه چون با اشتغال مداوم به ذكر قلبى به درجه‌اى رسيد كه اسم جلاله «الله» بر صفحه دلش نقش بست، لقب نقشبند يافت. | پدر وى، معروف به باباصاحب سرمست، پيشه نقش‌بندى و كَمخابافى داشت؛ ازاين‌رو، وى نيز كه شغل پدر را پى‌گرفت، به نقشبند ملقب گرديد. همچنين گفته‌اند كه چون با اشتغال مداوم به ذكر قلبى به درجه‌اى رسيد كه اسم جلاله «الله» بر صفحه دلش نقش بست، لقب نقشبند يافت. | ||
== ولادت == | |||
او در محرم 717ق، در قصر عارفان (قصر هندوان) از قراى بخارا، به دنيا آمد. جدش، نوه خود را نزد خواجه محمد باباسَماسى (متوفى 755ق) از پيروان خواجه ابويعقوب همدانى برد و خواجه سماسى، بهاء‌الدين را به فرزندى پذيرفت. | او در محرم 717ق، در قصر عارفان (قصر هندوان) از قراى بخارا، به دنيا آمد. جدش، نوه خود را نزد خواجه محمد باباسَماسى (متوفى 755ق) از پيروان خواجه ابويعقوب همدانى برد و خواجه سماسى، بهاء‌الدين را به فرزندى پذيرفت. | ||
== مشایخ == | |||
بهاء‌الدين در هجده سالگى به طريقت خواجه سماسى پيوست و پس از او، تحت تربيت و ارشاد سيد امير كُلال (متوفى 772)، خليفه خواجه سماسى، قرار گرفت و سپس سال‌ها در متابعت و ملازمت عارف ديگ‌گرانى، از خلفاى امير كُلال، بود. | بهاء‌الدين در هجده سالگى به طريقت خواجه سماسى پيوست و پس از او، تحت تربيت و ارشاد سيد امير كُلال (متوفى 772)، خليفه خواجه سماسى، قرار گرفت و سپس سال‌ها در متابعت و ملازمت عارف ديگ‌گرانى، از خلفاى امير كُلال، بود. | ||
چند ماه نيز نزد قُثَم شيخ، از مشايخ ترك منتسب به خواجه احمد | چند ماه نيز نزد قُثَم شيخ، از مشايخ ترك منتسب به [[یسوی، احمد|خواجه احمد يَسَوى]]، به رياضت و مجاهدت گذراند و دوازده سال در متابعت خليل آتا، يكى ديگر از مشايخ ترك، بود و به هنگام سلطنت وى در ماوراءالنهر، در دستگاه او محتسب يا قاضى شرع شد. | ||
برخى از اين شغل حكومتى او با تعبير جلاد ياد كرده‌اند و آن را نمونه‌اى قديمى براى گرايش | برخى از اين شغل حكومتى او با تعبير جلاد ياد كرده‌اند و آن را نمونه‌اى قديمى براى گرايش نقش‌بندیان به همكارى با حكّام به منظور اجراى شريعت مى‌دانند. | ||
علاوه بر اينها، بهاء‌الدين، به گفته خود، از تربيت روحانى خواجه عبدالخالق غُجدوانى (متوفى 575) بهره گرفت و چندى نيز نزد برخى از علما به فراگيرى حديث پرداخت. | علاوه بر اينها، بهاء‌الدين، به گفته خود، از تربيت روحانى خواجه عبدالخالق غُجدوانى (متوفى 575) بهره گرفت و چندى نيز نزد برخى از علما به فراگيرى حديث پرداخت. | ||
وى دو بار به سفر حج رفت كه در سفر اول در هرات، ملاقاتى با ملك معز‌الدين | وى دو بار به سفر حج رفت كه در سفر اول در هرات، ملاقاتى با ملك معز‌الدين حسین از امراى آل كَرت، داشت و در سفر دوم در همان جا با زين‌الدين ابوبكر تايبادى (متوفى 791ق) ديدار كرد. | ||
وى حنفى‌مذهب بود. با وجود اين، در آثار او و خلفايش، امامان شيعه(ع) جايگاهى بس رفيع دارند. حتى شجره نَسَب صوفيانه او را از دو راه، يكى از طريق [[امام رضا(ع)]] و امامان(ع) پيش از ايشان، ديگرى از طريق حسن بصرى به [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] رسانده‌اند. | وى حنفى‌مذهب بود. با وجود اين، در آثار او و خلفايش، امامان شيعه(ع) جايگاهى بس رفيع دارند. حتى شجره نَسَب صوفيانه او را از دو راه، يكى از طريق [[امام رضا(ع)]] و امامان(ع) پيش از ايشان، ديگرى از طريق حسن بصرى به [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] رسانده‌اند. | ||
