دمية القصر و عصرة أهل العصر: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - ' ؛' به '؛') |
جز (جایگزینی متن - '==وابسته‌ها== [[' به '==وابسته‌ها== {{وابسته‌ها}} [[') |
||
| (۲۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR02531J1.jpg | |||
| عنوان =دمیة القصر و عصرة أهل العصر | |||
| عنوان‌های دیگر =تاج الکتاب فی طبقات الشواء العرب | |||
| پدیدآوران = | |||
[[باخرزی، علی بن حسن]] (نویسنده) | |||
| | |||
| | |||
[[تونجی، محمد]] (محقق) | [[تونجی، محمد]] (محقق) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره =PJA 2164 /ب2د8 | ||
| موضوع = | |||
ایران | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
شاعران عرب - کشورهای اسلامی | شاعران عرب - کشورهای اسلامی | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | دار الجيل | ||
| مکان نشر =بیروت - لبنان | |||
| سال نشر = 1414 ق یا 1993 م | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE02531AUTOMATIONCODE | |||
| چاپ =1 | |||
| تعداد جلد =3 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =02531 | |||
| کتابخوان همراه نور =02531 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''دمية القصر و عصرة أهل العصر'''، اثر [[باخرزی، علی بن حسن|على بن حسن بن على بن ابى‌طيب باخرزى]]، كتابى است در شرح حال و گزيده اشعار شاعران عرب‌زبان اواخر قرن چهارم و اوايل قرن پنجم كه به زبان عربى و در اوايل قرن پنجم هجرى، نوشته شده است. | '''دمية القصر و عصرة أهل العصر'''، اثر [[باخرزی، علی بن حسن|على بن حسن بن على بن ابى‌طيب باخرزى]]، كتابى است در شرح حال و گزيده اشعار شاعران عرب‌زبان اواخر قرن چهارم و اوايل قرن پنجم كه به زبان عربى و در اوايل قرن پنجم هجرى، نوشته شده است. | ||
| خط ۴۸: | خط ۳۳: | ||
== ساختار == | == ساختار == | ||
كتاب با دو مقدمه از مؤلف آغاز و مطالب در سه جلد، بر حسب تقسيم جغرافيايى، به هفت قسم، تقسيم شده است. | كتاب با دو مقدمه از مؤلف آغاز و مطالب در سه جلد، بر حسب تقسيم جغرافيايى، به هفت قسم، تقسيم شده است. | ||
اين كتاب، مهم‌ترين اثر باخرزى است كه نتيجه مطالعات ادبى و ديدار او با شعراى بلاد مختلف مى‌باشد. | اين كتاب، مهم‌ترين اثر [[باخرزی، علی بن حسن|باخرزى]] است كه نتيجه مطالعات ادبى و ديدار او با شعراى بلاد مختلف مى‌باشد. | ||
اين كتاب، به تقليد از | اين كتاب، به تقليد از «[[يتيمة الدهر في محاسن أهل العصر|يتيمة الدهر]]» [[ثعالبی، عبدالملک بن محمد|ثعالبى]] نوشته شده و در واقع، ذيلى است بر آن؛ چنان‌كه «[[خريدة القصر و جريدة العصر|خريدة القصر]]» [[عمادالدین کاتب، محمد بن محمد|عمادالدين كاتب اصفهانى]] (متوفاى 597) نيز ذيلى است بر «دمية القصر». | ||
شرح حال و نمونه آثار 530 شاعر و اديب در اين كتاب آمده است كه درباره شاعران مشهورى مانند متنبّى و ابوفراس، بالنسبه تفصيل بيشترى دارد. | شرح حال و نمونه آثار 530 شاعر و اديب در اين كتاب آمده است كه درباره شاعران مشهورى مانند متنبّى و ابوفراس، بالنسبه تفصيل بيشترى دارد. | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
در مقدمه محقق، به اهميت كتاب اشاره شده است.<ref>متن كتاب، ج1، ص5</ref> | |||
در مقدمه نویسنده، مطالبى در مورد كتاب، نوشته شده است. | |||
در مقدمه | |||
