النبض جالينوس: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (Hbaghizadeh@noornet.net صفحهٔ النبض جالینوس را به النبض جالينوس منتقل کرد) |
جز (جایگزینی متن - '.↵==ساختار==' به '. ==ساختار==') |
||
| (۵۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR12563J1.jpg | |||
| عنوان =النبض جالینوس | |||
| عنوان‌های دیگر =کتاب النبض | |||
| | |||
النبض للمتعلمین | النبض للمتعلمین | ||
| خط ۱۶: | خط ۱۱: | ||
کتاب جالینوس الی طوثرن فی النبض للمتعلمین | کتاب جالینوس الی طوثرن فی النبض للمتعلمین | ||
| | | پدیدآوران = | ||
[[جالینوس]] (نویسنده) | |||
[[حنین بن اسحاق]] (مترجم) | [[حنین بن اسحاق]] (مترجم) | ||
[[ | [[ابن سینا، حسین بن عبدالله]] (نویسنده) | ||
[[سالم، محمد سلیم]] (محقق) | [[سالم، محمد سلیم]] (محقق) | ||
[[ | [[مشکوة، سید محمد]] (مصحح) | ||
| زبان =فارسی | |||
|زبان | | کد کنگره =QM 88 /ج2ن2 | ||
| موضوع = | |||
پزشکی باستانی | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
رگ‌ها - متون قدیمی تا قرن 14 | رگ‌ها - متون قدیمی تا قرن 14 | ||
نبض - متون قدیمی تا قرن 14 | نبض - متون قدیمی تا قرن 14 | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | دانشگاه علوم پزشکی ایران، مؤسسه مطالعات تاريخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل | ||
| مکان نشر =تهران - ایران | |||
| سال نشر = 1383 ش | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE12563AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =12563 | |||
| کتابخوان همراه نور =12563 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''النبض للمتعلمين جالینوس و رساله ابن سينا''' این کتاب مشتمل بر دو رساله است. رساله النبض [[جالینوس]] را مترجم دوران عباسى [[حنین بن اسحاق|حنين بن اسحاق]] به عربى ترجمه نموده است. اين رساله براى نوآموزان دانش پزشکى نوشته شده و مطالب مطرح شده در آن مطالبى است كه آموختن آنها براى هر كس كه به دانش پزشکى علاقه دارد لازم و ضرورى است. رساله نبضيه (رگ‌شناسى) [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]] نيز با مقدمه و حواشى و تصحيح [[مشکوة، سید محمد|سيد محمد مشكوة]] در انتهاى كتاب آمده است. | |||
== | ==ساختار== | ||
كتاب نبض [[جالینوس]] در دوازده فصل به رشته تحرير درآمده است كه همه اين فصل - به غير از فصل آخر - مختصر و كوتاه است. رساله [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]] نيز در نه فصل تدوين شده است. | |||
==گزارش محتوا== | |||
رساله النبض [[جالینوس]]: | |||
شناخت بيمارى‌ها براى درمان آنها از مهم‌ترين و اساسى‌ترين مباحث مطرح شده در دانش طب است كه خود مباحث مختلفى را به عنوان زيرمجموعه دربر مى‌گيرد. يكى از راه‌هاى شناخت بيمارى‌ها، شناخت بر اساس «نبض» و حالت‌هاى آن است. نبض و نبض‌شناسى جايگاهى استثنايى در طب سنتى دارد، زيرا حكما با شناخت دقيق و تجارب با ارزش خود در به‌كارگيرى اين معيار مهم تشخيصى، عملاً از آن براى تشخيص زود هنگام، تشخيص مرض و پيش‌بينى وضعيت بيمارى استفاده فراوان می‌كردند.بنابراین شناخت نبض براى كسانى كه بر اساس طب سنتى در خدمات پزشکى فعاليت مى‌نمايند يك ضرورت اولیه است. | |||
از جمله كسانى كه به اين بحث پرداخته و كتابى مستقل پيرامون آن به رشته تحرير درآورده است فيلسوف و پزشک مشهور يونانى [[جالینوس]] است. نام كامل اين اثر كتاب «[[جالینوس]] الى طوثرن في النبض للمتعلمين» است. گويا [[جالینوس]] اين كتاب را براى دوستش طوثرن به نگارش درآورده است.<ref>كتاب النبض، ص11</ref> | |||