| خط ۵۸: | خط ۶۵: | ||
وى هرچه را كه از نظر متشرعان سنّى از دايره مسلمانى بيرون بود، باطل شمرده و ازاين‌رو برخى از آنان او را مجدّد سده هشتم شمرده‌اند. | وى هرچه را كه از نظر متشرعان سنّى از دايره مسلمانى بيرون بود، باطل شمرده و ازاين‌رو برخى از آنان او را مجدّد سده هشتم شمرده‌اند. | ||
طريقت او در سرزمين‌هاى | طريقت او در سرزمين‌هاى ایران، ماوراءالنهر، هند، چين، ممالك عربى و تركيه بيش از هر طريقه ديگرى در ميان اهل سنت رواج يافت و غالباً ً مورد تأييد حكومت‌هاى سنّى بود؛ چنان‌كه ملك معز‌الدين حسین از حرمت نهادن به او كوتاهى نمى‌كرد، اما بهاء‌الدين از پذيرفتن هدايا و خوردن غذاهاى او امتناع مى‌كرد. | ||
== از جمله شاگردان او عبارتند از== | == از جمله شاگردان او عبارتند از== | ||
#علاء‌الدين عطار؛ | #علاء‌الدين عطار؛ | ||
#محمد | #[[پارسا، محمد بن محمد|محمد پارسا]]؛ | ||
#حسام‌الدين يوسف حافظى بخارى؛ | #حسام‌الدين يوسف حافظى بخارى؛ | ||
#علاء‌الدين غجدوانى؛ | #علاء‌الدين غجدوانى؛ | ||
#صلاح بن | #صلاح بن مبارک بخارى؛ | ||
#يعقوب چرخى. | #[[چرخی، یعقوب بن عثمان|يعقوب چرخى]]. | ||
«رساله قدسيه» كه در منابع به نام‌هاى انفاس قدسيه، رسالة القدسية | «رساله قدسيه» كه در منابع به نام‌هاى انفاس قدسيه، رسالة القدسية النقشبندیة، كلمات قدسية، الحاشية القدسية، مقالات خواجه بهاء‌الدين، كلمات بهاء‌الدين نقشبند و رسالة القدسية البهائية آمده است، مجموعه‌اى از سخنان نسبتاً كوتاه وى به فارسی، مشتمل بر يك مقدمه و دوازده فصل است كه خواجه محمد پارسا آن را تحرير كرده و پس از مرگ بهاء‌الدين با استفاده از ديگر كتب عرفانى همچون مصباح الهداية عز‌الدين كاشانى، شرح و توضيحاتى بر آن افزوده است. | ||
== از ديگر آثار او عبارتند از== | == از ديگر آثار او عبارتند از== | ||
#الاوراد البهائية؛ | #الاوراد البهائية؛ | ||
#رسالة الواردات؛ | #رسالة الواردات؛ | ||
| خط ۸۳: | خط ۸۶: | ||
علاوه بر اينها، رساله‌اى به نام «انيس الطالبين» را نيز به او نسبت داده‌اند. | علاوه بر اينها، رساله‌اى به نام «انيس الطالبين» را نيز به او نسبت داده‌اند. | ||
از بهاء‌الدين اشعارى به | از بهاء‌الدين اشعارى به فارسی و بيشتر در قالب رباعى باقى مانده و به‌طور پراكنده در شرح احوال او ذكر شده است. | ||
از | از كتاب‌هایى كه در شرح احوال، اقوال و مقامات وى نوشته شده مى‌توان از اينها نام برد: انيس الطالبينِ صلاح بن مبارک بخارى، كتاب ديگرى به همين نام، منسوب به حسام‌الدين يوسف بخارايى، محبوبيه خواجه محمد پارسا، رساله بهائيه، تأليف ابوالقاسم بن محمد بخارى و مقامات خواجه نقشبند تأليف ابوالحسن محمدباقر بن محمدعلى. | ||
او سرانجام در ربيع‌الاول 791ق در موطن خود درگذشت و بنا بر وصيتش، پيشاپيش جنازه‌اش شعر | == وفات == | ||
