المؤتلف من المختلف بين أئمة السلف: تفاوت میان نسخه‌ها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'رجایی، سید مهدی' به 'رجایی، مهدی') |
|||
| (۲۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
[[جمع من الاساتذه]] (محقق) | [[جمع من الاساتذه]] (محقق) | ||
[[طبرسی، فضل بن حسن]] ( | [[طبرسی، فضل بن حسن]] (نویسنده) | ||
[[رجایی، مهدی]] (مصحح) | [[رجایی، مهدی]] (مصحح) | ||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
| سال نشر = 1410 ق | | سال نشر = 1410 ق | ||
| کد اتوماسیون = | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE00372AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| تعداد جلد =2 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =00372 | |||
| کتابخوان همراه نور =00372 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''المؤتلف من المختلف بين أئمة السلف''' تألیف [[طبرسی، فضل بن حسن|فضل بن حسن طبرسى]] (م 548 ق)، معروف به [[طبرسی، فضل بن حسن|شيخ طبرسى]] | '''المؤتلف من المختلف بين أئمة السلف''' تألیف [[طبرسی، فضل بن حسن|فضل بن حسن طبرسى]] (م 548 ق)، معروف به [[طبرسی، فضل بن حسن|شيخ طبرسى]] می‌باشد | ||
اين كتاب خلاصه كتاب [[الخلاف]] في الاحكام يا مسائل [[الخلاف]] [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] قده (م 460 ق) است. | اين كتاب خلاصه كتاب [[الخلاف]] في الاحكام يا مسائل [[الخلاف]] [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] قده (م 460 ق) است. | ||
از صدر اسلام در كنار سبک | از صدر اسلام در كنار سبک نگارش فقه استدلالى و فقه رساله‌اى، و آيات الاحكام، سبکی از فقه اسلامى پديد آمد كه به اختلاف بين مذاهب اسلامى نظر داشته و به اصطلاح فقه خلافى يا فقه مقارنه‌اى گفته مى‌شد. | ||
اين سبک | اين سبک از فقه اماميه كه با نگارش [[الانتصار]] و الناصريات [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سيد مرتضى]](م 413 ق)آغاز و با کتاب‌هاى [[الخلاف]] شيخ طوسى (م 460 ق)، و [[غنية النزوع إلی علمي الأصول و الفروع|غنية النزوع]] [[ابن زهره، حمزه بن علی|ابن زهرة حلبى]] (م 580 ق)، و [[منتهی المطلب في تحقيق المذهب|منتهى المطلب]] [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]] ادامه يافت. | ||
کتاب‌هاى كه به اين سبک از فقه نوشته شده‌اند داراى تنوع و اقسامى در بيان مباحث اختلافى هستند كه مى‌توان آنها را به چهار گروه كلى تقسيم نمود. | |||
گروه اول | گروه اول کتاب‌هائى كه اصحاب مذاهب براى تأييد مذهب خود در رد مخالفين نوشته‌اند مثل الحجة في الرد على الشافعى از ابى زكريا كتانى، الرد على محمد بن حسن شيبانى از اسماعيل بن اسحاق مالكى گروه دوم کتاب‌هائى كه اصحاب مذاهب در آن اختلاف مذهبى بين دو امام از ائمه فقه يا دو مذهب فقهى را بدون ذكر نقض و ابرام نوشته‌اند مثل اختلاف الامام ابى حنيفة و الامام الشافعى از [[بیهقی، احمد بن حسین|ابوبكر بيهقى]] (م 548 ق)، المختلف بين ابى حنيفة و الشافعى از عبداللّه بن حسین ناصحى (م 447 ق) گروه سوم کتاب‌هایى كه در آن اختلاف فقهاى شهرها يا ائمه مذاهب مشهور يا اختلاف مذاهب ذكر شده و اگر چه اين مذاهب نابود شده باشند مثل اختلاف الفقهاء طبرسى از مؤرخ و مفسر بزرگ(م 310 ق)، اختصار اختلاف الفقهاء از احمد بن جصاص(م 370 ق) گروه چهارم کتاب‌هایى كه در مطلق مسائل فقهى نوشته شده و مؤلفين صرفا مذهب خود را ذكر نكرده بلكه آراء فقهاى بزرگ ساير مذاهب را نيز بيان كرده‌اند.کتاب‌هایى اين گروه از ساير گروهها بيشتر است بلكه غالب کتاب‌هاى مفصل فقهى كه به آراء فقهاء در ساير مذاهب پرداخته‌اند از اين گروه هستند.از اين گروه دو مذاهب اهل تسنن مى‌توان به المبسوط سرخسى (م 483 ق)، المغنى ابن قدامه (م 620 ق)، و در مذهب اماميّة المبسوط، و [[الخلاف]] [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] (م 460 ق)، [[منتهی المطلب في تحقيق المذهب|منتهى المطلب]] [[حلی، حسن بن یوسف|علامه حلّى]](م 726 ق)، [[غنية النزوع إلی علمي الأصول و الفروع|الغنية]] [[ابن زهره، حمزه بن علی|ابن زهرة حلبى]] (م 585 ق) را نام برد. | ||
