گنجی، محمدحسن: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'دايرة المعارف' به 'دايرةالمعارف')
    جز (جایگزینی متن - 'تاثیر' به 'تأثیر')
    برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
     
    (۱۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    <div class="wikiInfo">
    [[پرونده:NUR06930.jpg|بندانگشتی|گنجی، محمدحسن]]
    [[پرونده:NUR06930.jpg|بندانگشتی|گنجی، محمدحسن]]
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
    |-
    |-
    ! نام!! data-type='authorName'|گنجی، محمدحسن
    ! نام!! data-type="authorName" |گنجی، محمدحسن
    |-
    |-
    |نام های دیگر  
    |نام‌های دیگر  
    |data-type='authorOtherNames'|  
    | data-type="authorOtherNames" |  
    |-
    |-
    |نام پدر  
    |نام پدر  
    |data-type='authorfatherName'|
    | data-type="authorfatherName" |ابوتراب
    |-
    |-
    |متولد  
    |متولد  
    |data-type='authorbirthDate'|1291 هـ.ش
    | data-type="authorbirthDate" |21 خرداد 1291ش
    |-
    |-
    |محل تولد
    |محل تولد
    |data-type='authorBirthPlace'|
    | data-type="authorBirthPlace" |بیرجند
    |-
    |-
    |رحلت  
    |رحلت  
    |data-type='authorDeathDate'|
    | data-type="authorDeathDate" |پنجشنبه‌شب ۲۹ تیرماه سال ۹۱ش
    |-
    |-
    |اساتید
    |اساتید
    |data-type='authorTeachers'|
    | data-type="authorTeachers" |[[میرزا احمد نراقى]]
     
    [[احمد سلیمانى نراقى]]
     
    [[کلنل علینقى وزیرى مفیدالملک]]
     
    [[اقبال آشتیانی، عباس|عباس اقبال آشتیانى]]
     
    [[فروزانفر، بدیع‌الزمان|بدیع‌الزمان فروزانفر]]
     
    [[عصار، سید محمدکاظم|سید محمدکاظم عصار]]
    |-
    |-
    |برخی آثار
    |برخی آثار
    |data-type='authorWritings'|[[زمین در فضا]]
    | data-type="authorWritings" |[[زمین در فضا]]


    [[دانش جغرافیایی مسلمانان: تاریخچه آراء، آثار و نقشه‌های جغرافیایی در تمدن اسلامی]]  
    [[دانش جغرافیایی مسلمانان، تاریخچه آراء، آثار و نقشه‌های جغرافیایی در تمدن اسلامی]]  
    |-class='articleCode'
    |- class="articleCode"
    |کد مؤلف
    |کد مؤلف
    |data-type='authorCode'|AUTHORCODE6930AUTHORCODE
    | data-type="authorCode" |AUTHORCODE06930AUTHORCODE
    |}
    |}
    </div>
    </div>
    {{کاربردهای دیگر|گنجی (ابهام زدایی)}}


    ==ولادت==
    '''محمدحسن گنجى''' (1291-1391ش)، استاد دانشکده ادبیات و علوم انسانی، بنیان‌گذار دانش جغرافیای نوین و هواشناسی، رئیس هواشناسی ایران، رئیس هواشناسی منطقه آسیا و عضو کمیته اجرایی سازمان هواشناسی جهان
     
    «محمدحسن گنجى» در 21 خرداد 1291 در بيرجند به دنيا آمد.


    == ولادت ==
    در 21 خرداد 1291ش در بیرجند به دنیا آمد. پدرش ابوتراب به‎ ‎کشاورزی و دامپروری اشتغال داشت. وی سه برادر و دو خواهر داشت که چهار نفر‎ ‎آنها در مدارس محلی بیرجند به تدریس اشتغال‎ ‎داشتند.