قسم اول تا پنجم، در جلد اول، جاى گرفته است. نام برخى از شاعران اين اقسام، عبارتند از: | قسم اول تا پنجم، در جلد اول، جاى گرفته است. نام برخى از شاعران اين اقسام، عبارتند از: | ||
شاعران بدو و حجاز: امير ابوالمنيع قرواش بن مقلد؛ امير على بن محمد صليحى؛ ابودلف خزرجى؛ ابوكامل تميم بن مفرج طائى؛ عالى بن جبله؛ قيس عامرى؛ عبدالواحد بن ابى‌دلف و | شاعران بدو و حجاز: امير ابوالمنيع قرواش بن مقلد؛ امير على بن محمد صليحى؛ ابودلف خزرجى؛ ابوكامل تميم بن مفرج طائى؛ عالى بن جبله؛ قيس عامرى؛ عبدالواحد بن ابى‌دلف و..<ref>همان، ص49-106</ref> | ||
شاعران شام، ديار بكر، آذربايجان، جزيره و ساير بلاد مغرب: تميم بن معد؛ ابوالقاسم وزير مغربى؛ محمد بن عبيدالله بن محمد كاتب؛ ابوالحسن على بن محمد تهامى؛ ابوالبركات شامى و | شاعران شام، ديار بكر، آذربايجان، جزيره و ساير بلاد مغرب: تميم بن معد؛ ابوالقاسم وزير مغربى؛ محمد بن عبيدالله بن محمد كاتب؛ ابوالحسن على بن محمد تهامى؛ ابوالبركات شامى و..<ref>همان، ص111-280</ref> | ||
شاعران عراق: ابومنصور خسرو بن فيروز؛ ابومنصور بختيار بن معزالدوله؛ ابوالحسن احمد بن عضدالدوله؛ حاجب ابوالحسن بن نعمان؛ [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد رضى]] | شاعران عراق: ابومنصور خسرو بن فيروز؛ ابومنصور بختيار بن معزالدوله؛ ابوالحسن احمد بن عضدالدوله؛ حاجب ابوالحسن بن نعمان؛ [[شریف‌الرضی، محمد بن حسین|سيد رضى]] موسوى؛ ابوالحسن مهيار بن مرزويه كاتب؛ ابوالحسن قناد؛ وزير ابوالقاسم مهلبى و..<ref>همان، ص283-408</ref> | ||
شاعران رى، جبال، اصفهان، فارس و کرمان: ابوالعلاء محمد بن على بن حسول؛ ابوعلى حمد بن محمد بن فورجه بروجردى؛ محمد بن حسن بن مرزوق اصفهانى؛ طاهر بن محمد بن احمد بن مرزوق؛ ابوالقاسم بن ابوالعلاء اصفهانى؛ ابن بديع اصفهانى؛ ابومطهر اصفهانى؛ ابوطاهر مطيار اصفهانى و | شاعران رى، جبال، اصفهان، فارس و کرمان: ابوالعلاء محمد بن على بن حسول؛ ابوعلى حمد بن محمد بن فورجه بروجردى؛ محمد بن حسن بن مرزوق اصفهانى؛ طاهر بن محمد بن احمد بن مرزوق؛ ابوالقاسم بن ابوالعلاء اصفهانى؛ ابن بديع اصفهانى؛ ابومطهر اصفهانى؛ ابوطاهر مطيار اصفهانى و..<ref>همان، ص411-557</ref> | ||
شاعران جرجان، استرآباد، دهستان، قومس، خوارزم و ماوراءالنهر: ابوبشر فضل بن محمد جرجانى؛ ابوعامر فضل بن اسماعيل تميمى جرجانى؛ ابوالمحاسن سعد بن محمد بن منصور؛ حسن دهقانى قومسى؛ ابوسعد اثيرى خوارزمى؛ ابوبشر مأمون بن على خوارزمى؛ على بن احمد حكيمى بديهى؛ شاه ابراهيم بن نصر كاشى و | شاعران جرجان، استرآباد، دهستان، قومس، خوارزم و ماوراءالنهر: ابوبشر فضل بن محمد جرجانى؛ ابوعامر فضل بن اسماعيل تميمى جرجانى؛ ابوالمحاسن سعد بن محمد بن منصور؛ حسن دهقانى قومسى؛ ابوسعد اثيرى خوارزمى؛ ابوبشر مأمون بن على خوارزمى؛ على بن احمد حكيمى بديهى؛ شاه ابراهيم بن نصر كاشى و..<ref>همان، ص561-680</ref> | ||
جلد دوم، در هفت فصل، شاعران خراسان، قهستان، سبت، سيستان و غزنه را در خود جاى داده كه برخى از آن‌ها، عبارتند از: ابوالحسن على بلخى؛ ابوجعفر موفق؛ ابوعبدالرحمن بلخى؛ عبدالجبار بن عبدالجليل؛ ابوحنيفه بنجدهى؛ ابوبكر خسروى؛ ابونصر طالقانى؛ عبدالله رزجاهى؛ ابوعلى قلندوشى؛ ابومنصور سمعانى؛ محمد بن حسن مروزى؛ نصر بن سيار؛ ابوفتح حاتمى؛ ابوالقاسم هروى و... | جلد دوم، در هفت فصل، شاعران خراسان، قهستان، سبت، سيستان و غزنه را در خود جاى داده كه برخى از آن‌ها، عبارتند از: ابوالحسن على بلخى؛ ابوجعفر موفق؛ ابوعبدالرحمن بلخى؛ عبدالجبار بن عبدالجليل؛ ابوحنيفه بنجدهى؛ ابوبكر خسروى؛ ابونصر طالقانى؛ عبدالله رزجاهى؛ ابوعلى قلندوشى؛ ابومنصور سمعانى؛ محمد بن حسن مروزى؛ نصر بن سيار؛ ابوفتح حاتمى؛ ابوالقاسم هروى و... | ||