از آنجائى كه شيخ طوسى كه در | از آنجائى كه شيخ طوسى كه در سبک‌هاى مختلف فقهى سر آمد همگان بود، و كتاب [[الجمل و العقود في العبادات|الجمل و العقود]] را به سبک فقه رساله‌اى، المبسوط را در فقه استدلالى، و [[الخلاف]] را به سبک فقه مقارنه‌اى نوشته است و كتاب [[الخلاف]] به دليل توانائى‌هاى كم نظير وى و احاطه وى به آراء مذاهب مختلف اسلامى از جايگاه خاصى برخوردار بوده است و در اكثر موسوعه‌هاى فقهى نظير حدائق الناضرة شيخ يوسف بحرانى (م 1186 ق)، [[رياض المسائل في بيان الأحكام بالدلائل (ط - القدیمة)|رياض المسائل]] [[طباطبایی کربلایی، علی بن محمدعلی|سيد على طباطبائى]] (م 1231 ق)، [[مستند الشيعة في أحكام الشريعة|مستند الشيعه]] [[نراقی، احمد بن محمدمهدی|محقق نراقى]] (م 1245 ق)، [[مفتاح الكرامة في شرح قواعد العلامة|مفتاح الكرامة]] [[حسینی عاملی، محمدجواد بن محمد| سيد جواد عاملى]] (م 1226 ق)، [[جواهر الكلام في شرح شرائع الإسلام|جواهر الكلام]] [[صاحب جواهر، محمدحسن بن باقر|شيخ حسن نجفى]] (م 1266 ق)، و غير آنان بر آن استناد شده است، [[طبرسی، فضل بن حسن|شيخ طبرسى]]تصميم به تلخيص و تدوين اين كتاب گرفته است. | ||
[[طبرسی، فضل بن حسن|شيخ طبرسى]] علاوه بر كتاب [[الخلاف]]، تفسير معروف [[التبيان في تفسير القرآن|التبيان شيخ طوسى]] را نيز به صورت منظم تلخيص نموده و در ضمن [[مجمع البيان في تفسير القرآن|تفسير مجمع البيان]] مطرح نموده است. | [[طبرسی، فضل بن حسن|شيخ طبرسى]] علاوه بر كتاب [[الخلاف]]، تفسير معروف [[التبيان في تفسير القرآن|التبيان شيخ طوسى]] را نيز به صورت منظم تلخيص نموده و در ضمن [[مجمع البيان في تفسير القرآن|تفسير مجمع البيان]] مطرح نموده است. | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۶: | ||
از آنجائيكه [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] مكر را به اجماع الفرقه در [[الخلاف]] استناد كرده است و از طرفى بعضى از مسائل | از آنجائيكه [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] مكر را به اجماع الفرقه در [[الخلاف]] استناد كرده است و از طرفى بعضى از مسائل کتاب‌هاى مختلف فقهى به گونه‌اى متداخل مطرح شده‌اند [[طبرسی، فضل بن حسن|شيخ طبرسى]] با حذف دليل اجماع الفرقه و ايجاد نظمى جديد و حذف بعضى از فروع فقهى و حتى حذف بعضى از روايات به تأليف اين كتاب پرداخته‌اند. | ||
وى در مقدمه كتاب مى‌نويسد:لما تصفحت كتاب مسائل [[الخلاف]]..وجدته قد عوّل في اكثر مسائله على الاستدلال باجماع الفرقة المحقة اذ هو الأصل المرجوع اليه المعتمد عليه المذكور وجه الاستدلال في كتب اصول الفقه...فرأيت تكرار ذكر اجماع الفرقة مما لا طائل فيه سوى اطالة الكتاب فاثبتت رؤوس المسائل و [[الخلاف]] فيها على أوجز الوجوه فكل مسألة عوّل فيها على اجماع الفرقة لم اذكر استدلاله الا ما اذا اقترن بذلك اجماع شىء سواه مما اريد ذكراه فأذكره و اياه، و ان لم يكن في المسألة اجماع للفرقة اشرت الى ما ذكره من الادلّة الاربعة او بعضها و اسقطت من بعض مودعات ادلته ما لم اجد فيه كثير فائدة او يكون معادا ليس فيه اعادته مزيد عائدة. | وى در مقدمه كتاب مى‌نويسد:لما تصفحت كتاب مسائل [[الخلاف]]..