    ==تحصیلات==
    ==تحصیلات==


    وی پس از طى تحصيلات ابتدايى در مدرسه شوكتيه و به پايان رساندن تحصيلات متوسطه در زادگاه خود، در مهرماه 1309ش به تهران آمد تا حقوق بخواند. ولى در تهران متوجه شد كه بيشتر استادان مدرسه عالى حقوق آن زمان، فرانسوى هستند و چون زبان فرانسوى نمى‌دانست به دارالمعلمين عالى رفت كه نخستين بنياد آموزش عالى آن زمان بود. دارالمعلمين عالى، كه در 1307 بنيان‌گذارى شده بود، دو گروه «فلسفه و ادبيات» و «تاريخ و جغرافيا» داشت. گنجى در رشته تاريخ و جغرافيا نام‌نويسى كرد و پس از سه سال در 1312 ليسانس آن رشته را دريافت كرد. از آن‌جا كه گنجى در كنكور اعزام به خارج در بخش معلمى تاريخ و جغرافيا مقام اول را به دست آورده بود، در 25 شهريور 1312 همراه با حدود 90 نفر ديگر كه 20 نفر از آنان از دانش‌آموختگان دانشسراى عالى بودند، به فرانسه فرستاده شد. چون در دبيرستان شوكتيه بيرجند تا اندازه‌اى با زبان انگليسى آشنا شده بود، او را با 12 نفر ديگر از دانشجويان كه به زبان انگليسى آشنايى داشتند، پس از چند روز ماندن در پاريس به لندن فرستادند. در آن روزها معمول بود كه دانشجويان فرستاده شده به انگلستان را براى يكسال به زندگى در يك خانواده انگليسى وامى‌داشتند تا زبان و آداب انگليسى را فراگيرند. اما چون گنجى زبان انگليسى را به اندازه نياز مى‌دانست، او را بى‌درنگ پس از ورود به انگلستان به دانشگاه ويكتوريا در منچستر معرفى كردند كه در آن زمان يكى از پنج دانشگاه معتبر پس از آكسفورد و كمبريج به شمار مى‌آمد. در سال دوم در انگلستان بود كه پس از يك سال مطالعه و بررسى رشته‌هاى گوناگون، تصميم خود را گرفت كه در زمينه جغرافيا كار كند و از آن زمان تاريخ براى او در درجه دوم اهميت قرار گرفت. او در آن سال در گروه تخصصى جغرافيا در دانشگاه منچستر نام‌نويسى كرد و پس از چهارسال توانست ليسانس تخصصى و ممتاز در جغرافيا B.A.Honurs را به دست آورد كه برابر كارشناسى ارشد به شمار مى‌آيد.
    وی پس از طى تحصیلات ابتدایى در مدرسه شوکتیه و به پایان رساندن تحصیلات متوسطه در زادگاه خود، در مهرماه 1309ش به تهران آمد تا حقوق بخواند. ولى در تهران متوجه شد که بیشتر استادان مدرسه عالى حقوق آن زمان، فرانسوى هستند و چون زبان فرانسوى نمى‌دانست به دارالمعلمین عالى رفت که نخستین بنیاد آموزش عالى آن زمان بود. دارالمعلمین عالى، که در 1307 بنیان‌گذارى شده بود، دو گروه «فلسفه و ادبیات» و «تاریخ و جغرافیا» داشت.  
     
    وى بار ديگر با استفاده از دو بورس تحصيلى در سال 1331 به منظور تكميل تحصيلات خود عازم آمريكا شد و در دانشگاه كلارك آمريكا به اخذ درجه دكتراى جغرافيا توفيق يافت. دكتر گنجى پس از پشت سر نهادن رتبه‌هاى علمى و مسئوليت‌هاى دانشيارى، استادى، مديريت گروه جغرافيا، رياست دانشكده ادبيات و علوم انسانى و معاونت دانشگاه تهران، بازنشسته گرديد. با وجود اين، استاد هيچگاه دست از كار نكشيد و از سال 1364 با مركز دايرةالمعارف بزرگ اسلامى همكارى خود را آغاز كرد.


    وى از سال 1370 به عنوان مشاور رئيس دانشكده علوم زمين، با دانشگاه شهيد بهشتى همكارى دارد. از جمله سمت‌هاى ديگر او، رياست اداره كل هواشناسى ايران، رياست هواشناسى منطقه آسيا و عضو كميته اجرايى سازمان هواشناسى جهان است. وى برگزيده همايش طرح سپاس در سال 86 در فرهنگسراى سينا مى‌باشد.
    گنجى در رشته تاریخ و جغرافیا نام‌نویسى کرد و پس از سه سال در 1312 لیسانس آن رشته را دریافت کرد.  


    ايشان عضو مادام العمر انجمن جغرافيايى انگلستان، عضو سابق انجمن سلطنتى مردم‌شناسى انگلستان و ايرلند، عضو شوراى عالى آمار، عضو هيئت تحريريه دايرةالمعارف بريتانيا، عضو افتخارى انجمن آمريكايى پيشرفت علوم، عضو شوراى عالى مردم‌شناسى، عضو انجمن جغرافيايى كشورهاى آسيا و آفريقا، عضو كميته ملى آب‌شناسى يونسكو، عضو هيئت مميزه دانشگاه تهران، عضو شوراى دانشگاه تهران، عضو كميسيون همكارى فرهنگى دانشگاهى ايران و فرانسه، عضو كميته جغرافيايى فرهنگستان ايران، عضو شوراى عالى جغرافيايى وابسته به سازمان جغرافيايى كشور، عضو كميته برنامه‌ريزى وزارت آموزش و پرورش، عضو هيئت امناى مدرسه عالى بازرگانى رشت، عضو هيئت امناى مدرسه عالى علوم اراك، عضو هيئت امناى مدرسه عالى فنى، عضو اتحاديه انجمن‌هاى علمى، رئيس اولين كنگره جغرافى‌دانان ايران (1352)، اولين رئيس انجمن جغرافى‌دانان ايران (1353-1362) و... بود.
    از آن‌جا که گنجى در کنکور اعزام به خارج در بخش معلمى تاریخ و جغرافیا مقام اول را به دست آورده بود، در 25 شهریور 1312 همراه با حدود 90 نفر دیگر که 20 نفر از آنان از دانش‌آموختگان دانشسراى عالى بودند، به فرانسه فرستاده شد. چون در دبیرستان شوکتیه بیرجند تا اندازه‌اى با زبان انگلیسى آشنا شده بود، او را با 12 نفر دیگر از دانشجویان که به زبان انگلیسى آشنایى داشتند، پس از چند روز ماندن در پاریس به لندن فرستادند. در آن روزها معمول بود که دانشجویان فرستاده شده به انگلستان را براى یکسال به زندگى در یک خانواده انگلیسى وامى‌داشتند تا زبان و آداب انگلیسى را فراگیرند. اما چون گنجى زبان انگلیسى را به اندازه نیاز مى‌دانست، او را بى‌درنگ پس از ورود به انگلستان به دانشگاه ویکتوریا در منچستر معرفى کردند که در آن زمان یکى از پنج دانشگاه معتبر پس از آکسفورد و کمبریج به شمار مى‌آمد. در سال دوم در انگلستان بود که پس از یک سال مطالعه و بررسى رشته‌هاى گوناگون، تصمیم خود را گرفت که در زمینه جغرافیا کار کند و از آن زمان تاریخ براى او در درجه دوم اهمیت قرار گرفت. او در آن سال در گروه تخصصى جغرافیا در دانشگاه منچستر نام‌نویسى کرد و پس از چهارسال توانست لیسانس تخصصى و ممتاز در جغرافیا B.A.Honurs را به دست آورد که برابر کارشناسى ارشد به شمار مى‌آید.


    وى بار دیگر با استفاده از دو بورس تحصیلى در سال 1331 به منظور تکمیل تحصیلات خود عازم آمریکا شد و در دانشگاه کلارک آمریکا به اخذ درجه دکتراى جغرافیا توفیق یافت. دکتر گنجى پس از پشت سر نهادن رتبه‌هاى علمى و مسئولیت‌هاى دانشیارى، استادى، مدیریت گروه جغرافیا، ریاست دانشکده ادبیات و علوم انسانى و معاونت دانشگاه تهران، بازنشسته گردید. با وجود این، استاد هیچگاه دست از کار نکشید و از سال 1364 با مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامى همکارى خود را آغاز کرد.


    == اساتيد==
    وى از سال 1370 به عنوان مشاور رئیس دانشکده علوم زمین، با دانشگاه شهید بهشتى همکارى دارد. از جمله سمت‌هاى دیگر او، ریاست اداره کل هواشناسى ایران، ریاست هواشناسى منطقه آسیا و عضو کمیته اجرایى سازمان هواشناسى جهان است. وى برگزیده همایش طرح سپاس در سال 86 در فرهنگسراى سینا مى‌باشد.


    ایشان عضو مادام العمر انجمن جغرافیایى انگلستان، عضو سابق انجمن سلطنتى مردم‌شناسى انگلستان و ایرلند، عضو شوراى عالى آمار، عضو هیئت تحریریه دایرةالمعارف بریتانیا، عضو افتخارى انجمن آمریکایى پیشرفت علوم، عضو شوراى عالى مردم‌شناسى، عضو انجمن جغرافیایى کشورهاى آسیا و آفریقا، عضو کمیته ملى آب‌شناسى یونسکو، عضو هیئت ممیزه دانشگاه تهران، عضو شوراى دانشگاه تهران، عضو کمیسیون همکارى فرهنگى دانشگاهى ایران و فرانسه، عضو کمیته جغرافیایى فرهنگستان ایران، عضو شوراى عالى جغرافیایى وابسته به سازمان جغرافیایى کشور، عضو کمیته برنامه‌ریزى وزارت آموزش و پرورش، عضو هیئت امناى مدرسه عالى بازرگانى رشت، عضو هیئت امناى مدرسه عالى علوم اراک، عضو هیئت امناى مدرسه عالى فنى، عضو اتحادیه انجمن‌هاى علمى، رئیس اولین کنگره جغرافى‌دانان ایران (1352)، اولین رئیس انجمن جغرافى‌دانان ایران (1353-1362) و... بود.


    اساتيد وى عبارت بودند از: ميرزا احمد نراقى، شيخ احمد سليمانى نراقى، كلنل علينقى وزيرى مفيدالملك، سيد رضى حسين (ناظم هندى)، [[اقبال آشتیانی، عباس|عباس اقبال آشتيانى]]، ماژور مسعودخان كيهان، [[فروزانفر، بدیع‌الزمان|بديع‌الزمان فروزانفر]]، سيد محمدكاظم عصار، دكتر صادق رضازاده شفق، عبدالحسين شيبانى وحيدالملك، دكتر عيسى صديق، دكتر اسدالله بيژن و...
    == اساتید ==
    اساتید وى عبارت بودند از: [[میرزا احمد نراقى]]، شیخ [[احمد سلیمانى نراقى]]، [[کلنل علینقى وزیرى مفیدالملک]]، سید رضى حسین (ناظم هندى)، [[اقبال آشتیانی، عباس|عباس اقبال آشتیانى]]، ماژور مسعودخان کیهان، [[فروزانفر، بدیع‌الزمان|بدیع‌الزمان فروزانفر]]، [[عصار، سید محمدکاظم|سید محمدکاظم عصار]]، دکتر صادق رضازاده شفق، عبدالحسین شیبانى وحیدالملک، دکتر عیسى صدیق، دکتر اسدالله بیژن و...


    == افتخارات و جوايز==
    == افتخارات و جوایز==


    ایشان در سال 1354 به عنوان استاد ممتاز دانشگاه تهران انتخاب شد.


    ايشان در سال 1354 به عنوان استاد ممتاز دانشگاه تهران انتخاب شد. وى در بيست و نهمين كنگره اتحاديه بين المللى جغرافيايى در كره جنوبى در سال 2000 ميلادى به عنوان يكى از 15 جغرافيدان برجسته جهان شناخته شد و سازمان هواشناسى جهانى، جايزه علمى سال 2001 خود را به وى اعطا كرد.
    در سال ۲۰۰۱ از سوی سازمان جهانی هواشناسی، دکتر محمدحسن گنجی به عنوان دانشمند برتر جهان و دانشمند سال هواشناسی معرفی شد. در بیست و نهمین کنگره ‏اتحادیه بین‌المللی جغرافیایی در کره‎ ‎جنوبی در سال ۲۰۰۰ نیز به عنوان یکی از ۱۵ جغرافی‌دان ‏برجسته جهان معرفی شد و‎ از سوی سازمان هواشناسی جهانی، جایزه علمی سال را دریافت نمود.<ref>[https://ut.ac.ir/fa/page/4127/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AD%D8%B3%D9%86-%DA%AF%D9%86%D8%AC%DB%8C ر.ک: پایگاه دانشگاه تهران]</ref> ‬


    ايشان همچنين نشان درجه سه در خدمات دولتى را دريافت كرده است. وى از اوايل انقلاب تا اكنون بالغ بر 63 لوح تقدير از مراكز آثار و مفاخر علمى، چهره‌هاى ماندگار، انجمن‌هاى علمى جغرافيايى و دانشگاه‌ها دريافت كرده است. وى برگزيده همايش طرح سپاس در سال 86 در فرهنگسراى سينا مى‌باشد.
    ایشان همچنین نشان درجه سه در خدمات دولتى را دریافت کرده است. وى از اوایل انقلاب تا اکنون بالغ بر 63 لوح تقدیر از مراکز آثار و مفاخر علمى، چهره‌هاى ماندگار، انجمن‌هاى علمى جغرافیایى و دانشگاه‌ها دریافت کرده است. وى برگزیده همایش طرح سپاس در سال 86 در فرهنگسراى سینا مى‌باشد.


    == وفات ==
    پروفسور محمدحسن گنجی پدر جغرافیای نوین ایران پنجشنبه‌شب ۲۹ تیرماه سال ۹۱ش در سن ۱۰۰ سالگی درگذشت.<ref>[https://khj.farhang.gov.ir/fa/mashahir/gangi ر.ک: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، خراسان جنوبی]</ref>


    == آثار==
    == آثار==


    از آثار ایشان مى‌توان به 1 جزوه درسى، 16 اثر تألیفى، 6 نقد کتاب، 12 مقدمه کتاب، 80 مقاله علمى، 19 سخنرانى و 14 مقاله به زبان انگلیسى اشاره نمود.


    از آثار ايشان مى‌توان به 1 جزوه درسى، 16 اثر تأليفى، 6 نقد كتاب، 12 مقدمه كتاب، 80 مقاله علمى، 19 سخنرانى و 14 مقاله به زبان انگليسى اشاره نمود.
    آب و هواى ایران، آب و هواى کشورهاى آسیاى مرکزى، آتشفشان سنت هلن، آمار بارندگى در ایران، آثار و نقشه‌هاى جغرافیایى در تمدن اسلامى (ترجمه)، تاریخچه جغرافیا در تمدن اسلامى (ترجمه)، آمایش زمین به صورت یک منبع طبیعى، آمریکا را بشناسید، آموزش جغرافیا، اطلس اقلیمى ایران، اطلس کامل تهران، اکولوژى و اقلیم‌شناسى، انحطاط جغرافیایى شهر بیرجند، ایران، برتراند راسل و جغرافیا، برداشتى جغرافیایى از جمعیت مسلمان جهان، تأثیر آب و هوا در زندگى بشر، تاریخ جغرافیاى اسلامى، تاریخچه جغرافیا در اسلام، تاریخچه نهضت‌هاى پان، ترجمه بشر چیست؟، تغییرات آب و هوا، تغییرات ناگهانى هواى ساحل جنوبى، تقسیمات اقلیمى ایران، جغرافیا در ایران از دارالفنون تا انقلاب اسلامى، جغرافیا و آمار، جغرافیاى ایران، جغرافیاى سال پنجم ابتدایى، جغرافیاى سال ششم ابتدایى، جنگ و جغرافیا یا روابط دول بزرگ در اقیانوسیه، خاورمیانه کجا است، خشکسالى در قائنات، دون ژوان ایرانى، روند تحقیقات جغرافیایى در ایران، سازمان هواشناسى جهانى و هواشناسى ایران، سخنى چند درباره هواشناسى، شمه‌اى از خدمات جغرافیایى سازمان جغرافیایى، کلیات جغرافیاى طبیعى، کمک به اقلیم‌شناسى باستانى ایران، لزوم تهیه نقشه‌هاى جغرافیایى، مشخصات جغرافیاى طبیعى ایران، مطالعه اجمالىِ فرهنگ‌هاى جغرافیایى، مطالعه جغرافیاى در خواص جمعیتى امت مسلمان در جهان، مفهوم جغرافیا و روش تدریس و...


    آب و هواى ايران، آب و هواى كشورهاى آسياى مركزى، آتشفشان سنت هلن، آمار بارندگى در ايران، آثار و نقشه‌هاى جغرافيايى در تمدن اسلامى (ترجمه)، تاريخچه جغرافيا در تمدن اسلامى (ترجمه)، آمايش زمين به صورت يك منبع طبيعى، آمريكا را بشناسيد، آموزش جغرافيا، اطلس اقليمى ايران، اطلس كامل تهران، اكولوژى و اقليم‌شناسى، انحطاط جغرافيايى شهر بيرجند، ايران، برتراند راسل و جغرافيا، برداشتى جغرافيايى از جمعيت مسلمان جهان، تاثير آب و هوا در زندگى بشر، تاريخ جغرافياى اسلامى، تاريخچه جغرافيا در اسلام، تاريخچه نهضت‌هاى پان، ترجمه بشر چيست؟، تغييرات آب و هوا، تغييرات ناگهانى هواى ساحل جنوبى، تقسيمات اقليمى ايران، جغرافيا در ايران از دارالفنون تا انقلاب اسلامى، جغرافيا و آمار، جغرافياى ايران، جغرافياى سال پنجم ابتدايى، جغرافياى سال ششم ابتدايى، جنگ و جغرافيا يا روابط دول بزرگ در اقيانوسيه، خاورميانه كجا است، خشكسالى در قائنات، دون ژوان ايرانى، روند تحقيقات جغرافيايى در ايران، سازمان هواشناسى جهانى و هواشناسى ايران، سخنى چند درباره هواشناسى، شمه‌اى از خدمات جغرافيايى سازمان جغرافيايى، كليات جغرافياى طبيعى، كمك به اقليم‌شناسى باستانى ايران، لزوم تهيه نقشه‌هاى جغرافيايى، مشخصات جغرافياى طبيعى ايران، مطالعه اجمالىِ فرهنگ‌هاى جغرافيايى، مطالعه جغرافياى در خواص جمعيتى امت مسلمان در جهان، مفهوم جغرافيا و روش تدريس و...
    ==پانويس ==
    <references />




    == وابسته‌ها ==
    == وابسته‌ها ==
    {{وابسته‌ها}}
    {{وابسته‌ها}}
    [[تاریخچه جغرافیا در تمدن اسلامی]]  
    [[تاریخچه جغرافیا در تمدن اسلامی]]  


    [[زمین در فضا]]
    [[زمین در فضا]]


    [[دانش جغرافیایی مسلمانان: تاریخچه آراء، آثار و نقشه های جغرافیایی در تمدن اسلامی]]  
    [[دانش جغرافیایی مسلمانان، تاریخچه آراء، آثار و نقشه‌های جغرافیایی در تمدن اسلامی]]  


    [[وصف خليج فارس در نقشه هاي تاريخي]]
    [[وصف خليج فارس در نقشه‌های تاریخی]]


    [[جغرافيا در ايران از دارالفنون تا انقلاب اسلامی]]
    [[جغرافيا در ايران از دارالفنون تا انقلاب اسلامی]]


    [[رده:زندگی‌نامه]]
    [[رده:زندگی‌نامه]]
    [[رده:دی (1400)]]
    [[رده:استادان دانشگاه]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۲۸ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۵:۵۵

    گنجی، محمدحسن
    نام گنجی، محمدحسن
    نام‌های دیگر
    نام پدر ابوتراب
    متولد 21 خرداد 1291ش
    محل تولد بیرجند
    رحلت پنجشنبه‌شب ۲۹ تیرماه سال ۹۱ش
    اساتید میرزا احمد نراقى

    احمد سلیمانى نراقى

    کلنل علینقى وزیرى مفیدالملک

    عباس اقبال آشتیانى

    بدیع‌الزمان فروزانفر

    سید محمدکاظم عصار

    برخی آثار زمین در فضا

    دانش جغرافیایی مسلمانان، تاریخچه آراء، آثار و نقشه‌های جغرافیایی در تمدن اسلامی

    کد مؤلف AUTHORCODE06930AUTHORCODE

    محمدحسن گنجى (1291-1391ش)، استاد دانشکده ادبیات و علوم انسانی، بنیان‌گذار دانش جغرافیای نوین و هواشناسی، رئیس هواشناسی ایران، رئیس هواشناسی منطقه آسیا و عضو کمیته اجرایی سازمان هواشناسی جهان

    ولادت

    در 21 خرداد 1291ش در بیرجند به دنیا آمد. پدرش ابوتراب به‎ ‎کشاورزی و دامپروری اشتغال داشت. وی سه برادر و دو خواهر داشت که چهار نفر‎ ‎آنها در مدارس محلی بیرجند به تدریس اشتغال‎ ‎داشتند.

    تحصیلات

    وی پس از طى تحصیلات ابتدایى در مدرسه شوکتیه و به پایان رساندن تحصیلات متوسطه در زادگاه خود، در مهرماه 1309ش به تهران آمد تا حقوق بخواند. ولى در تهران متوجه شد که بیشتر استادان مدرسه عالى حقوق آن زمان، فرانسوى هستند و چون زبان فرانسوى نمى‌دانست به دارالمعلمین عالى رفت که نخستین بنیاد آموزش عالى آن زمان بود. دارالمعلمین عالى، که در 1307 بنیان‌گذارى شده بود، دو گروه «فلسفه و ادبیات» و «تاریخ و جغرافیا» داشت.

    گنجى در رشته تاریخ و جغرافیا نام‌نویسى کرد و پس از سه سال در 1312 لیسانس آن رشته را دریافت کرد.

    از آن‌جا که گنجى در کنکور اعزام به خارج در بخش معلمى تاریخ و جغرافیا مقام اول را به دست آورده بود، در 25 شهریور 1312 همراه با حدود 90 نفر دیگر که 20 نفر از آنان از دانش‌آموختگان دانشسراى عالى بودند، به فرانسه فرستاده شد. چون در دبیرستان شوکتیه بیرجند تا اندازه‌اى با زبان انگلیسى آشنا شده بود، او را با 12 نفر دیگر از دانشجویان که به زبان انگلیسى آشنایى داشتند، پس از چند روز ماندن در پاریس به لندن فرستادند. در آن روزها معمول بود که دانشجویان فرستاده شده به انگلستان را براى یکسال به زندگى در یک خانواده انگلیسى وامى‌داشتند تا زبان و آداب انگلیسى را فراگیرند. اما چون گنجى زبان انگلیسى را به اندازه نیاز مى‌دانست، او را بى‌درنگ پس از ورود به انگلستان به دانشگاه ویکتوریا در منچستر معرفى کردند که در آن زمان یکى از پنج دانشگاه معتبر پس از آکسفورد و کمبریج به شمار مى‌آمد. در سال دوم در انگلستان بود که پس از یک سال مطالعه و بررسى رشته‌هاى گوناگون، تصمیم خود را گرفت که در زمینه جغرافیا کار کند و از آن زمان تاریخ براى او در درجه دوم اهمیت قرار گرفت. او در آن سال در گروه تخصصى جغرافیا در دانشگاه منچستر نام‌نویسى کرد و پس از چهارسال توانست لیسانس تخصصى و ممتاز در جغرافیا B.A.Honurs را به دست آورد که برابر کارشناسى ارشد به شمار مى‌آید.

    وى بار دیگر با استفاده از دو بورس تحصیلى در سال 1331 به منظور تکمیل تحصیلات خود عازم آمریکا شد و در دانشگاه کلارک آمریکا به اخذ درجه دکتراى جغرافیا توفیق یافت. دکتر گنجى پس از پشت سر نهادن رتبه‌هاى علمى و مسئولیت‌هاى دانشیارى، استادى، مدیریت گروه جغرافیا، ریاست دانشکده ادبیات و علوم انسانى و معاونت دانشگاه تهران، بازنشسته گردید. با وجود این، استاد هیچگاه دست از کار نکشید و از سال 1364 با مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامى همکارى خود را آغاز کرد.

    وى از سال 1370 به عنوان مشاور رئیس دانشکده علوم زمین، با دانشگاه شهید بهشتى همکارى دارد. از جمله سمت‌هاى دیگر او، ریاست اداره کل هواشناسى ایران، ریاست هواشناسى منطقه آسیا و عضو کمیته اجرایى سازمان هواشناسى جهان است. وى برگزیده همایش طرح سپاس در سال 86 در فرهنگسراى سینا مى‌باشد.

    ایشان عضو مادام العمر انجمن جغرافیایى انگلستان، عضو سابق انجمن سلطنتى مردم‌شناسى انگلستان و ایرلند، عضو شوراى عالى آمار، عضو هیئت تحریریه دایرةالمعارف بریتانیا، عضو افتخارى انجمن آمریکایى پیشرفت علوم، عضو شوراى عالى مردم‌شناسى، عضو انجمن جغرافیایى کشورهاى آسیا و آفریقا، عضو کمیته ملى آب‌شناسى یونسکو، عضو هیئت ممیزه دانشگاه تهران، عضو شوراى دانشگاه تهران، عضو کمیسیون همکارى فرهنگى دانشگاهى ایران و فرانسه، عضو کمیته جغرافیایى فرهنگستان ایران، عضو شوراى عالى جغرافیایى وابسته به سازمان جغرافیایى کشور، عضو کمیته برنامه‌ریزى وزارت آموزش و پرورش، عضو هیئت امناى مدرسه عالى بازرگانى رشت، عضو هیئت امناى مدرسه عالى علوم اراک، عضو هیئت امناى مدرسه عالى فنى، عضو اتحادیه انجمن‌هاى علمى، رئیس اولین کنگره جغرافى‌دانان ایران (1352)، اولین رئیس انجمن جغرافى‌دانان ایران (1353-1362) و... بود.