او سرانجام در ربيع‌الاول 791ق در موطن خود درگذشت و بنا بر وصيتش، پيشاپيش جنازه‌اش شعر فارسی مى‌خواندند. | |||
آرامگاه وى اكنون در بخش بهاء‌الدين در دوازده كيلومترى شهر بخارا واقع بوده و داراى خانقاه، مدرسه، مسافرخانه و مسجد است. | آرامگاه وى اكنون در بخش بهاء‌الدين در دوازده كيلومترى شهر بخارا واقع بوده و داراى خانقاه، مدرسه، مسافرخانه و مسجد است. | ||
== منابع مقاله == | ==منابع مقاله== | ||
دانش‌نامه جهان اسلام، ج 4، ص677، نوشته: اكبر ثبوت. | [https://rch.ac.ir/article/Details?id=12046 دانش‌نامه جهان اسلام، ج 4، ص677، نوشته: اكبر ثبوت]. | ||
== وابسته‌ها == | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | {{وابسته‌ها}} | ||
[[قدسیه (كلمات بهاءالدین نقشبند)]] | |||
[[ | [[خواجه بهاءالدین نقشبند: زندگانی، آراء و طریقت (نقشبندیه طریقت خواجگان تا پیدایش مجددیه)]] | ||
[[رده:زندگی‌نامه]] | [[رده:زندگی‌نامه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۲ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۸:۲۴
| نام | بهاءالدین نقشبند، محمد بن محمد |
|---|---|
| نامهای دیگر | خواجه نقشبند
نقشبند، محمد بن محمد نقشبند بخارایی پارسای بخارایی، خواجه محمد |
| نام پدر | محمد |
| متولد | 717ق |
| محل تولد | قصر عارفان (قصر هندوان) از قراى بخارا |
| رحلت | 791 ق |
| اساتید | سيد امير كُلال
قُثَم شيخ خواجه عبدالخالق غُجدوانى |
| برخی آثار | قدسیه (كلمات بهاءالدین نقشبند) |
| کد مؤلف | AUTHORCODE03404AUTHORCODE |
محمد بن محمد بهاء‌الدين نقشبند بخارى (717-791ق)، عارف قرن هشتم و بنيان‌گذار طريقت نقشبندیه مى‌باشد. برخى به غلط، وى را كه به خواجه نقشبند و شاه نقشبند نيز معروف است، علوى دانسته و نسب او را با سيزده واسطه به على‌اكبر، فرزند امام حسن عسکری(ع) رسانده‌اند؛ درحالى‌كه امام، فرزندى به اين نام نداشته است.
پدر وى، معروف به باباصاحب سرمست، پيشه نقش‌بندى و كَمخابافى داشت؛ ازاين‌رو، وى نيز كه شغل پدر را پى‌گرفت، به نقشبند ملقب گرديد. همچنين گفته‌اند كه چون با اشتغال مداوم به ذكر قلبى به درجه‌اى رسيد كه اسم جلاله «الله» بر صفحه دلش نقش بست، لقب نقشبند يافت.
ولادت
او در محرم 717ق، در قصر عارفان (قصر هندوان) از قراى بخارا، به دنيا آمد. جدش، نوه خود را نزد خواجه محمد باباسَماسى (متوفى 755ق) از پيروان خواجه ابويعقوب همدانى برد و خواجه سماسى، بهاء‌الدين را به فرزندى پذيرفت.
مشایخ
بهاء‌الدين در هجده سالگى به طريقت خواجه سماسى پيوست و پس از او، تحت تربيت و ارشاد سيد امير كُلال (متوفى 772)، خليفه خواجه سماسى، قرار گرفت و سپس سال‌ها در متابعت و ملازمت عارف ديگ‌گرانى، از خلفاى امير كُلال، بود.
چند ماه نيز نزد قُثَم شيخ، از مشايخ ترك منتسب به خواجه احمد يَسَوى، به رياضت و مجاهدت گذراند و دوازده سال در متابعت خليل آتا، يكى ديگر از مشايخ ترك، بود و به هنگام سلطنت وى در ماوراءالنهر، در دستگاه او محتسب يا قاضى شرع شد.
برخى از اين شغل حكومتى او با تعبير جلاد ياد كرده‌اند و آن را نمونه‌اى قديمى براى گرايش نقش‌بندیان به همكارى با حكّام به منظور اجراى شريعت مى‌دانند.
