تاريخ التراث العربي: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '<ref>' به '.<ref>') |
Wikinoor.ir (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '}}↵↵↵'''' به '}} '''') |
||
| (۳۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR10885J1.jpg | |||
| عنوان =تاريخ التراث العربي | |||
| | | عنوان‌های دیگر =تاریخ التراث العربی: الشعر | ||
| پدیدآوران = | |||
[[مصطفی، عرفة]] (مراجعه) | |||
| | |||
| | |||
[[عبدالرحیم، سعید]] (مراجعه) | [[عبدالرحیم، سعید]] (مراجعه) | ||
[[سزگین، فواد]] ( | [[سزگین، فواد]] (نویسنده) | ||
[[حجازی، محمود فهمی]] (مترجم) | [[حجازی، محمود فهمی]] (مترجم) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره =Z 7052 /س4ت2 1370 | ||
| موضوع = | |||
ادبیات عربی | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
ادبیات عربی - | ادبیات عربی - سرگذشت‌نامه و کتاب‌شناسی | ||
تمدن عربی - | تمدن عربی - مأخذ - کتاب‌شناسی | ||
تمدن عربی - | تمدن عربی - نسخه‌های خطی - فهرستها | ||
نسخه‌های خطی عربی - فهرستها | |||
کشورهای اسلامی - تاریخ | کشورهای اسلامی - تاریخ | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | کتابخانه عمومی آیت‌الله‌مرعشی نجفی(ره) | ||
| مکان نشر =قم - ایران | |||
| سال نشر = 1412 ق | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE10885AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =2 | |||
| تعداد جلد =9 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =10885 | |||
| کتابخوان همراه نور =10885 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''تاریخ التراث العربی'''، تألیف محقق و مستشرق ترک [[سزگین، فؤاد|فؤاد سزگین]]، پژوهشى پیرامون نگاشته‌هاى عربى - اسلامى از ابتداى قرن نخست تا آخر چهارم هجرى قمرى است. وى در این اثر با گستره و جامعیتى مناسب، توانسته در پاره‌اى از دانش‌هاى اسلامى تحقیقات و دستاوردهاى شایان توجهى به حوزه پژوهش، به‌ویژه تاریخ‌شناسى علوم اسلامى و تراث‌پژوهى عرضه بدارد و کاستى‌هایى را جبران سازد.<ref>راد، على، ص16</ref> | |||
اصل کتاب به زبان آلمانى است و محمود فهمى حجازى، عرفه مصطفى و عبدالله بن عبدالله حجازى، ترجمه کتاب به عربى را به عهده داشته‌اند. | |||
==ساختار== | |||
کتاب در نه جلد تدوین شده است. در هر جلد پس از یک مقدمه، یک یا چند علم و نگاشته‌هاى پیرامون آن در ضمن ابواب یا فصولى مطرح شده است. | |||
==گزارش محتوا== | |||
سزگین در مقاله (سخنرانى) نخستى که درباره مجموعه خویش نگاشته، به معرفى طرح کلى مجموعه اول تاریخ التراث العربی مى‌پردازد و محتواى مجلّدات آن را معرفى مى‌کند که ما به‌اختصار بدان اشاره مى‌کنیم: | |||
#جلد اوّل: این جلد، مشتمل بر علوم قرآنى، حدیث، تاریخ، فقه، عقاید، توحید و تصوّف بود و این مجلد کتاب از آغاز پیدایش این علوم تا سال 430ق را در بر گرفته است و در سال 1967م منتشر شد. | |||
#جلد دوم: این جلد، درباره شعر است و چاپ این مجلد به‌منظور انجام تغییراتى بسیار تا سال 1975م به تأخیر افتاد. | |||
#جلد سوم: این جلد، در سال 1970م، منتشر شد و مشتمل بر پزشکى، دامپزشکى و زیست‌شناسى است. | |||
#جلد چهارم: این مجلد، در سال 1971م، انتشار یافت و مشتمل بر علوم شیمى، گیاه‌شناسى و کشاورزى است. | |||
