ابن هندو، علی بن حسین: تفاوت میان نسخهها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| (۳۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات زندگینامه | |||
| عنوان = علی بن حسین بن هندو | |||
| تصویر = NUR03133.jpg | |||
| | | اندازه تصویر = | ||
| توضیح تصویر = | |||
| | | نام کامل = علی بن حسین بن هندو | ||
| | | نامهای دیگر = ابوالفرج علی بن الحسین بن هندو، ابنهندو، ابوالفرج علی بن الحسین، بغدادی، علی بن الحسین | ||
| | | لقب = | ||
| تخلص = | |||
| نسب = | |||
| نام پدر = حسین | |||
| ولادت = | |||
| محل تولد = طبرستان | |||
| کشور تولد = ایران | |||
| محل زندگی = طبرستان، ری، نیشابور، بغداد، گرگان | |||
| رحلت = ۴۲۰ قمری | |||
| شهادت = | |||
| مدفن = استرآباد | |||
| طول عمر = | |||
| نام همسر = | |||
| فرزندان = | |||
| خویشاوندان = | |||
| دین = اسلام | |||
| مذهب = شیعه | |||
| پیشه = کاتب، شاعر، ادیب، پزشک، فیلسوف | |||
| درجه علمی = | |||
| دانشگاه = | |||
| علایق پژوهشی = فلسفه، پزشکی، ادبیات | |||
| منصب = کاتب دیوان آل بویه و آل زیار | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
| اساتید = {{فهرست جعبه عمودی | [[ابوالحسن وائلی]] | [[عامری]] | [[ابن خمار]]}} | |||
| مشایخ = | |||
| معاصرین = | |||
| شاگردان = | |||
| اجازه اجتهاد از = | |||
| آثار = {{فهرست جعبه عمودی | [[مفتاح الطب و منهاج الطلاب (کلید دانش پزشکی و برنامه دانشجویان آن)]] | [[الکلم الروحانیه من الحکم الیونانیه]] | [[مقالة فی وصف المعاد الفلسفی]]}} | |||
| سبک نوشتاری = | |||
| وبگاه = | |||
| امضا = | |||
| کد مؤلف = AUTHORCODE03133AUTHORCODE | |||
}} | |||
'''علی بن حسین بن هندو''' (متوفای ۴۲۰ق)، کاتب، شاعر، ادیب، پزشک و فیلسوف ایرانی در دوره آل بویه و آل زیار بود که در علوم مختلفی همچون فلسفه، پزشکی و ادبیات تبحر داشت و آثاری مانند "مفتاح الطب و منهاج الطلاب" و "الکلم الروحانیه من الحکم الیونانیه" از او به جای مانده است. وی از شاگردان ابوالحسن وائلی، عامری و ابن خمار بود و بیشتر عمر خود را در دستگاه دیوانی حکومتهای وقت سپری کرد. | |||
==ولادت== | |||
ابوالفرج علی بن حسین بن هندو، ادیب، شاعر و کاتب مشهور ایرانی بود. ظاهراً زادگاه و محل رشد و نمو او طبرستان بوده است. خاندان وی به خاندان شیعی مذهب آل هندو منسوب بودند و موطن اصلی نیاکان آنان روستای هندوجان (هندیجان کنونی) از نواحی اطراف قم بوده است. یاقوت حموی دو بیت شعر از سرودههای وی را در شکایت از اهل ری نقل کرده که میتواند بر اقامت او در این شهر در دوران کودکی یا نوجوانی دلالت داشته باشد. | |||
==اساتید== | |||
وى در نيشابور دانشهاى يونانى و متون فلسفى را نزد ابوالحسن وائلى يا عامرى (د183ق) و سپس دانش پزشكى را نزد ابن خمار فراگرفت.<ref> ر.ک: نصیری، محمدرضا، ج1، ص151</ref> | |||
از زندگانى اجتماعى و دربارى او آگاهىهاى پراكنده و ناقصى به ما رسيده است كه پيوند آنها به یکديگر آسان نمىنمايد. از آنجا كه خاندان وى در رى منزلتى داشته و نياكان او همه از كارگزاران سلطان بودهاند، مىتوان حدس زد كه وى دانشهاى مقدماتى لازم برای تصدى مشاغل ديوانى، از جمله علوم ادبى و فن ترسل و نگارش را به خوبى آموخته بود و چنين به نظر مىرسد كه همه عمر خود را در ديوانهاى آل بویه و آل زيار گذرانيده باشد. وى همچنين از كاتبان سيده خاتون (419ق) بيوه فخر الدوله ديلمى بوده كه ابتدا به بهانه خردسالى فرزندش مجد الدوله سررشته امور مملكت را به دست گرفته و بعدها نيز در واقع، او بود كه به جاى مجد الدوله حكومت مىكرد. | |||