    اساتید

    اساتید وى عبارت بودند از: میرزا احمد نراقى، شیخ احمد سلیمانى نراقى، کلنل علینقى وزیرى مفیدالملک، سید رضى حسین (ناظم هندى)، عباس اقبال آشتیانى، ماژور مسعودخان کیهان، بدیع‌الزمان فروزانفر، سید محمدکاظم عصار، دکتر صادق رضازاده شفق، عبدالحسین شیبانى وحیدالملک، دکتر عیسى صدیق، دکتر اسدالله بیژن و...

    افتخارات و جوایز

    ایشان در سال 1354 به عنوان استاد ممتاز دانشگاه تهران انتخاب شد.

    در سال ۲۰۰۱ از سوی سازمان جهانی هواشناسی، دکتر محمدحسن گنجی به عنوان دانشمند برتر جهان و دانشمند سال هواشناسی معرفی شد. در بیست و نهمین کنگره ‏اتحادیه بین‌المللی جغرافیایی در کره‎ ‎جنوبی در سال ۲۰۰۰ نیز به عنوان یکی از ۱۵ جغرافی‌دان ‏برجسته جهان معرفی شد و‎ از سوی سازمان هواشناسی جهانی، جایزه علمی سال را دریافت نمود.[۱]

    ایشان همچنین نشان درجه سه در خدمات دولتى را دریافت کرده است. وى از اوایل انقلاب تا اکنون بالغ بر 63 لوح تقدیر از مراکز آثار و مفاخر علمى، چهره‌هاى ماندگار، انجمن‌هاى علمى جغرافیایى و دانشگاه‌ها دریافت کرده است. وى برگزیده همایش طرح سپاس در سال 86 در فرهنگسراى سینا مى‌باشد.

    وفات

    پروفسور محمدحسن گنجی پدر جغرافیای نوین ایران پنجشنبه‌شب ۲۹ تیرماه سال ۹۱ش در سن ۱۰۰ سالگی درگذشت.[۲]

    آثار

    از آثار ایشان مى‌توان به 1 جزوه درسى، 16 اثر تألیفى، 6 نقد کتاب، 12 مقدمه کتاب، 80 مقاله علمى، 19 سخنرانى و 14 مقاله به زبان انگلیسى اشاره نمود.

    آب و هواى ایران، آب و هواى کشورهاى آسیاى مرکزى، آتشفشان سنت هلن، آمار بارندگى در ایران، آثار و نقشه‌هاى جغرافیایى در تمدن اسلامى (ترجمه)، تاریخچه جغرافیا در تمدن اسلامى (ترجمه)، آمایش زمین به صورت یک منبع طبیعى، آمریکا را بشناسید، آموزش جغرافیا، اطلس اقلیمى ایران، اطلس کامل تهران، اکولوژى و اقلیم‌شناسى، انحطاط جغرافیایى شهر بیرجند، ایران، برتراند راسل و جغرافیا، برداشتى جغرافیایى از جمعیت مسلمان جهان، تأثیر آب و هوا در زندگى بشر، تاریخ جغرافیاى اسلامى، تاریخچه جغرافیا در اسلام، تاریخچه نهضت‌هاى پان، ترجمه بشر چیست؟، تغییرات آب و هوا، تغییرات ناگهانى هواى ساحل جنوبى، تقسیمات اقلیمى ایران، جغرافیا در ایران از دارالفنون تا انقلاب اسلامى، جغرافیا و آمار، جغرافیاى ایران، جغرافیاى سال پنجم ابتدایى، جغرافیاى سال ششم ابتدایى، جنگ و جغرافیا یا روابط دول بزرگ در اقیانوسیه، خاورمیانه کجا است، خشکسالى در قائنات، دون ژوان ایرانى، روند تحقیقات جغرافیایى در ایران، سازمان هواشناسى جهانى و هواشناسى ایران، سخنى چند درباره هواشناسى، شمه‌اى از خدمات جغرافیایى سازمان جغرافیایى، کلیات جغرافیاى طبیعى، کمک به اقلیم‌شناسى باستانى ایران، لزوم تهیه نقشه‌هاى جغرافیایى، مشخصات جغرافیاى طبیعى ایران، مطالعه اجمالىِ فرهنگ‌هاى جغرافیایى، مطالعه جغرافیاى در خواص جمعیتى امت مسلمان در جهان، مفهوم جغرافیا و روش تدریس و...

    پانويس


    وابسته‌ها