وجدته قد عوّل في اكثر مسائله على الاستدلال باجماع الفرقة المحقة اذ هو الأصل المرجوع اليه المعتمد عليه المذكور وجه الاستدلال في كتب اصول الفقه...فرأيت تكرار ذكر اجماع الفرقة مما لا طائل فيه سوى اطالة الكتاب فاثبتت رؤوس المسائل و [[الخلاف]] فيها على أوجز الوجوه فكل مسألة عوّل فيها على اجماع الفرقة لم اذكر استدلاله الا ما اذا اقترن بذلك اجماع شىء سواه مما اريد ذكراه فأذكره و اياه، و ان لم يكن في المسألة اجماع للفرقة اشرت الى ما ذكره من الادلّة الاربعة او بعضها و اسقطت من بعض مودعات ادلته ما لم اجد فيه كثير فائدة او يكون معادا ليس فيه اعادته مزيد عائدة. | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۳: | ||
در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]245/23،246 به نقل از [[حر عاملی، محمد بن حسن|شيخ حر عاملى]] و [[آقا بزرگ تهرانى]] تاريخ | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]245/23،246 به نقل از [[حر عاملی، محمد بن حسن|شيخ حر عاملى]] و [[آقا بزرگ تهرانى]] تاريخ پایان آن 520ق ذكر شده است. | ||
در | در پایان كتاب آمده است، وافق الفراغ من ذلك من شهور سنة عشرين و خمسمائة | ||
==نسخه‌ها== | ==نسخه‌ها== | ||
در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]400/22،23،245 به نسخه‌اى در نزد شيخ محمد السماوى به خط شيخ على بن معز‌الدين حسن بن يوسف كيدرى مربوط به 699ق اشاره شده است و در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]264/24 به نسخه‌اى در | در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]400/22،23،245 به نسخه‌اى در نزد شيخ محمد السماوى به خط شيخ على بن معز‌الدين حسن بن يوسف كيدرى مربوط به 699ق اشاره شده است و در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]]264/24 به نسخه‌اى در کتاب‌هاى آل سيد صافى در نجف نيز اشاره شده است. | ||
در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه، صفحه 79 به | در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه، صفحه 79 به نسخه‌هایى از كتابخانه آیت‌الله‌حكيم مربوط به 699 ق، به كتابخانه ملك در تهران مربوط به 706 ق، كتابخانه مجلس شوراى اسلامى مربوط به 959ق اشاره شده است. | ||
در چاپ كتاب موجود از سه نسخه خطى استفاده شده كه به صورت تلفيقى در چاپ كتاب از آنها استفاده شده است اين نسخه‌ها عبارتند از: | در چاپ كتاب موجود از سه نسخه خطى استفاده شده كه به صورت تلفيقى در چاپ كتاب از آنها استفاده شده است اين نسخه‌ها عبارتند از: | ||
| خط ۷۱: | خط ۷۲: | ||
==تاريخ انتشار== | ==تاريخ انتشار== | ||
كتاب موجود توسط مجمع البحوث الاسلامىّة در سال 1410ق در چاپخانه سيد الشهداء ع در قم انتشار يافته است. | |||
چاپ و تحقيق كتاب توسط [[رجایی، مهدی|سيد مهدى رجائى]] در رجب سال 1410ق پایان يافته است. | |||
==وابسته‌ها== | |||
چاپ و تحقيق كتاب توسط [[رجایی، مهدی| | {{وابسته‌ها}} | ||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۱ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۳۱
| المؤتلف من المختلف بين أئمة السلف | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جمع من الاساتذه (محقق)
طبرسی، فضل بن حسن (نویسنده) رجایی، مهدی (مصحح) |
| ناشر | آستانة الرضوية المقدسة، مجمع البحوث الإسلامية |
| مکان نشر | مشهد مقدس - ایران |
| سال نشر | 1410 ق |
| چاپ | 1 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
المؤتلف من المختلف بين أئمة السلف تألیف فضل بن حسن طبرسى (م 548 ق)، معروف به شيخ طبرسى می‌باشد
اين كتاب خلاصه كتاب الخلاف في الاحكام يا مسائل الخلاف شيخ طوسى قده (م 460 ق) است.