از | كتاب نبض [[جالینوس]] به عنوان پس از تأليف مورد توجه بسيارى از اطباء همانند [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]] و حتى كسانى مثل حكيم عقيلى خراسانى و حكيم محمد اعظم خان قرار گرفته است. | ||
البته اين اثر، نگاشته مختصر [[جالینوس]] پيرامون مبحث نبض است چراكه او اثرى بسيار مفصل‌تر دراين‌باره به رشته تحرير درآورده است.<ref>كتاب النبض، ص12</ref> | |||
البته اين اثر، نگاشته مختصر | |||
البته مبحث نبض از مباحث مشكل طب سنتى است و آموزش آن نسبت به ديگر مباحث سخت‌تر است از اين‌رو نبايد توقع داشت كه با يك مطالعه اين اثر و بدون تطبيق عملى آن شناخت مباحث نبض ميسر گردد. | البته مبحث نبض از مباحث مشكل طب سنتى است و آموزش آن نسبت به ديگر مباحث سخت‌تر است از اين‌رو نبايد توقع داشت كه با يك مطالعه اين اثر و بدون تطبيق عملى آن شناخت مباحث نبض ميسر گردد. | ||
| خط ۸۵: | خط ۶۳: | ||
از جمله عناوين فصول كتاب النبض چنين است: رگهاى جهنده و ارتباط آنها با قلب؛ چگونگى حس حركت و جهش رگ‌ها؛ خواص حركت (سرعت و كندى)؛ اصطلاح قرعه و فترت در نبض‌شناسى؛ استواء و اختلاف؛ تساوى در قرعه‌هاى نبض؛ گونه‌هاى اختلاف قرعه‌هاى نبض؛ تغيير نبض و گونه‌هاى آن؛ تغيير نبض و اسباب غير طبيعى آن. | از جمله عناوين فصول كتاب النبض چنين است: رگهاى جهنده و ارتباط آنها با قلب؛ چگونگى حس حركت و جهش رگ‌ها؛ خواص حركت (سرعت و كندى)؛ اصطلاح قرعه و فترت در نبض‌شناسى؛ استواء و اختلاف؛ تساوى در قرعه‌هاى نبض؛ گونه‌هاى اختلاف قرعه‌هاى نبض؛ تغيير نبض و گونه‌هاى آن؛ تغيير نبض و اسباب غير طبيعى آن. | ||
رساله نبضيه | رساله نبضيه ابن سينا: | ||
در ابتداى اين رساله سبب | در ابتداى اين رساله سبب تألیف آن درخواست عضد الدّين علاء‌الدوله كاكويه حاكم اصفهان (جلوس 422ق) ذكر شده است. رساله مشتمل بر نه فصل است كه به رئوس مطالب هر فصل اشاره مى‌شود: | ||
فصل اوّل: مشتمل است بر عناصر اربعه يعنى آتش و هوا و آب و | فصل اوّل: مشتمل است بر عناصر اربعه يعنى آتش و هوا و آب و خاک. همچنين به مباحث گرمى و سردى و خشكى و ترى و خلقت آدمى كه مرّكب از تن و جان و روان است پرداخته، اخلاط چهارگانه يعنى خون بلغم و صفرا و سودا و روح‌هاى چهارگانه يعنى روح حيوانى، روح نفسانى، روح طبيعى و روح تولید نيز در اين فصل مطرح شده است. | ||
فصل دوم: بر اهميت غذا براى حيوان و ذخيره موادّ غذايى در بدن و استفاده بدن از ذخايرش به هنگام نياز و دفع فضولات بدن سخن گفته شده است. | فصل دوم: بر اهميت غذا براى حيوان و ذخيره موادّ غذايى در بدن و استفاده بدن از ذخايرش به هنگام نياز و دفع فضولات بدن سخن گفته شده است. | ||
فصل سوم: به احوال دل اختصاص دارد و در اين باب گفته : دل همچون شريان همه تن است و شريان مانند دل يكى از اندام. در اين فصل نظر | فصل سوم: به احوال دل اختصاص دارد و در اين باب گفته: دل همچون شريان همه تن است و شريان مانند دل يكى از اندام. در اين فصل نظر پزشکان پيشين نقل گرديده و در مجموعه مقالات همايش بين‌المللى [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]] مورد نقد قرار گرفته و اين سخن كه نبض بر سبيل مدّ و جزر است، مردود دانسته شده است. همچنين در خلقت شريان‌ها نيز مطالبى ذكر نموده است. | ||
فصل چهارم: در اين فصل درباره عناوينى همچون اندازه حركت (مقدار)، تيزى حركت (سرعت و ابطاء)، قوّت حركت (قوّت و ضعف)، برآمدن و فرود آمدن حركت (تواتر و تفاوت)، گرمى و سردى رگ (حرارت و برودت) بحث شده است. | فصل چهارم: در اين فصل درباره عناوينى همچون اندازه حركت (مقدار)، تيزى حركت (سرعت و ابطاء)، قوّت حركت (قوّت و ضعف)، برآمدن و فرود آمدن حركت (تواتر و تفاوت)، گرمى و سردى رگ (حرارت و برودت) بحث شده است. | ||