| خط ۸۱: | خط ۶۲: | ||
در جلد سوم، در ابتدا نام اديبان غير شاعر آورده شده كه برخى از آن‌ها، عبارتند از: ابوالحسن احمد بن فارس بن زكريا؛ [[ابن جنی، عثمان بن جنی|ابوالفتح عثمان بن جنى]]؛ ابوحاتم سجزى؛ اسد عامرى؛ ابوالقاسم زيد بن اسد عامرى؛ ابونصر اسماعيل بن حماد جوهرى؛ ابونصر حيان نحوى؛ ابوالحسن على بن حرث بيارى و... | در جلد سوم، در ابتدا نام اديبان غير شاعر آورده شده كه برخى از آن‌ها، عبارتند از: ابوالحسن احمد بن فارس بن زكريا؛ [[ابن جنی، عثمان بن جنی|ابوالفتح عثمان بن جنى]]؛ ابوحاتم سجزى؛ اسد عامرى؛ ابوالقاسم زيد بن اسد عامرى؛ ابونصر اسماعيل بن حماد جوهرى؛ ابونصر حيان نحوى؛ ابوالحسن على بن حرث بيارى و... | ||
در ادامه، در ضمن شش فصل، اطلاعاتى در مورد | در ادامه، در ضمن شش فصل، اطلاعاتى در مورد نویسنده كتاب، نسخ كتاب، جايگاه و حلقه وصل بودن آن، روايات و راويان كتاب و روش نویسنده در تدوين مطالب، داده شده است. | ||
بخش اعظم اين كتاب، به مدايحى كه براى نظام‌الملك سروده شده، اختصاص دارد. همان‌گونه كه | بخش اعظم اين كتاب، به مدايحى كه براى نظام‌الملك سروده شده، اختصاص دارد. همان‌گونه كه «[[يتيمة الدهر في محاسن أهل العصر|يتيمة الدهر]]» [[ثعالبی، عبدالملک بن محمد|ثعالبى]]، به [[صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد|صاحب بن عباد]] اختصاص يافته است، تقريبا همه راويان [[باخرزی، علی بن حسن|باخرزى]]، نسبت از يكى از شهرهاى ايران گرفته‌اند؛ جرجانى، توزى، زوزنى، قهستانى شيرازى و... | ||
نام گروهى از شاعران، نام‌هاى خالص ايرانى است، چون مهيار بن مرزويه، ديسم بن شادكويه، مهر خواستى ديلمى، الكيا الاصفهدوست و نيز ابوعلى ابزون مجوسى كه اصلا اهل عمان بوده و ديوان شعرش در دارالكتب نيشابور موجود بوده است. برخلاف نظر تونجى كلمات فارسى در دميه فراوان نيست و اين امر بى‌گمان عمدى بوده است. مجموعه كلمات فارسى آن 82 كلمه است كه تقريبا هيچ‌كدام، در عربى نو نيستند. | نام گروهى از شاعران، نام‌هاى خالص ايرانى است، چون مهيار بن مرزويه، ديسم بن شادكويه، مهر خواستى ديلمى، الكيا الاصفهدوست و نيز ابوعلى ابزون مجوسى كه اصلا اهل عمان بوده و ديوان شعرش در دارالكتب نيشابور موجود بوده است. برخلاف نظر تونجى كلمات فارسى در دميه فراوان نيست و اين امر بى‌گمان عمدى بوده است. مجموعه كلمات فارسى آن 82 كلمه است كه تقريبا هيچ‌كدام، در عربى نو نيستند. | ||
| خط ۸۹: | خط ۷۰: | ||
در اين كتاب، علاوه بر اطلاعات مفيد ادبى، نام بسيارى از آثار مفقود مانند «جونة النّد» يعقوب بن احمد نيشابورى، «قلائد الشرف» فضل بن اسماعيل جرجانى و «طراز الذهب» ابوالمطهر اصفهانى، حفظ شده است. در اين تأليف، بسيار دقت شده است و خطاهاى آن مانند اينكه يك شخص را با دو نام «تميم بن معدّ» و «تميم بن معزّ»، دو تن پنداشته، نادر است. | در اين كتاب، علاوه بر اطلاعات مفيد ادبى، نام بسيارى از آثار مفقود مانند «جونة النّد» يعقوب بن احمد نيشابورى، «قلائد الشرف» فضل بن اسماعيل جرجانى و «طراز الذهب» ابوالمطهر اصفهانى، حفظ شده است. در اين تأليف، بسيار دقت شده است و خطاهاى آن مانند اينكه يك شخص را با دو نام «تميم بن معدّ» و «تميم بن معزّ»، دو تن پنداشته، نادر است. | ||