#جلد پنجم: این جلد، در سال 1973م، منتشر شد که درباره ریاضیات است. | |||
#جلد ششم: این جلد، در حدود هزار صفحه، مشتمل بر کیهان‌شناسى، ستاره‌شناسى و هواشناسى است. | |||
#جلد هفتم: این جلد، مشتمل بر علوم لغت، نحو و بلاغت و... است. | |||
#جلد هشتم: این جلد، شامل فلسفه، منطق، روان‌شناسى، اخلاق، سیاست و جامعه‌شناسى خواهد بود. | |||
#جلد نهم: این جلد، مشتمل است بر علوم جغرافیا، فیزیک، زمین‌شناسى و موسیقى. | |||
#جلد دهم: این مجلد، مدخلى براى علوم اسلامى است و پیدایش و تطور علوم اسلامى را از قبیل: آزمایش، نظریه، مشاهده، راه و روش نقد، امانت نقلى از دیدگاه علماى اسلامى و مقایسه آنها با دانشمندان یونان و اروپا، به لحاظ امانت‌دارى و ژرف‌نگرى و احتیاطکارى و همچنین اثر علماى اسلامى در اروپا و جاهاى دیگر را بیان مى‌کند.<ref>ر.ک: همان، ص20</ref> | |||
آنچه از این کتاب، در برنامه موجود است به شکل زیر است: | |||
آنچه از | |||
- مجلد اول، در چهار جزء؛ | - مجلد اول، در چهار جزء؛ | ||
| خط ۸۶: | خط ۶۶: | ||
- مجلد دوم، در پنج جزء؛ | - مجلد دوم، در پنج جزء؛ | ||
- مجلد چهارم، در | - مجلد چهارم، در یک جزء؛ | ||
- مجلد هشتم، در دو جزء. | - مجلد هشتم، در دو جزء. | ||
ممکن است سزگین، شماره جلدها را جابه‌جا گفته و یا در چاپ جابه‌جا شده باشد. در یک جلد هم به مجموعه مخطوطات در اصل آلمانى و نسخه مترجم عربى پرداخته شده است. | |||
سزگین در بخش علوم قرآنى از شیوه و منابع کتاب بروکلمان مدد گرفته و با روش کار او این بخش از کتاب را به پایان رسانیده است. البته او هر جا از بروکلمان نقل قول مى‌کند، آن را با علایمى مشخص و به منبع آن ارجاع مى‌دهد و البته هیچ داورى درباره نوشته‌هاى بروکلمان و صحت و سقم آن نمى‌کند. | |||
آنچه را که سزگین از تألیف تاریخ التراث العربی دنبال مى‌کرد، نخست ارائه گزارشى تاریخى از پیشینه علوم عربى و اسلامى است از آغاز تا قرن پنجم هجرى و تدوین نمایه‌اى از آثار دانشیان پیشین جهان اسلام در حوزه‌هاى مختلف علوم که در اهمیت دوم قرار دارد؛ ولذا اثر او به‌نوعى در اصل تاریخ‌نامه دانش‌هاى اسلامى - عربى است و آوردن نگاشته‌هاى پیشینیان به تبع آن هدف دیگر سزگین است که سعى نموده نسخ خطى یا چاپ‌شده را در هر حوزه معرفى نماید. البته سزگین این دو هدف را وام‌دار انگیزه خود در نگارش استدراکى بر تاریخ الأدب العربی بروکلمان است و در ایجاد این انگیزه توصیه‌هاى ریتر نقش اساسى داشته‌اند.<ref>همان، ص23-22</ref> | |||
در چگونگى شیوه تألیف و سامان یافتن تاریخ التراث آنچه از ظاهر این مجموعه برمى‌آید، این است که نویسنده در آغاز هر فصل از کتاب که اختصاص به یک دانش دارد، ابتدا مقدمه‌اى درباره پیشینه آن دانش ارائه مى‌دهد و در آن به چگونگى و بدایت پیدایش این دانش و آغازگران آن اشاره مى‌کند و در این باب از بیشتر تحقیقات مستشرقان مدد مى‌جوید و این امر باعث پیدایش اشتباهاتى در این زمینه مى‌گردد. | |||
بعد به ترتیب سال وفات مؤلفان، آثارى را که از آغاز در آن حوزه پدید آمده، به‌همراه توضیحى فشرده درباره مؤلفان معرفى مى‌کند و در معرفى مؤلف و آثار به منابعى که از آنها استفاده کرده، اشاره مى‌کند. در موضوعاتى که مستقیماً با تاریخ علوم ربط دارد، فصلى را با عنوان منابع مى‌آورد و در آن، منابع هر علم را پیش از آنکه وارد فرهنگ عربى - اسلامی‌شود، به‌تفصیل به بحث مى‌گذارد. عمده این منابع عبارت است از منابع یونانى، سریانى، ایرانى و هندى.<ref>ر.ک: همان، ص23</ref> | |||
ناگفته نماند که سزگین در تاریخ‌نگارى علوم اسلامى و دستاوردهاى علمى دانشمندان اسلامى به اسامى کتابخانه‌هایى که این آثار دست‌نویس در آنجا موجود است و اسامى ناشران آنها در صورت انتشار اشاره مى‌کند و نگارش شرح‌ها، تلخیص‌ها، استدراکات، ردیه‌ها، حاشیه‌ها و تنظیم‌هایى که در برخى آثار صورت گرفته است، همگى را به ترتیب زمانى مؤلفان سامان داده است.<ref>ر.ک: همان، ص24-23</ref> | |||
== وضعیت کتاب == | |||
فهرست مطالب در انتهاى جلدهاى کتاب ذکر شده است؛ با این توضیح که در انتهاى جزء چهارم از ترجمه مجلد اول، علاوه بر فهرست مطالب، فهارس جلد اول از اصل آلمانى ذکر شده که عبارت است از: منابع عربى و غیر عربى، فهرست مؤلفین و فهرست کتب. در انتهاى جزء پنجم از ترجمه مجلد دوم نیز فهرست اعلام بر اساس حروف الفبا ذکر شده است. | |||
اکثر پاورقى‌ها به ذکر منابع و ارجاعات اختصاص دارد و از نویسنده است. در مواردى که پاورقى به قلم مترجم کتاب است با ذکر کلمه «المترجم» مشخص شده است.<ref>ر.ک: پاورقى جزء چهارم از مجلد دوم، ص9</ref> | |||
==پانویس == | |||
<references/> | |||
==منابع مقاله== | |||
1. مقدمه و متن کتاب. | |||
2. راد، على، «تاریخ التراث العربی و مؤلف آن»، پایگاه مجلات تخصصى نور، مجله: آینه پژوهش، فروردین و اردیبهشت 1383، شماره 85، صفحه 15 تا 30. | |||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[استدراكات علی تاريخ التراث العربي لفؤاد سزكين في علم الحديث|استدراکات علی تاریخ التراث العربی لفؤاد سزکین فی علم الحدیث]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:آثار خاورشناسان]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۰ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۲۲:۳۴
| تاريخ التراث العربي | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مصطفی، عرفة (مراجعه)
عبدالرحیم، سعید (مراجعه) سزگین، فواد (نویسنده) حجازی، محمود فهمی (مترجم) |
| عنوان‌های دیگر | تاریخ التراث العربی: الشعر |
| ناشر | کتابخانه عمومی آیت‌الله‌مرعشی نجفی(ره) |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1412 ق |
| چاپ | 2 |
| موضوع | ادبیات عربی
ادبیات عربی - سرگذشت‌نامه و کتاب‌شناسی تمدن عربی - مأخذ - کتاب‌شناسی تمدن عربی - نسخه‌های خطی - فهرستها نسخه‌های خطی عربی - فهرستها کشورهای اسلامی - تاریخ |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 9 |
| کد کنگره | Z 7052 /س4ت2 1370 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تاریخ التراث العربی، تألیف محقق و مستشرق ترک فؤاد سزگین، پژوهشى پیرامون نگاشته‌هاى عربى - اسلامى از ابتداى قرن نخست تا آخر چهارم هجرى قمرى است. وى در این اثر با گستره و جامعیتى مناسب، توانسته در پاره‌اى از دانش‌هاى اسلامى تحقیقات و دستاوردهاى شایان توجهى به حوزه پژوهش، به‌ویژه تاریخ‌شناسى علوم اسلامى و تراث‌پژوهى عرضه بدارد و کاستى‌هایى را جبران سازد.[۱]
اصل کتاب به زبان آلمانى است و محمود فهمى حجازى، عرفه مصطفى و عبدالله بن عبدالله حجازى، ترجمه کتاب به عربى را به عهده داشته‌اند.
ساختار
کتاب در نه جلد تدوین شده است. در هر جلد پس از یک مقدمه، یک یا چند علم و نگاشته‌هاى پیرامون آن در ضمن ابواب یا فصولى مطرح شده است.
گزارش محتوا
سزگین در مقاله (سخنرانى) نخستى که درباره مجموعه خویش نگاشته، به معرفى طرح کلى مجموعه اول تاریخ التراث العربی مى‌پردازد و محتواى مجلّدات آن را معرفى مى‌کند که ما به‌اختصار بدان اشاره مى‌کنیم:
- جلد اوّل: این جلد، مشتمل بر علوم قرآنى، حدیث، تاریخ، فقه، عقاید، توحید و تصوّف بود و این مجلد کتاب از آغاز پیدایش این علوم تا سال 430ق را در بر گرفته است و در سال 1967م منتشر شد.
- جلد دوم: این جلد، درباره شعر است و چاپ این مجلد به‌منظور انجام تغییراتى بسیار تا سال 1975م به تأخیر افتاد.
- جلد سوم: این جلد، در سال 1970م، منتشر شد و مشتمل بر پزشکى، دامپزشکى و زیست‌شناسى است.
- جلد چهارم: این مجلد، در سال 1971م، انتشار یافت و مشتمل بر علوم شیمى، گیاه‌شناسى و کشاورزى است.
- جلد پنجم: این جلد، در سال 1973م، منتشر شد که درباره ریاضیات است.
- جلد ششم: این جلد، در حدود هزار صفحه، مشتمل بر کیهان‌شناسى، ستاره‌شناسى و هواشناسى است.
- جلد هفتم: این جلد، مشتمل بر علوم لغت، نحو و بلاغت و... است.
- جلد هشتم: این جلد، شامل فلسفه، منطق، روان‌شناسى، اخلاق، سیاست و جامعه‌شناسى خواهد بود.
- جلد نهم: این جلد، مشتمل است بر علوم جغرافیا، فیزیک، زمین‌شناسى و موسیقى.
- جلد دهم: این مجلد، مدخلى براى علوم اسلامى است و پیدایش و تطور علوم اسلامى را از قبیل: آزمایش، نظریه، مشاهده، راه و روش نقد، امانت نقلى از دیدگاه علماى اسلامى و مقایسه آنها با دانشمندان یونان و اروپا، به لحاظ امانت‌دارى و ژرف‌نگرى و احتیاطکارى و همچنین اثر علماى اسلامى در اروپا و جاهاى دیگر را بیان مى‌کند.[۲]
آنچه از این کتاب، در برنامه موجود است به شکل زیر است:
- مجلد اول، در چهار جزء؛
- مجلد دوم، در پنج جزء؛
- مجلد چهارم، در یک جزء؛
- مجلد هشتم، در دو جزء.
ممکن است سزگین، شماره جلدها را جابه‌جا گفته و یا در چاپ جابه‌جا شده باشد. در یک جلد هم به مجموعه مخطوطات در اصل آلمانى و نسخه مترجم عربى پرداخته شده است.
سزگین در بخش علوم قرآنى از شیوه و منابع کتاب بروکلمان مدد گرفته و با روش کار او این بخش از کتاب را به پایان رسانیده است. البته او هر جا از بروکلمان نقل قول مى‌کند، آن را با علایمى مشخص و به منبع آن ارجاع مى‌دهد و البته هیچ داورى درباره نوشته‌هاى بروکلمان و صحت و سقم آن نمى‌کند.