فصل پنجم: | فصل پنجم: نویسنده اندازه حركت نبض و انواع آن را دراز، كوتاه، ميان، پهن، تنگ، بلند، افتاده و ستبر برشمرده و از جهتى قوّت و ضعف، نرمى و سختى، پرى و تهى بودن نبض هم در اين فصل طرح گرديده است. | ||
فصل ششم: اختصاص به نبض هموار و مختلف دارد و همچنين درباره نظام و بى‌نظامى نبض و موسيقارى بودن آن و | فصل ششم: اختصاص به نبض هموار و مختلف دارد و همچنين درباره نظام و بى‌نظامى نبض و موسيقارى بودن آن و نبض‌هایى كه وزن نيكو دارند و ندارند، مباحثى آمده است. | ||
فصل هفتم: مشتمل است بر مطالبى در باب نبض مستوى و مختلف و تفاوت نبض‌ها با هم. بدين ترتيب نبض گسليده (منقطع)، نبض بازگرديده (عايد) و نبض پيوسته (مّتصل) مطرح شده است. | فصل هفتم: مشتمل است بر مطالبى در باب نبض مستوى و مختلف و تفاوت نبض‌ها با هم. بدين ترتيب نبض گسليده (منقطع)، نبض بازگرديده (عايد) و نبض پيوسته (مّتصل) مطرح شده است. | ||
فصل هشتم: درباره نبض مركب و مشخصات و تفاوت‌هاى آنها با هم مطالبى آورده است . | فصل هشتم: درباره نبض مركب و مشخصات و تفاوت‌هاى آنها با هم مطالبى آورده است. | ||
فصل نهم به سبب‌هاى نظم نبض اشاره دارد و آن را از جهت آلت، قوّت و حاجت و بررسى نموده و عوامل تأثيرگذار بر نبض و رگ مانند غم، بى‌تابى، رياضت برشمرده شده و به تفاوت ميان نبض نر و مادّه و اختلاف نبض كودكان و برنايان و پيران اشارت گرديده است. از مطالب ديگر اين فصل به تفاوت نبض در حالت‌هاى مختلف بدن چون خواب، بيدارى، خشمناكى، گرسنگى و سيرى اشاره شده است. | فصل نهم به سبب‌هاى نظم نبض اشاره دارد و آن را از جهت آلت، قوّت و حاجت و بررسى نموده و عوامل تأثيرگذار بر نبض و رگ مانند غم، بى‌تابى، رياضت برشمرده شده و به تفاوت ميان نبض نر و مادّه و اختلاف نبض كودكان و برنايان و پيران اشارت گرديده است. از مطالب ديگر اين فصل به تفاوت نبض در حالت‌هاى مختلف بدن چون خواب، بيدارى، خشمناكى، گرسنگى و سيرى اشاره شده است. | ||
==وضعيت كتاب | ==وضعيت كتاب== | ||
اين اثر به تحقيق و تصحيح دكتر محمد سليم سالم منتشر شده است. محقق در تصحيح اين اثر از سه نسخه خطى و متن يونانى آن بهره برده است. | اين اثر به تحقيق و تصحيح دكتر محمد سليم سالم منتشر شده است. محقق در تصحيح اين اثر از سه نسخه خطى و متن يونانى آن بهره برده است. | ||
وى در ابتدا مقدمه‌اى مختصر پيرامون كتاب نبض | وى در ابتدا مقدمه‌اى مختصر پيرامون كتاب نبض [[جالینوس]]، ساختار آن و شيوه تصحيح آن نگاشته است. | ||
پاورقى‌هاى مفصل اين اثر دو دسته است: دسته‌اى به اختلاف نسخ اشاره دارد و دسته ديگر حواشى توضيحى و يا نقل تكه‌اى از متن يونانى و يا كلمات و فوائد ديگر مرتبط با متن است. | پاورقى‌هاى مفصل اين اثر دو دسته است: دسته‌اى به اختلاف نسخ اشاره دارد و دسته ديگر حواشى توضيحى و يا نقل تكه‌اى از متن يونانى و يا كلمات و فوائد ديگر مرتبط با متن است. | ||
افست اين اثر را -همراه با رساله نبض ابن سينا- | افست اين اثر را -همراه با رساله نبض [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابن سينا]]- مؤسسه مطالعات تاريخ پزشکى، طب اسلامى و مكمل دانشگاه علوم پزشکى ایران با مقدمه‌اى كوتاه به قلم آقاى دكتر [[اصفهانی، محمدمهدی|محمد مهدى اصفهانى]] منتشر نموده است. | ||
== | ==پانویس== | ||
<references/> | |||
==منابع مقاله== | |||