يكى از نكاتى كه در اين اثر، نظر را جلب مى‌كند، همانا مقايسه ميان فضاهاى فرهنگى و ادبى به دو زبان عربى و فارسى است. | يكى از نكاتى كه در اين اثر، نظر را جلب مى‌كند، همانا مقايسه ميان فضاهاى فرهنگى و ادبى به دو زبان عربى و فارسى است. نویسنده با اصرار از فارسى‌گريزان است و باآنكه خود به فارسى شعر مى‌سروده، اما حتى يك بيت شعر فارسى هم در اين كتاب نقل نكرده است؛ حال آنكه در كتاب او، تقريبا همه شاعران، ايرانى‌نژادند و بيشترشان به دو زبان عربى و فارسى شعر مى‌گفته‌اند. | ||
اهميت اين كتاب، براى ادبيات عرب در ايران، در آن است كه مجموعه پربهاى ثعالبى را به مجموعه‌هاى پس از خود و به‌ويژه «خريدة القصر» عمادالدين كاتب پيوند مى‌دهد. دميه باآنكه به اندازه | اهميت اين كتاب، براى ادبيات عرب در ايران، در آن است كه مجموعه پربهاى [[ثعالبی، عبدالملک بن محمد|ثعالبى]] را به مجموعه‌هاى پس از خود و به‌ويژه «خريدة القصر» عمادالدين كاتب پيوند مى‌دهد. دميه باآنكه به اندازه «[[يتيمة الدهر في محاسن أهل العصر|يتيمة الدهر]]» يا «خريدة القصر» مورد تمجيد نويسندگان بعد از [[باخرزی، علی بن حسن|باخرزى]] قرار نگرفته، سخت مورد علاقه وى بوده است و گروهى ديگر نيز به شعر يا نثر آن را ستوده‌اند. | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
| خط ۱۰۱: | خط ۸۲: | ||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
<references /> | <references/> | ||
== منابع مقاله == | == منابع مقاله == | ||
#مقدمه و متن كتاب. | |||
#دانشنامه جهان اسلام، زير نظر سيد مصطفى ميرسليم، تهران 1375، نویسنده مقاله: محمد تونجى، حرف (ب)، ج1، ص135-134. | |||
#دايرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج11، ص57-53، زير نظر [[موسوی بجنوردی، محمدکاظم|كاظم موسوى بجنوردى]]، تهران 1381، نویسنده مقاله: [[آذرتاش آذرنوش]]. | |||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[يتيمة الدهر في محاسن أهل العصر]] | |||
[[خريدة القصر و جريدة العصر]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:زبان‌شناسی، علم زبان]] | |||
[[رده:زبان و ادبیات شرقی (آسیایی)]] | |||
[[رده:زبان و ادبیات عربی]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۴ سپتامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۲:۴۴
| دمیة القصر و عصرة أهل العصر | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | باخرزی، علی بن حسن (نویسنده) تونجی، محمد (محقق) |
| عنوان‌های دیگر | تاج الکتاب فی طبقات الشواء العرب |
| ناشر | دار الجيل |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1414 ق یا 1993 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ایران شاعران عرب - کشورهای اسلامی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 3 |
| کد کنگره | PJA 2164 /ب2د8 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
دمية القصر و عصرة أهل العصر، اثر على بن حسن بن على بن ابى‌طيب باخرزى، كتابى است در شرح حال و گزيده اشعار شاعران عرب‌زبان اواخر قرن چهارم و اوايل قرن پنجم كه به زبان عربى و در اوايل قرن پنجم هجرى، نوشته شده است.