علاوه بر اينها، بهاء‌الدين، به گفته خود، از تربيت روحانى خواجه عبدالخالق غُجدوانى (متوفى 575) بهره گرفت و چندى نيز نزد برخى از علما به فراگيرى حديث پرداخت.
وى دو بار به سفر حج رفت كه در سفر اول در هرات، ملاقاتى با ملك معز‌الدين حسین از امراى آل كَرت، داشت و در سفر دوم در همان جا با زين‌الدين ابوبكر تايبادى (متوفى 791ق) ديدار كرد.
وى حنفى‌مذهب بود. با وجود اين، در آثار او و خلفايش، امامان شيعه(ع) جايگاهى بس رفيع دارند. حتى شجره نَسَب صوفيانه او را از دو راه، يكى از طريق امام رضا(ع) و امامان(ع) پيش از ايشان، ديگرى از طريق حسن بصرى به حضرت على(ع) رسانده‌اند.
طريقت او تقيّد به سنت و حفظ آداب شريعت است. وى برخى از آداب و شعائر صوفيه، همچون ذكر جهر، خلوت و سماع و رقص را نفى كرده است.
وى هرچه را كه از نظر متشرعان سنّى از دايره مسلمانى بيرون بود، باطل شمرده و ازاين‌رو برخى از آنان او را مجدّد سده هشتم شمرده‌اند.
طريقت او در سرزمين‌هاى ایران، ماوراءالنهر، هند، چين، ممالك عربى و تركيه بيش از هر طريقه ديگرى در ميان اهل سنت رواج يافت و غالباً ً مورد تأييد حكومت‌هاى سنّى بود؛ چنان‌كه ملك معز‌الدين حسین از حرمت نهادن به او كوتاهى نمى‌كرد، اما بهاء‌الدين از پذيرفتن هدايا و خوردن غذاهاى او امتناع مى‌كرد.
از جمله شاگردان او عبارتند از
- علاء‌الدين عطار؛
- محمد پارسا؛
- حسام‌الدين يوسف حافظى بخارى؛
- علاء‌الدين غجدوانى؛
- صلاح بن مبارک بخارى؛
- يعقوب چرخى.
«رساله قدسيه» كه در منابع به نام‌هاى انفاس قدسيه، رسالة القدسية النقشبندیة، كلمات قدسية، الحاشية القدسية، مقالات خواجه بهاء‌الدين، كلمات بهاء‌الدين نقشبند و رسالة القدسية البهائية آمده است، مجموعه‌اى از سخنان نسبتاً كوتاه وى به فارسی، مشتمل بر يك مقدمه و دوازده فصل است كه خواجه محمد پارسا آن را تحرير كرده و پس از مرگ بهاء‌الدين با استفاده از ديگر كتب عرفانى همچون مصباح الهداية عز‌الدين كاشانى، شرح و توضيحاتى بر آن افزوده است.
از ديگر آثار او عبارتند از
- الاوراد البهائية؛
- رسالة الواردات؛
- دليل العاشقين در تصوف؛
- حيات‌نامه در نصايح و مواعظ؛
- وجه تسميه نقشبند.
علاوه بر اينها، رساله‌اى به نام «انيس الطالبين» را نيز به او نسبت داده‌اند.
از بهاء‌الدين اشعارى به فارسی و بيشتر در قالب رباعى باقى مانده و به‌طور پراكنده در شرح احوال او ذكر شده است.
از كتاب‌هایى كه در شرح احوال، اقوال و مقامات وى نوشته شده مى‌توان از اينها نام برد: انيس الطالبينِ صلاح بن مبارک بخارى، كتاب ديگرى به همين نام، منسوب به حسام‌الدين يوسف بخارايى، محبوبيه خواجه محمد پارسا، رساله بهائيه، تأليف ابوالقاسم بن محمد بخارى و مقامات خواجه نقشبند تأليف ابوالحسن محمدباقر بن محمدعلى.
وفات
او سرانجام در ربيع‌الاول 791ق در موطن خود درگذشت و بنا بر وصيتش، پيشاپيش جنازه‌اش شعر فارسی مى‌خواندند.
آرامگاه وى اكنون در بخش بهاء‌الدين در دوازده كيلومترى شهر بخارا واقع بوده و داراى خانقاه، مدرسه، مسافرخانه و مسجد است.
منابع مقاله
دانش‌نامه جهان اسلام، ج 4، ص677، نوشته: اكبر ثبوت.