ابن هندو | ==مسافرتهای ابن هندو== | ||
ابن هندو در روزگار وزارت فخر الملك ابوغالب بن خلف (401-407ق) وزير بهاء الدوله و سلطانالدوله به بغداد سفر كرد و او را ستود. وى گویا پيش از 400ق به دربار فرمانروايان زيارى گرگان، از جمله قابوس بن وشمگیر پيوسته است. وى پس از قدرت يافتن فلك المعالى منوچهر بن قابوس، او را به قصيدهاى شيوا مدح گفت،<ref> ر.ک: نصیری، محمدرضا، ج1، ص151</ref> ولى منوچهر كه از شعر و ادب عرب بهرهاى نداشت، چيزى از آن اشعار در نيافت و شاعر را صلهاى نبخشيد. ابن هندو نيز با قطعه شعر ديگرى او را هجو كرد و سپس از بيم جان، به نيشابور گريخت. | |||
به روايت [[ابن اسفندیار، محمد بن حسن|ابن اسفنديار]]، هنگامى كه مردم با سيد ابوطالب يحيى بن حسین، امام زيديه (421ق1030/م) بيعت كردند، ابن هندو اشعارى در این باب سرود و محلى این اشعار را نشانه تحولى در انديشه ابن هندو پنداشته است. روايت ديگرى از [[ابن اسفندیار، محمد بن حسن|ابن اسفنديار]] حاكى از آن است كه ابوالفرج على بن حسین بن هندو در عهد شرف المعالى انوشيروان كه در 423ق1032/م وارث تاج و تخت شد، منشور قضاى آمل را به خط بسيار خوش نوشت. بجز این روايت، اطلاع ديگرى از ابن هندو در نيمه دوم عمر وى در دست نيست و احتمالا همین بىاطلاعى موجب پيدايش اقوال متناقضى درباره محل و تاريخ وفات او شده است چندانكه هيچ تاريخ دقيقى در این باب نمىتوان عرضه كرد. چه بسا كه پس از همان سالهاى 410 و 420ق كه در برخى منابع، سال مرگ وى ذكر شده، وى بار ديگر به طبرستان بازگشته و جاه مقامى يافته و چنانكه در روايت ديگرى از [[ابن اسفندیار، محمد بن حسن|ابن اسفنديار]] آمده، سرانجام در استرآباد وفات يافته و در منزلى كه ملك شخصى او بوده، به خاک سپرده شده باشد و با این ترتيب، حتى صحت تاريخ 455ق نيز كه در نامه دانشوران آمده، هرچند مأخذ آن برای ما شناخته نيست، چندان بعيد نخواهد بود. | |||
== | ==ویژگیهای ابن هندو== | ||
ابن هندو در نظم و نثر چيره دست بود و لطافت برخى از اشعارش ثعالبى را به ستايش واداشته و ديوان شعرش، باخرزى را شيفته ساخته است. از بررسى مجموع اشعارى كه از او در دست است، چنين بر مىآيد كه وى به شعر مناسبات و قطعات نكتهآمیز و حتى گاه هرزه تمايل داشته است و شايد همین امر موجب شده كه حاجى خليفه همه ديوان او را هزليات بپندارد، اما شعر او بيشتر استوار و محتشم و به قول كرد على روان، دلپذير، پندآموز و برخوردار از ابداع و ابتكار است. | |||
==وفات== | |||
ابن هندو سرانجام در استرآباد وفات یافت و در منزلی که ملک شخصی او بود، به خاک سپرده شد. درباره تاریخ دقیق وفات او اقوال مختلفی وجود دارد؛ برخی سال ۴۱۰ق و برخی ۴۲۰ق را ذکر کردهاند و حتی در برخی منابع تاریخ ۴۵۵ق نیز آمده است. | |||
==آثار== | |||
#الكلم الروحانیة من الحكم اليونانية. | |||
== آثار == | |||
#الكلم | |||
#مفتاح الطب و منهاج الطلاب. | #مفتاح الطب و منهاج الطلاب. | ||
#ملتقطات من الرسالة المشوقة. | #ملتقطات من الرسالة المشوقة. | ||
| خط ۷۴: | خط ۸۰: | ||
#الوساطة بين الزناة و اللاطة<ref>بخش ادبیات عرب، ج2، ص124</ref>. | #الوساطة بين الزناة و اللاطة<ref>بخش ادبیات عرب، ج2، ص124</ref>. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references /> | <references/> | ||
== منابع مقاله == | ==منابع مقاله== | ||
#بخش ادبیات عرب، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1378 | |||
#نصیری، محمدرضا، اثرآفرینان، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران، چاپ دوم، 1384ش. | |||
==وابستهها== | |||
{{وابستهها}} | |||
[[مفتاح الطب و منهاج الطلاب (کلید دانش پزشکی و برنامه دانشجویان آن)]] | |||
[[ابن هندو پزشک و فیلسوف طبرستانی و کتاب مفتاح الطب او: با مقدمهای دربارۀ علم پزشکی در اسلام و ایران]] | |||
[[مفتاح الطب | |||
[[مجموعه رسائل سبعه در طب، داروسازی و آموزش پزشکی]] | [[مجموعه رسائل سبعه در طب، داروسازی و آموزش پزشکی]] | ||
[[رده:زندگینامه]] | [[رده:زندگینامه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۷ اکتبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۵:۰۲
علی بن حسین بن هندو (متوفای ۴۲۰ق)، کاتب، شاعر، ادیب، پزشک و فیلسوف ایرانی در دوره آل بویه و آل زیار بود که در علوم مختلفی همچون فلسفه، پزشکی و ادبیات تبحر داشت و آثاری مانند "مفتاح الطب و منهاج الطلاب" و "الکلم الروحانیه من الحکم الیونانیه" از او به جای مانده است. وی از شاگردان ابوالحسن وائلی، عامری و ابن خمار بود و بیشتر عمر خود را در دستگاه دیوانی حکومتهای وقت سپری کرد.
| علی بن حسین بن هندو | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | علی بن حسین بن هندو |
| نامهای دیگر | ابوالفرج علی بن الحسین بن هندو، ابنهندو، ابوالفرج علی بن الحسین، بغدادی، علی بن الحسین |
| نام پدر | حسین |
| محل تولد | طبرستان، ایران |
| محل زندگی | طبرستان، ری، نیشابور، بغداد، گرگان |
| رحلت | ۴۲۰ قمری |
| مدفن | استرآباد |
| دین | اسلام |
| مذهب | شیعه |
| پیشه | کاتب، شاعر، ادیب، پزشک، فیلسوف |
| منصب | کاتب دیوان آل بویه و آل زیار |
| اطلاعات علمی | |
| علایق پژوهشی | فلسفه، پزشکی، ادبیات |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
ولادت
ابوالفرج علی بن حسین بن هندو، ادیب، شاعر و کاتب مشهور ایرانی بود. ظاهراً زادگاه و محل رشد و نمو او طبرستان بوده است. خاندان وی به خاندان شیعی مذهب آل هندو منسوب بودند و موطن اصلی نیاکان آنان روستای هندوجان (هندیجان کنونی) از نواحی اطراف قم بوده است. یاقوت حموی دو بیت شعر از سرودههای وی را در شکایت از اهل ری نقل کرده که میتواند بر اقامت او در این شهر در دوران کودکی یا نوجوانی دلالت داشته باشد.
اساتید
وى در نيشابور دانشهاى يونانى و متون فلسفى را نزد ابوالحسن وائلى يا عامرى (د183ق) و سپس دانش پزشكى را نزد ابن خمار فراگرفت.[۱]
از زندگانى اجتماعى و دربارى او آگاهىهاى پراكنده و ناقصى به ما رسيده است كه پيوند آنها به یکديگر آسان نمىنمايد. از آنجا كه خاندان وى در رى منزلتى داشته و نياكان او همه از كارگزاران سلطان بودهاند، مىتوان حدس زد كه وى دانشهاى مقدماتى لازم برای تصدى مشاغل ديوانى، از جمله علوم ادبى و فن ترسل و نگارش را به خوبى آموخته بود و چنين به نظر مىرسد كه همه عمر خود را در ديوانهاى آل بویه و آل زيار گذرانيده باشد. وى همچنين از كاتبان سيده خاتون (419ق) بيوه فخر الدوله ديلمى بوده كه ابتدا به بهانه خردسالى فرزندش مجد الدوله سررشته امور مملكت را به دست گرفته و بعدها نيز در واقع، او بود كه به جاى مجد الدوله حكومت مىكرد.