مقدمه و متن كتاب | مقدمه و متن كتاب | ||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:کالبد شناسی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۸ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۳۸
| النبض جالینوس | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جالینوس (نویسنده)
حنین بن اسحاق (مترجم) ابن سینا، حسین بن عبدالله (نویسنده) سالم، محمد سلیم (محقق) مشکوة، سید محمد (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | کتاب النبض
النبض للمتعلمین رساله نبض رگ شناسی، یا، رساله در نبض کتاب جالینوس الی طوثرن فی النبض للمتعلمین |
| ناشر | دانشگاه علوم پزشکی ایران، مؤسسه مطالعات تاريخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1383 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | پزشکی باستانی
رگ‌ها - متون قدیمی تا قرن 14 نبض - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | QM 88 /ج2ن2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
النبض للمتعلمين جالینوس و رساله ابن سينا این کتاب مشتمل بر دو رساله است. رساله النبض جالینوس را مترجم دوران عباسى حنين بن اسحاق به عربى ترجمه نموده است. اين رساله براى نوآموزان دانش پزشکى نوشته شده و مطالب مطرح شده در آن مطالبى است كه آموختن آنها براى هر كس كه به دانش پزشکى علاقه دارد لازم و ضرورى است. رساله نبضيه (رگ‌شناسى) ابن سينا نيز با مقدمه و حواشى و تصحيح سيد محمد مشكوة در انتهاى كتاب آمده است.
ساختار
كتاب نبض جالینوس در دوازده فصل به رشته تحرير درآمده است كه همه اين فصل - به غير از فصل آخر - مختصر و كوتاه است. رساله ابن سينا نيز در نه فصل تدوين شده است.
گزارش محتوا
رساله النبض جالینوس:
شناخت بيمارى‌ها براى درمان آنها از مهم‌ترين و اساسى‌ترين مباحث مطرح شده در دانش طب است كه خود مباحث مختلفى را به عنوان زيرمجموعه دربر مى‌گيرد. يكى از راه‌هاى شناخت بيمارى‌ها، شناخت بر اساس «نبض» و حالت‌هاى آن است. نبض و نبض‌شناسى جايگاهى استثنايى در طب سنتى دارد، زيرا حكما با شناخت دقيق و تجارب با ارزش خود در به‌كارگيرى اين معيار مهم تشخيصى، عملاً از آن براى تشخيص زود هنگام، تشخيص مرض و پيش‌بينى وضعيت بيمارى استفاده فراوان می‌كردند.بنابراین شناخت نبض براى كسانى كه بر اساس طب سنتى در خدمات پزشکى فعاليت مى‌نمايند يك ضرورت اولیه است.
از جمله كسانى كه به اين بحث پرداخته و كتابى مستقل پيرامون آن به رشته تحرير درآورده است فيلسوف و پزشک مشهور يونانى جالینوس است. نام كامل اين اثر كتاب «جالینوس الى طوثرن في النبض للمتعلمين» است. گويا جالینوس اين كتاب را براى دوستش طوثرن به نگارش درآورده است.[۱]
كتاب نبض جالینوس به عنوان پس از تأليف مورد توجه بسيارى از اطباء همانند ابن سينا و حتى كسانى مثل حكيم عقيلى خراسانى و حكيم محمد اعظم خان قرار گرفته است.
البته اين اثر، نگاشته مختصر جالینوس پيرامون مبحث نبض است چراكه او اثرى بسيار مفصل‌تر دراين‌باره به رشته تحرير درآورده است.[۲]
البته مبحث نبض از مباحث مشكل طب سنتى است و آموزش آن نسبت به ديگر مباحث سخت‌تر است از اين‌رو نبايد توقع داشت كه با يك مطالعه اين اثر و بدون تطبيق عملى آن شناخت مباحث نبض ميسر گردد.
از جمله عناوين فصول كتاب النبض چنين است: رگهاى جهنده و ارتباط آنها با قلب؛ چگونگى حس حركت و جهش رگ‌ها؛ خواص حركت (سرعت و كندى)؛ اصطلاح قرعه و فترت در نبض‌شناسى؛ استواء و اختلاف؛ تساوى در قرعه‌هاى نبض؛ گونه‌هاى اختلاف قرعه‌هاى نبض؛ تغيير نبض و گونه‌هاى آن؛ تغيير نبض و اسباب غير طبيعى آن.