آنچه را که سزگین از تألیف تاریخ التراث العربی دنبال مى‌کرد، نخست ارائه گزارشى تاریخى از پیشینه علوم عربى و اسلامى است از آغاز تا قرن پنجم هجرى و تدوین نمایه‌اى از آثار دانشیان پیشین جهان اسلام در حوزه‌هاى مختلف علوم که در اهمیت دوم قرار دارد؛ ولذا اثر او به‌نوعى در اصل تاریخ‌نامه دانش‌هاى اسلامى - عربى است و آوردن نگاشته‌هاى پیشینیان به تبع آن هدف دیگر سزگین است که سعى نموده نسخ خطى یا چاپ‌شده را در هر حوزه معرفى نماید. البته سزگین این دو هدف را وام‌دار انگیزه خود در نگارش استدراکى بر تاریخ الأدب العربی بروکلمان است و در ایجاد این انگیزه توصیه‌هاى ریتر نقش اساسى داشته‌اند.[۳]
در چگونگى شیوه تألیف و سامان یافتن تاریخ التراث آنچه از ظاهر این مجموعه برمى‌آید، این است که نویسنده در آغاز هر فصل از کتاب که اختصاص به یک دانش دارد، ابتدا مقدمه‌اى درباره پیشینه آن دانش ارائه مى‌دهد و در آن به چگونگى و بدایت پیدایش این دانش و آغازگران آن اشاره مى‌کند و در این باب از بیشتر تحقیقات مستشرقان مدد مى‌جوید و این امر باعث پیدایش اشتباهاتى در این زمینه مى‌گردد.
بعد به ترتیب سال وفات مؤلفان، آثارى را که از آغاز در آن حوزه پدید آمده، به‌همراه توضیحى فشرده درباره مؤلفان معرفى مى‌کند و در معرفى مؤلف و آثار به منابعى که از آنها استفاده کرده، اشاره مى‌کند. در موضوعاتى که مستقیماً با تاریخ علوم ربط دارد، فصلى را با عنوان منابع مى‌آورد و در آن، منابع هر علم را پیش از آنکه وارد فرهنگ عربى - اسلامی‌شود، به‌تفصیل به بحث مى‌گذارد. عمده این منابع عبارت است از منابع یونانى، سریانى، ایرانى و هندى.[۴]
ناگفته نماند که سزگین در تاریخ‌نگارى علوم اسلامى و دستاوردهاى علمى دانشمندان اسلامى به اسامى کتابخانه‌هایى که این آثار دست‌نویس در آنجا موجود است و اسامى ناشران آنها در صورت انتشار اشاره مى‌کند و نگارش شرح‌ها، تلخیص‌ها، استدراکات، ردیه‌ها، حاشیه‌ها و تنظیم‌هایى که در برخى آثار صورت گرفته است، همگى را به ترتیب زمانى مؤلفان سامان داده است.[۵]
وضعیت کتاب
فهرست مطالب در انتهاى جلدهاى کتاب ذکر شده است؛ با این توضیح که در انتهاى جزء چهارم از ترجمه مجلد اول، علاوه بر فهرست مطالب، فهارس جلد اول از اصل آلمانى ذکر شده که عبارت است از: منابع عربى و غیر عربى، فهرست مؤلفین و فهرست کتب. در انتهاى جزء پنجم از ترجمه مجلد دوم نیز فهرست اعلام بر اساس حروف الفبا ذکر شده است.
اکثر پاورقى‌ها به ذکر منابع و ارجاعات اختصاص دارد و از نویسنده است. در مواردى که پاورقى به قلم مترجم کتاب است با ذکر کلمه «المترجم» مشخص شده است.[۶]
پانویس
منابع مقاله
1. مقدمه و متن کتاب.
2. راد، على، «تاریخ التراث العربی و مؤلف آن»، پایگاه مجلات تخصصى نور، مجله: آینه پژوهش، فروردین و اردیبهشت 1383، شماره 85، صفحه 15 تا 30.