مسافرتهای ابن هندو
ابن هندو در روزگار وزارت فخر الملك ابوغالب بن خلف (401-407ق) وزير بهاء الدوله و سلطانالدوله به بغداد سفر كرد و او را ستود. وى گویا پيش از 400ق به دربار فرمانروايان زيارى گرگان، از جمله قابوس بن وشمگیر پيوسته است. وى پس از قدرت يافتن فلك المعالى منوچهر بن قابوس، او را به قصيدهاى شيوا مدح گفت،[۲] ولى منوچهر كه از شعر و ادب عرب بهرهاى نداشت، چيزى از آن اشعار در نيافت و شاعر را صلهاى نبخشيد. ابن هندو نيز با قطعه شعر ديگرى او را هجو كرد و سپس از بيم جان، به نيشابور گريخت.
به روايت ابن اسفنديار، هنگامى كه مردم با سيد ابوطالب يحيى بن حسین، امام زيديه (421ق1030/م) بيعت كردند، ابن هندو اشعارى در این باب سرود و محلى این اشعار را نشانه تحولى در انديشه ابن هندو پنداشته است. روايت ديگرى از ابن اسفنديار حاكى از آن است كه ابوالفرج على بن حسین بن هندو در عهد شرف المعالى انوشيروان كه در 423ق1032/م وارث تاج و تخت شد، منشور قضاى آمل را به خط بسيار خوش نوشت. بجز این روايت، اطلاع ديگرى از ابن هندو در نيمه دوم عمر وى در دست نيست و احتمالا همین بىاطلاعى موجب پيدايش اقوال متناقضى درباره محل و تاريخ وفات او شده است چندانكه هيچ تاريخ دقيقى در این باب نمىتوان عرضه كرد. چه بسا كه پس از همان سالهاى 410 و 420ق كه در برخى منابع، سال مرگ وى ذكر شده، وى بار ديگر به طبرستان بازگشته و جاه مقامى يافته و چنانكه در روايت ديگرى از ابن اسفنديار آمده، سرانجام در استرآباد وفات يافته و در منزلى كه ملك شخصى او بوده، به خاک سپرده شده باشد و با این ترتيب، حتى صحت تاريخ 455ق نيز كه در نامه دانشوران آمده، هرچند مأخذ آن برای ما شناخته نيست، چندان بعيد نخواهد بود.
ویژگیهای ابن هندو
ابن هندو در نظم و نثر چيره دست بود و لطافت برخى از اشعارش ثعالبى را به ستايش واداشته و ديوان شعرش، باخرزى را شيفته ساخته است. از بررسى مجموع اشعارى كه از او در دست است، چنين بر مىآيد كه وى به شعر مناسبات و قطعات نكتهآمیز و حتى گاه هرزه تمايل داشته است و شايد همین امر موجب شده كه حاجى خليفه همه ديوان او را هزليات بپندارد، اما شعر او بيشتر استوار و محتشم و به قول كرد على روان، دلپذير، پندآموز و برخوردار از ابداع و ابتكار است.
وفات
ابن هندو سرانجام در استرآباد وفات یافت و در منزلی که ملک شخصی او بود، به خاک سپرده شد. درباره تاریخ دقیق وفات او اقوال مختلفی وجود دارد؛ برخی سال ۴۱۰ق و برخی ۴۲۰ق را ذکر کردهاند و حتی در برخی منابع تاریخ ۴۵۵ق نیز آمده است.
آثار
- الكلم الروحانیة من الحكم اليونانية.
- مفتاح الطب و منهاج الطلاب.
- ملتقطات من الرسالة المشوقة.
- مقالة في وصف المعاد الفلسفى.
- فى حدود الاشياء الطبية.
- الامثال المولدة.
- انموذج الحكمة.
- البلغة من مجمل اللغه.
- ديوان شعر.
- الفرق بين المذكر و المؤنث.
- المساحة.
- المشرقة في المدخل الى علم الفلسفة
- نزهة العقول.
- الوساطة بين الزناة و اللاطة[۳].
پانویس
منابع مقاله
- بخش ادبیات عرب، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1378
- نصیری، محمدرضا، اثرآفرینان، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران، چاپ دوم، 1384ش.