تحقيق كتاب، توسط دكتر محمد تونجى صورت گرفته است.
ساختار
كتاب با دو مقدمه از مؤلف آغاز و مطالب در سه جلد، بر حسب تقسيم جغرافيايى، به هفت قسم، تقسيم شده است.
اين كتاب، مهم‌ترين اثر باخرزى است كه نتيجه مطالعات ادبى و ديدار او با شعراى بلاد مختلف مى‌باشد.
اين كتاب، به تقليد از «يتيمة الدهر» ثعالبى نوشته شده و در واقع، ذيلى است بر آن؛ چنان‌كه «خريدة القصر» عمادالدين كاتب اصفهانى (متوفاى 597) نيز ذيلى است بر «دمية القصر».
شرح حال و نمونه آثار 530 شاعر و اديب در اين كتاب آمده است كه درباره شاعران مشهورى مانند متنبّى و ابوفراس، بالنسبه تفصيل بيشترى دارد.
گزارش محتوا
در مقدمه محقق، به اهميت كتاب اشاره شده است.[۱]
در مقدمه نویسنده، مطالبى در مورد كتاب، نوشته شده است.
قسم اول تا پنجم، در جلد اول، جاى گرفته است. نام برخى از شاعران اين اقسام، عبارتند از:
شاعران بدو و حجاز: امير ابوالمنيع قرواش بن مقلد؛ امير على بن محمد صليحى؛ ابودلف خزرجى؛ ابوكامل تميم بن مفرج طائى؛ عالى بن جبله؛ قيس عامرى؛ عبدالواحد بن ابى‌دلف و..[۲]
شاعران شام، ديار بكر، آذربايجان، جزيره و ساير بلاد مغرب: تميم بن معد؛ ابوالقاسم وزير مغربى؛ محمد بن عبيدالله بن محمد كاتب؛ ابوالحسن على بن محمد تهامى؛ ابوالبركات شامى و..[۳]
شاعران عراق: ابومنصور خسرو بن فيروز؛ ابومنصور بختيار بن معزالدوله؛ ابوالحسن احمد بن عضدالدوله؛ حاجب ابوالحسن بن نعمان؛ سيد رضى موسوى؛ ابوالحسن مهيار بن مرزويه كاتب؛ ابوالحسن قناد؛ وزير ابوالقاسم مهلبى و..[۴]
شاعران رى، جبال، اصفهان، فارس و کرمان: ابوالعلاء محمد بن على بن حسول؛ ابوعلى حمد بن محمد بن فورجه بروجردى؛ محمد بن حسن بن مرزوق اصفهانى؛ طاهر بن محمد بن احمد بن مرزوق؛ ابوالقاسم بن ابوالعلاء اصفهانى؛ ابن بديع اصفهانى؛ ابومطهر اصفهانى؛ ابوطاهر مطيار اصفهانى و..[۵]
شاعران جرجان، استرآباد، دهستان، قومس، خوارزم و ماوراءالنهر: ابوبشر فضل بن محمد جرجانى؛ ابوعامر فضل بن اسماعيل تميمى جرجانى؛ ابوالمحاسن سعد بن محمد بن منصور؛ حسن دهقانى قومسى؛ ابوسعد اثيرى خوارزمى؛ ابوبشر مأمون بن على خوارزمى؛ على بن احمد حكيمى بديهى؛ شاه ابراهيم بن نصر كاشى و..[۶]
جلد دوم، در هفت فصل، شاعران خراسان، قهستان، سبت، سيستان و غزنه را در خود جاى داده كه برخى از آن‌ها، عبارتند از: ابوالحسن على بلخى؛ ابوجعفر موفق؛ ابوعبدالرحمن بلخى؛ عبدالجبار بن عبدالجليل؛ ابوحنيفه بنجدهى؛ ابوبكر خسروى؛ ابونصر طالقانى؛ عبدالله رزجاهى؛ ابوعلى قلندوشى؛ ابومنصور سمعانى؛ محمد بن حسن مروزى؛ نصر بن سيار؛ ابوفتح حاتمى؛ ابوالقاسم هروى و...