رساله نبضيه ابن سينا:
در ابتداى اين رساله سبب تألیف آن درخواست عضد الدّين علاء‌الدوله كاكويه حاكم اصفهان (جلوس 422ق) ذكر شده است. رساله مشتمل بر نه فصل است كه به رئوس مطالب هر فصل اشاره مى‌شود:
فصل اوّل: مشتمل است بر عناصر اربعه يعنى آتش و هوا و آب و خاک. همچنين به مباحث گرمى و سردى و خشكى و ترى و خلقت آدمى كه مرّكب از تن و جان و روان است پرداخته، اخلاط چهارگانه يعنى خون بلغم و صفرا و سودا و روح‌هاى چهارگانه يعنى روح حيوانى، روح نفسانى، روح طبيعى و روح تولید نيز در اين فصل مطرح شده است.
فصل دوم: بر اهميت غذا براى حيوان و ذخيره موادّ غذايى در بدن و استفاده بدن از ذخايرش به هنگام نياز و دفع فضولات بدن سخن گفته شده است.
فصل سوم: به احوال دل اختصاص دارد و در اين باب گفته: دل همچون شريان همه تن است و شريان مانند دل يكى از اندام. در اين فصل نظر پزشکان پيشين نقل گرديده و در مجموعه مقالات همايش بين‌المللى ابن سينا مورد نقد قرار گرفته و اين سخن كه نبض بر سبيل مدّ و جزر است، مردود دانسته شده است. همچنين در خلقت شريان‌ها نيز مطالبى ذكر نموده است.
فصل چهارم: در اين فصل درباره عناوينى همچون اندازه حركت (مقدار)، تيزى حركت (سرعت و ابطاء)، قوّت حركت (قوّت و ضعف)، برآمدن و فرود آمدن حركت (تواتر و تفاوت)، گرمى و سردى رگ (حرارت و برودت) بحث شده است.
فصل پنجم: نویسنده اندازه حركت نبض و انواع آن را دراز، كوتاه، ميان، پهن، تنگ، بلند، افتاده و ستبر برشمرده و از جهتى قوّت و ضعف، نرمى و سختى، پرى و تهى بودن نبض هم در اين فصل طرح گرديده است.
فصل ششم: اختصاص به نبض هموار و مختلف دارد و همچنين درباره نظام و بى‌نظامى نبض و موسيقارى بودن آن و نبض‌هایى كه وزن نيكو دارند و ندارند، مباحثى آمده است.
فصل هفتم: مشتمل است بر مطالبى در باب نبض مستوى و مختلف و تفاوت نبض‌ها با هم. بدين ترتيب نبض گسليده (منقطع)، نبض بازگرديده (عايد) و نبض پيوسته (مّتصل) مطرح شده است.
فصل هشتم: درباره نبض مركب و مشخصات و تفاوت‌هاى آنها با هم مطالبى آورده است.
فصل نهم به سبب‌هاى نظم نبض اشاره دارد و آن را از جهت آلت، قوّت و حاجت و بررسى نموده و عوامل تأثيرگذار بر نبض و رگ مانند غم، بى‌تابى، رياضت برشمرده شده و به تفاوت ميان نبض نر و مادّه و اختلاف نبض كودكان و برنايان و پيران اشارت گرديده است. از مطالب ديگر اين فصل به تفاوت نبض در حالت‌هاى مختلف بدن چون خواب، بيدارى، خشمناكى، گرسنگى و سيرى اشاره شده است.
وضعيت كتاب
اين اثر به تحقيق و تصحيح دكتر محمد سليم سالم منتشر شده است. محقق در تصحيح اين اثر از سه نسخه خطى و متن يونانى آن بهره برده است.
وى در ابتدا مقدمه‌اى مختصر پيرامون كتاب نبض جالینوس، ساختار آن و شيوه تصحيح آن نگاشته است.
پاورقى‌هاى مفصل اين اثر دو دسته است: دسته‌اى به اختلاف نسخ اشاره دارد و دسته ديگر حواشى توضيحى و يا نقل تكه‌اى از متن يونانى و يا كلمات و فوائد ديگر مرتبط با متن است.
افست اين اثر را -همراه با رساله نبض ابن سينا- مؤسسه مطالعات تاريخ پزشکى، طب اسلامى و مكمل دانشگاه علوم پزشکى ایران با مقدمه‌اى كوتاه به قلم آقاى دكتر محمد مهدى اصفهانى منتشر نموده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب