غرر الحكم و درر الكلم: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'رجایی، سید مهدی' به 'رجایی، مهدی') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| (۵۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR03574J1.jpg | |||
| عنوان =غرر الحکم و درر الکلم | |||
| عنوان‌های دیگر =مجموعة من کلمات و حکم الإمام علی علیه‌السلام | |||
| | |||
| | |||
غرر الحکم و درر الکلم | غرر الحکم و درر الکلم | ||
| | | پدیدآوران = | ||
[[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول]] (نویسنده) | |||
[[آمدی، عبدالواحد بن محمد]] (گردآورنده) | [[آمدی، عبدالواحد بن محمد]] (گردآورنده) | ||
[[رجایی، مهدی]] (مصحح) | [[رجایی، مهدی]] (مصحح) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره =BP 39 1368 | ||
| موضوع = | |||
احادیث اخلاقی - قرن 5ق. | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
احادیث شیعه - قرن 5ق. | احادیث شیعه - قرن 5ق. | ||
علی بن ابیطالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - کلمات قصار | علی بن ابیطالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - کلمات قصار | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | دار الکتاب الإسلامي | ||
| مکان نشر =قم - ایران | |||
| سال نشر = 1410 ق یا 1990 م | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE03574AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =2 | |||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =03574 | |||
| کتابخوان همراه نور =03574 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''غرر الحكم و درر الكلم'''، کتابی است حاوی سخنان کوتاه امیربیان [[امام علی علیه‌السلام|امیرالمؤمنین علی(ع)]] که توسط [[آمدی، عبدالواحد بن محمد|عبدالواحد آمدى تميمى]] از علماى قرن ششم هجرى گردآوری شده است این اثر به همت [[رجایی، مهدی |سيد مهدى رجايى]] مورد تصحيح قرار گرفته است. | |||
==انگیزه تألیف== | |||
مؤلف، در آغاز کتاب، انگیزه خود را از گردآوری آن، چنین بیان می‌دارد: | |||
از | «... آن چه مرا بر گردآوری این احادیث و قلمداد کردنِ این کتاب برانگیخت، همانا چیزی بود که ابوعثمان جاحظ را دلشاد ساخته بود... و آن چیز، صد کلمه از کلماتی بود که دربردارنده انواع سودها و بخشاینده لذت‌ها به گوش‌ها بود، و آن کلمات را جاحظ از کلمات امیرالمؤمنین گرد آورده بود. من، همین که آن را از جاحظ دیدم، خندیدم و پیش خود گفتم، عجبا! پناه بر خدا از این مرد! با این که او علامه زمان و یگانه در میان همگان است، با آن سابقه علمی و اوج بلندش در دانش و چیزفهمی و نزدیکی‌اش با صدرِ اول و زمان علی بن ابیطالب و ضرب المثل بودنش در فضل به سهمی بیش‌تر و حظ و بهره وافرتر، چه شده است که از ماهِ تمام روشن، چشم پوشیده، از بسیار به کم ساخته است؟ چرا چنین کرده است؟ مگر این جزئی از کل، و اندکی از بسیار، و قطره‌ای از باران بی شمار بیش‌تر است؟ آن گاه من با همه گرفتاری خاطر، و کوتاهی از رتبه اهل کمال، در حالی که به عجز و ناتوانی از دریافتِ آن چه فضلای صدر اول خواسته و در آن راه قدم نهاده‌اند و کوتاه دستی خویش را از گردیدن در میدانِشان و کم وزنی خود را در میزانشان می‌دانم و اعتراف دارم، با این حال همت گماشتم تا آن جا که تیررس فکر و مطمح نظر من است، از سخنان آن حضرت گرد آورم و برخی از حکمت‌ها و اندکی از بسیار را که سخنوران و حکیمان از آوردنِ مانندش ناامیدند، گرد آوردم... آن حضرت(ع) از چشمه سار گوارای نبوی آشامیده و علم و دانش الهی، هر دو پهلوی او را پر کرده است؛ چنان که او خود - که سخنش حق و کلامش درست است - فرموده: «بدانید میان دو پهلوی من، علم فراوانی انباشته شده است؛ چه می‌شد اگر بردارنده و نگهدارنده‌ای پیدا می‌کردم....»<ref>مقدمه کتاب، ص13-14؛ انصاری قمی، ج12، ص247-248</ref>. | ||
==ساختار== | |||
غررالحکم و درر الکلم، به ترتیب حروف الفبا (فقط حرف اوّل نخستین کلمه حدیث) با مراعات سجع آن‌ها تنظیم شده است. این کتاب 91 باب دارد<ref>انصاری قمی، ناصرالدین، ص151؛ شعار، جعفر، ج2، ص195</ref>. | |||
این اثر، با مقدمه‌اى به قلم مصحح كتاب آغاز شده است. شرح حال مؤلف، اعتقادات و تأليفات او، شيوه تصحيح كتاب با استفاده از نسخ متعدد خطى و چاپى و مصادر مورد استفاده در شرح حال مؤلف، بخش‌هاى مختلف مقدمه را تشكيل مى‌دهند. | |||
==گزارش محتوا== | |||
امیرمؤمنان علی(ع)، سرآمد ارباب بلاغت و اوج قلّه افراشته فصاحت بود. زبان گویا و منطق شیوای او که از سینه آکنده از حکمت و فضیلتش نشأت می‌گرفت، نشان دهنده بخشی از علوم الهی بود که به وسیله پیامبر اکرم(ص) بدو به یادگار سپرده شده بود. خود حضرت می‌فرمود: | |||
ینحدر عنّی السّیل و لایرقی الیّ الطیر. | |||
سیلاب [علوم و معارف] از قلّه من سرازیر است و [توسن فکر] هیچ پرواز کننده‌ای به اوج [کمالات] من نمی‌رسد. | |||
لذا از دیرباز تاکنون، سخنان نغز و پرمغز امیرالمؤمنین، مورد توجّه همگان قرار گرفته و بسیاری از شیفتگان علم و حکمت، به گردآوری سخنان گهربار آن حضرت پرداخته‌اند. در این میان، بخصوص کلمات قصار ایشان اذهان را به خود جلب کرده است، تا بدان جا که ده‌ها کتاب در این زمینه نگاشته شده که از قدیمی‌ترین آن‌ها، «مأة کلمة» ابوعثمان عمرو بن بحر بصری معروف به جاحظ (م255ق) است که ترجمه و شرح فراوان از آن شده است. | |||
معروف‌ترین کتاب جامع کلمات قصار حضرت، کتاب شریف «غررالحکم و دررالکلم» آمدی است<ref>انصاری قمی، ناصرالدین، ص157-158</ref>. | |||
آمدی شهرت خود را مدیون کتاب غررالحکم و درر الکلم است که مجموعه عظیمی از کلمات قصار امام علی(ع) را در بر دارد. چنانکه پیداست، تا سده 5ق/11م کار جمع‌آوری کلمات قصار رونقی نیافته بود. ازاین‌رو ظاهراً تنها اثری که آمدی از آن بهره گرفته، «صد کلمه» جاحظ (متوفی 255ق/869م) بوده است، اما وی این اثر را حقیر شمرده و در شگفت است از اینکه جاحظ با آن مقام والایش در دانش چنین اثر کوچکی در باب کلمات قصار فراهم آورده است. | |||
«غررالحکم و درر الکلم»، دربرگیرنده بیش از ده هزار (10760) حدیث از سخنان کوتاه امیرالمؤمنین علی(ع) است<ref>همان، ص151؛ شعار، جعفر، ج2، ص195</ref>. | |||
روایات بسیار متنوع بوده و ازنظر موضوعی شامل روایات اعتقادی، اخلاقی، عبادی، اجتماعی و سیاسی و... می‌شود. متأسفانه نویسنده، سند این روایات حذف نموده و خود در مقدمه‌اش به آن اقرار کرده است<ref>مقدمه، کتاب، ص14</ref>. | |||
این کتاب در قرن 12ق/18م توسط جمال‌الدین محمد خوانساری (متوفی 1121 یا 1125ق) به دستور شاه سلطان حسین صفوی، به فارسی ترجمه و شرح شده و به کوشش میرجلال‌الدین محدّث اُرْمَوی در 1346ش در تهران انتشار یافته است. افزون بر این، در یکی دو قرن اخیر، بسیاری از دانشمندان به این کتاب پرداخته‌اند. از آن میان عبدالکریم بن محمد یحیی قزوینی آن را برحسب موضوع در 99 باب مرتب کرده و شرح فارسی بر آن افزوده و آن را نَظْمُ الْغُرَر وَ نَضْدُالدُّرَر خوانده است. بخشی از همین کتاب است که اصدافُ الدُّرر نام گرفته است. کتاب غرر، به خواهش میرزا احمد تبریزی توسط میرزا موسی خوشنویس (عماد الفقراء) متخلّص به «حالی» نیز به فارسی ترجمه شده و بخشی از آن در مجموعه انهار جاریه در 1344ق/1925م در شیراز به چاپ رسیده است. ترجمه دیگری هم توسط حاجی محمدعلی انصاری قمی، در تهران در 1335ش صورت گرفته است، و همچنین خلاصه مختصری از غررالحکم را سید ابوالقاسم مرعشی ترجمه کرده و همراه با متن در 1327ش در تهران انتشار داده است. غررالحکم بارها به چاپ رسیده است که از جمله آنهاست چاپ‌های دمشق، 1331ق/1913م؛ صیدا، 1349ق/1930م؛ بمبئی، 1280ق/1863م. نسخه‌های خطی متعددی نیز از آن در دست است<ref>شعار، جعفر، ج2، ص195</ref>. | |||
== وضعیت کتاب == | |||
كتاب، فاقد پانوشت و حواشى است. در انتهاى اثر، احاديث ساقطه از كتاب، اختلاف نسخ و فهرست مطالب ذكر شده است. | كتاب، فاقد پانوشت و حواشى است. در انتهاى اثر، احاديث ساقطه از كتاب، اختلاف نسخ و فهرست مطالب ذكر شده است. | ||
==پانویس== | |||
<references /> | |||
==منابع مقاله== | |||
# مقدمه و متن کتاب؛ | |||
# شعار، جعفر، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374ش. | |||
# انصاری قمی، ناصرالدین، دانشنامه امام علی، زیرنظر علی اکبر رشاد، ج12، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، چاپ سوم، 1385ش. | |||
# [https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1603 انصاری قمی، ناصرالدین، کتابشناسی غرر الحکم و درر الکلم، علوم حدیث، بهار 1378، شماره 11] | |||
== وابسته‌ها == | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[ | [[شرح محقق بارع جمال‌الدین محمد خوانساری بر غُرر الحکَم و دُرَر الکَلم]] | ||
[[غرر | [[غرر الحكم و درر الكلم آمدی (به صورت موضوعی)، با شرح و ترجمه فارسی]] | ||
[[ | [[شکوفه‌های خرد یا سخنان علی عليه‌السلام]] | ||
[[گفتار | [[گفتار امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام همراه با ترجمه فارسی هداية العلم و غرر الحكم]] | ||
[[هزار گوهر]] | [[هزار گوهر]] | ||
[[ | [[تصنيف غرر الحكم و درر الكلم (درایتی)]] | ||
[[کلمات قصار حضرت علی ابن ابیطالب(ع) با ترجمه به فارسی و فرانسه]] | [[کلمات قصار حضرت علی ابن ابیطالب(ع) با ترجمه به فارسی و فرانسه]] | ||
| خط ۸۲: | خط ۹۹: | ||
[[کلمات قصار (میر محمود دعوتی)]] | [[کلمات قصار (میر محمود دعوتی)]] | ||
[[یکصد گهر از نهج‌البلاغه | [[یکصد گهر از نهج‌البلاغه حضرت علی(ع) (داریوش شاهین)]] | ||
[[گنجینه حکمت]] | [[گنجینه حکمت]] | ||
[[ | [[كلمات قصار لعلى بن ابى‌طالب (ترجمه سپهر)]] | ||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده:امام علی(ع)]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۱۱ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۳۲
| غرر الحکم و درر الکلم | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | علی بن ابیطالب(ع)، امام اول (نویسنده)
آمدی، عبدالواحد بن محمد (گردآورنده) رجایی، مهدی (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | مجموعة من کلمات و حکم الإمام علی علیه‌السلام غرر الحکم و درر الکلم |
| ناشر | دار الکتاب الإسلامي |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1410 ق یا 1990 م |
| چاپ | 2 |
| موضوع | احادیث اخلاقی - قرن 5ق.
احادیث شیعه - قرن 5ق. علی بن ابیطالب(ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. - کلمات قصار |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 39 1368 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
غرر الحكم و درر الكلم، کتابی است حاوی سخنان کوتاه امیربیان امیرالمؤمنین علی(ع) که توسط عبدالواحد آمدى تميمى از علماى قرن ششم هجرى گردآوری شده است این اثر به همت سيد مهدى رجايى مورد تصحيح قرار گرفته است.
انگیزه تألیف
مؤلف، در آغاز کتاب، انگیزه خود را از گردآوری آن، چنین بیان می‌دارد:
«... آن چه مرا بر گردآوری این احادیث و قلمداد کردنِ این کتاب برانگیخت، همانا چیزی بود که ابوعثمان جاحظ را دلشاد ساخته بود... و آن چیز، صد کلمه از کلماتی بود که دربردارنده انواع سودها و بخشاینده لذت‌ها به گوش‌ها بود، و آن کلمات را جاحظ از کلمات امیرالمؤمنین گرد آورده بود. من، همین که آن را از جاحظ دیدم، خندیدم و پیش خود گفتم، عجبا! پناه بر خدا از این مرد! با این که او علامه زمان و یگانه در میان همگان است، با آن سابقه علمی و اوج بلندش در دانش و چیزفهمی و نزدیکی‌اش با صدرِ اول و زمان علی بن ابیطالب و ضرب المثل بودنش در فضل به سهمی بیش‌تر و حظ و بهره وافرتر، چه شده است که از ماهِ تمام روشن، چشم پوشیده، از بسیار به کم ساخته است؟ چرا چنین کرده است؟ مگر این جزئی از کل، و اندکی از بسیار، و قطره‌ای از باران بی شمار بیش‌تر است؟ آن گاه من با همه گرفتاری خاطر، و کوتاهی از رتبه اهل کمال، در حالی که به عجز و ناتوانی از دریافتِ آن چه فضلای صدر اول خواسته و در آن راه قدم نهاده‌اند و کوتاه دستی خویش را از گردیدن در میدانِشان و کم وزنی خود را در میزانشان می‌دانم و اعتراف دارم، با این حال همت گماشتم تا آن جا که تیررس فکر و مطمح نظر من است، از سخنان آن حضرت گرد آورم و برخی از حکمت‌ها و اندکی از بسیار را که سخنوران و حکیمان از آوردنِ مانندش ناامیدند، گرد آوردم... آن حضرت(ع) از چشمه سار گوارای نبوی آشامیده و علم و دانش الهی، هر دو پهلوی او را پر کرده است؛ چنان که او خود - که سخنش حق و کلامش درست است - فرموده: «بدانید میان دو پهلوی من، علم فراوانی انباشته شده است؛ چه می‌شد اگر بردارنده و نگهدارنده‌ای پیدا می‌کردم....»[۱].
ساختار
غررالحکم و درر الکلم، به ترتیب حروف الفبا (فقط حرف اوّل نخستین کلمه حدیث) با مراعات سجع آن‌ها تنظیم شده است. این کتاب 91 باب دارد[۲]. این اثر، با مقدمه‌اى به قلم مصحح كتاب آغاز شده است. شرح حال مؤلف، اعتقادات و تأليفات او، شيوه تصحيح كتاب با استفاده از نسخ متعدد خطى و چاپى و مصادر مورد استفاده در شرح حال مؤلف، بخش‌هاى مختلف مقدمه را تشكيل مى‌دهند.
گزارش محتوا
امیرمؤمنان علی(ع)، سرآمد ارباب بلاغت و اوج قلّه افراشته فصاحت بود. زبان گویا و منطق شیوای او که از سینه آکنده از حکمت و فضیلتش نشأت می‌گرفت، نشان دهنده بخشی از علوم الهی بود که به وسیله پیامبر اکرم(ص) بدو به یادگار سپرده شده بود. خود حضرت می‌فرمود:
ینحدر عنّی السّیل و لایرقی الیّ الطیر.
سیلاب [علوم و معارف] از قلّه من سرازیر است و [توسن فکر] هیچ پرواز کننده‌ای به اوج [کمالات] من نمی‌رسد.
لذا از دیرباز تاکنون، سخنان نغز و پرمغز امیرالمؤمنین، مورد توجّه همگان قرار گرفته و بسیاری از شیفتگان علم و حکمت، به گردآوری سخنان گهربار آن حضرت پرداخته‌اند. در این میان، بخصوص کلمات قصار ایشان اذهان را به خود جلب کرده است، تا بدان جا که ده‌ها کتاب در این زمینه نگاشته شده که از قدیمی‌ترین آن‌ها، «مأة کلمة» ابوعثمان عمرو بن بحر بصری معروف به جاحظ (م255ق) است که ترجمه و شرح فراوان از آن شده است.
معروف‌ترین کتاب جامع کلمات قصار حضرت، کتاب شریف «غررالحکم و دررالکلم» آمدی است[۳].
آمدی شهرت خود را مدیون کتاب غررالحکم و درر الکلم است که مجموعه عظیمی از کلمات قصار امام علی(ع) را در بر دارد. چنانکه پیداست، تا سده 5ق/11م کار جمع‌آوری کلمات قصار رونقی نیافته بود. ازاین‌رو ظاهراً تنها اثری که آمدی از آن بهره گرفته، «صد کلمه» جاحظ (متوفی 255ق/869م) بوده است، اما وی این اثر را حقیر شمرده و در شگفت است از اینکه جاحظ با آن مقام والایش در دانش چنین اثر کوچکی در باب کلمات قصار فراهم آورده است.
«غررالحکم و درر الکلم»، دربرگیرنده بیش از ده هزار (10760) حدیث از سخنان کوتاه امیرالمؤمنین علی(ع) است[۴].
روایات بسیار متنوع بوده و ازنظر موضوعی شامل روایات اعتقادی، اخلاقی، عبادی، اجتماعی و سیاسی و... می‌شود. متأسفانه نویسنده، سند این روایات حذف نموده و خود در مقدمه‌اش به آن اقرار کرده است[۵].
این کتاب در قرن 12ق/18م توسط جمال‌الدین محمد خوانساری (متوفی 1121 یا 1125ق) به دستور شاه سلطان حسین صفوی، به فارسی ترجمه و شرح شده و به کوشش میرجلال‌الدین محدّث اُرْمَوی در 1346ش در تهران انتشار یافته است. افزون بر این، در یکی دو قرن اخیر، بسیاری از دانشمندان به این کتاب پرداخته‌اند. از آن میان عبدالکریم بن محمد یحیی قزوینی آن را برحسب موضوع در 99 باب مرتب کرده و شرح فارسی بر آن افزوده و آن را نَظْمُ الْغُرَر وَ نَضْدُالدُّرَر خوانده است. بخشی از همین کتاب است که اصدافُ الدُّرر نام گرفته است. کتاب غرر، به خواهش میرزا احمد تبریزی توسط میرزا موسی خوشنویس (عماد الفقراء) متخلّص به «حالی» نیز به فارسی ترجمه شده و بخشی از آن در مجموعه انهار جاریه در 1344ق/1925م در شیراز به چاپ رسیده است. ترجمه دیگری هم توسط حاجی محمدعلی انصاری قمی، در تهران در 1335ش صورت گرفته است، و همچنین خلاصه مختصری از غررالحکم را سید ابوالقاسم مرعشی ترجمه کرده و همراه با متن در 1327ش در تهران انتشار داده است. غررالحکم بارها به چاپ رسیده است که از جمله آنهاست چاپ‌های دمشق، 1331ق/1913م؛ صیدا، 1349ق/1930م؛ بمبئی، 1280ق/1863م. نسخه‌های خطی متعددی نیز از آن در دست است[۶].
وضعیت کتاب
كتاب، فاقد پانوشت و حواشى است. در انتهاى اثر، احاديث ساقطه از كتاب، اختلاف نسخ و فهرست مطالب ذكر شده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب؛
- شعار، جعفر، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374ش.
- انصاری قمی، ناصرالدین، دانشنامه امام علی، زیرنظر علی اکبر رشاد، ج12، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، تهران، چاپ سوم، 1385ش.
- انصاری قمی، ناصرالدین، کتابشناسی غرر الحکم و درر الکلم، علوم حدیث، بهار 1378، شماره 11
وابسته‌ها
شرح محقق بارع جمال‌الدین محمد خوانساری بر غُرر الحکَم و دُرَر الکَلم
غرر الحكم و درر الكلم آمدی (به صورت موضوعی)، با شرح و ترجمه فارسی
شکوفه‌های خرد یا سخنان علی عليه‌السلام
گفتار امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام همراه با ترجمه فارسی هداية العلم و غرر الحكم
تصنيف غرر الحكم و درر الكلم (درایتی)
کلمات قصار حضرت علی ابن ابیطالب(ع) با ترجمه به فارسی و فرانسه