از صدر اسلام در كنار سبک نگارش فقه استدلالى و فقه رساله‌اى، و آيات الاحكام، سبکی از فقه اسلامى پديد آمد كه به اختلاف بين مذاهب اسلامى نظر داشته و به اصطلاح فقه خلافى يا فقه مقارنه‌اى گفته مى‌شد.
اين سبک از فقه اماميه كه با نگارش الانتصار و الناصريات سيد مرتضى(م 413 ق)آغاز و با کتاب‌هاى الخلاف شيخ طوسى (م 460 ق)، و غنية النزوع ابن زهرة حلبى (م 580 ق)، و منتهى المطلب علامه حلّى ادامه يافت.
کتاب‌هاى كه به اين سبک از فقه نوشته شده‌اند داراى تنوع و اقسامى در بيان مباحث اختلافى هستند كه مى‌توان آنها را به چهار گروه كلى تقسيم نمود.
گروه اول کتاب‌هائى كه اصحاب مذاهب براى تأييد مذهب خود در رد مخالفين نوشته‌اند مثل الحجة في الرد على الشافعى از ابى زكريا كتانى، الرد على محمد بن حسن شيبانى از اسماعيل بن اسحاق مالكى گروه دوم کتاب‌هائى كه اصحاب مذاهب در آن اختلاف مذهبى بين دو امام از ائمه فقه يا دو مذهب فقهى را بدون ذكر نقض و ابرام نوشته‌اند مثل اختلاف الامام ابى حنيفة و الامام الشافعى از ابوبكر بيهقى (م 548 ق)، المختلف بين ابى حنيفة و الشافعى از عبداللّه بن حسین ناصحى (م 447 ق) گروه سوم کتاب‌هایى كه در آن اختلاف فقهاى شهرها يا ائمه مذاهب مشهور يا اختلاف مذاهب ذكر شده و اگر چه اين مذاهب نابود شده باشند مثل اختلاف الفقهاء طبرسى از مؤرخ و مفسر بزرگ(م 310 ق)، اختصار اختلاف الفقهاء از احمد بن جصاص(م 370 ق) گروه چهارم کتاب‌هایى كه در مطلق مسائل فقهى نوشته شده و مؤلفين صرفا مذهب خود را ذكر نكرده بلكه آراء فقهاى بزرگ ساير مذاهب را نيز بيان كرده‌اند.کتاب‌هایى اين گروه از ساير گروهها بيشتر است بلكه غالب کتاب‌هاى مفصل فقهى كه به آراء فقهاء در ساير مذاهب پرداخته‌اند از اين گروه هستند.از اين گروه دو مذاهب اهل تسنن مى‌توان به المبسوط سرخسى (م 483 ق)، المغنى ابن قدامه (م 620 ق)، و در مذهب اماميّة المبسوط، و الخلاف شيخ طوسى (م 460 ق)، منتهى المطلب علامه حلّى(م 726 ق)، الغنية ابن زهرة حلبى (م 585 ق) را نام برد.
از آنجائى كه شيخ طوسى كه در سبک‌هاى مختلف فقهى سر آمد همگان بود، و كتاب الجمل و العقود را به سبک فقه رساله‌اى، المبسوط را در فقه استدلالى، و الخلاف را به سبک فقه مقارنه‌اى نوشته است و كتاب الخلاف به دليل توانائى‌هاى كم نظير وى و احاطه وى به آراء مذاهب مختلف اسلامى از جايگاه خاصى برخوردار بوده است و در اكثر موسوعه‌هاى فقهى نظير حدائق الناضرة شيخ يوسف بحرانى (م 1186 ق)، رياض المسائل سيد على طباطبائى (م 1231 ق)، مستند الشيعه محقق نراقى (م 1245 ق)، مفتاح الكرامة سيد جواد عاملى (م 1226 ق)، جواهر الكلام شيخ حسن نجفى (م 1266 ق)، و غير آنان بر آن استناد شده است، شيخ طبرسىتصميم به تلخيص و تدوين اين كتاب گرفته است.
شيخ طبرسى علاوه بر كتاب الخلاف، تفسير معروف التبيان شيخ طوسى را نيز به صورت منظم تلخيص نموده و در ضمن تفسير مجمع البيان مطرح نموده است.
علت تأليف كتاب
از آنجائيكه شيخ طوسى مكر را به اجماع الفرقه در الخلاف استناد كرده است و از طرفى بعضى از مسائل کتاب‌هاى مختلف فقهى به گونه‌اى متداخل مطرح شده‌اند شيخ طبرسى با حذف دليل اجماع الفرقه و ايجاد نظمى جديد و حذف بعضى از فروع فقهى و حتى حذف بعضى از روايات به تأليف اين كتاب پرداخته‌اند.
وى در مقدمه كتاب مى‌نويسد:لما تصفحت كتاب مسائل الخلاف..وجدته قد عوّل في اكثر مسائله على الاستدلال باجماع الفرقة المحقة اذ هو الأصل المرجوع اليه المعتمد عليه المذكور وجه الاستدلال في كتب اصول الفقه...فرأيت تكرار ذكر اجماع الفرقة مما لا طائل فيه سوى اطالة الكتاب فاثبتت رؤوس المسائل و الخلاف فيها على أوجز الوجوه فكل مسألة عوّل فيها على اجماع الفرقة لم اذكر استدلاله الا ما اذا اقترن بذلك اجماع شىء سواه مما اريد ذكراه فأذكره و اياه، و ان لم يكن في المسألة اجماع للفرقة اشرت الى ما ذكره من الادلّة الاربعة او بعضها و اسقطت من بعض مودعات ادلته ما لم اجد فيه كثير فائدة او يكون معادا ليس فيه اعادته مزيد عائدة.
تاريخ تأليف
در الذريعة245/23،246 به نقل از شيخ حر عاملى و آقا بزرگ تهرانى تاريخ پایان آن 520ق ذكر شده است.
در پایان كتاب آمده است، وافق الفراغ من ذلك من شهور سنة عشرين و خمسمائة
نسخه‌ها
در الذريعة400/22،23،245 به نسخه‌اى در نزد شيخ محمد السماوى به خط شيخ على بن معز‌الدين حسن بن يوسف كيدرى مربوط به 699ق اشاره شده است و در الذريعة264/24 به نسخه‌اى در کتاب‌هاى آل سيد صافى در نجف نيز اشاره شده است.
در كتاب مقدمه‌اى بر فقه شيعه، صفحه 79 به نسخه‌هایى از كتابخانه آیت‌الله‌حكيم مربوط به 699 ق، به كتابخانه ملك در تهران مربوط به 706 ق، كتابخانه مجلس شوراى اسلامى مربوط به 959ق اشاره شده است.
در چاپ كتاب موجود از سه نسخه خطى استفاده شده كه به صورت تلفيقى در چاپ كتاب از آنها استفاده شده است اين نسخه‌ها عبارتند از:
- نسخه كتابخانه ملك در تهران مربوط به 706ق كه با رمز (م) مشخص شده است
- نسخه كتابخانه آیت‌الله‌حكيم به خط على بن معز‌الدين حسن بن يوسف كيدرى مربوط به سال 699ق كه با رمز (ح) مشخص شده است.
- نسخه كتابخانه دانشكده الهيات در مشهد به خط ابن المعلم محمد بن على بن محمود باب دشتى اصفهانى، مربوط به سال 959 ق، كه با رمز (د) مشخص شده است.
تاريخ انتشار
كتاب موجود توسط مجمع البحوث الاسلامىّة در سال 1410ق در چاپخانه سيد الشهداء ع در قم انتشار يافته است.
چاپ و تحقيق كتاب توسط سيد مهدى رجائى در رجب سال 1410ق پایان يافته است.