در جلد سوم، در ابتدا نام اديبان غير شاعر آورده شده كه برخى از آن‌ها، عبارتند از: ابوالحسن احمد بن فارس بن زكريا؛ ابوالفتح عثمان بن جنى؛ ابوحاتم سجزى؛ اسد عامرى؛ ابوالقاسم زيد بن اسد عامرى؛ ابونصر اسماعيل بن حماد جوهرى؛ ابونصر حيان نحوى؛ ابوالحسن على بن حرث بيارى و...
در ادامه، در ضمن شش فصل، اطلاعاتى در مورد نویسنده كتاب، نسخ كتاب، جايگاه و حلقه وصل بودن آن، روايات و راويان كتاب و روش نویسنده در تدوين مطالب، داده شده است.
بخش اعظم اين كتاب، به مدايحى كه براى نظام‌الملك سروده شده، اختصاص دارد. همان‌گونه كه «يتيمة الدهر» ثعالبى، به صاحب بن عباد اختصاص يافته است، تقريبا همه راويان باخرزى، نسبت از يكى از شهرهاى ايران گرفته‌اند؛ جرجانى، توزى، زوزنى، قهستانى شيرازى و...
نام گروهى از شاعران، نام‌هاى خالص ايرانى است، چون مهيار بن مرزويه، ديسم بن شادكويه، مهر خواستى ديلمى، الكيا الاصفهدوست و نيز ابوعلى ابزون مجوسى كه اصلا اهل عمان بوده و ديوان شعرش در دارالكتب نيشابور موجود بوده است. برخلاف نظر تونجى كلمات فارسى در دميه فراوان نيست و اين امر بى‌گمان عمدى بوده است. مجموعه كلمات فارسى آن 82 كلمه است كه تقريبا هيچ‌كدام، در عربى نو نيستند.
در اين كتاب، علاوه بر اطلاعات مفيد ادبى، نام بسيارى از آثار مفقود مانند «جونة النّد» يعقوب بن احمد نيشابورى، «قلائد الشرف» فضل بن اسماعيل جرجانى و «طراز الذهب» ابوالمطهر اصفهانى، حفظ شده است. در اين تأليف، بسيار دقت شده است و خطاهاى آن مانند اينكه يك شخص را با دو نام «تميم بن معدّ» و «تميم بن معزّ»، دو تن پنداشته، نادر است.
يكى از نكاتى كه در اين اثر، نظر را جلب مى‌كند، همانا مقايسه ميان فضاهاى فرهنگى و ادبى به دو زبان عربى و فارسى است. نویسنده با اصرار از فارسى‌گريزان است و باآنكه خود به فارسى شعر مى‌سروده، اما حتى يك بيت شعر فارسى هم در اين كتاب نقل نكرده است؛ حال آنكه در كتاب او، تقريبا همه شاعران، ايرانى‌نژادند و بيشترشان به دو زبان عربى و فارسى شعر مى‌گفته‌اند.
اهميت اين كتاب، براى ادبيات عرب در ايران، در آن است كه مجموعه پربهاى ثعالبى را به مجموعه‌هاى پس از خود و به‌ويژه «خريدة القصر» عمادالدين كاتب پيوند مى‌دهد. دميه باآنكه به اندازه «يتيمة الدهر» يا «خريدة القصر» مورد تمجيد نويسندگان بعد از باخرزى قرار نگرفته، سخت مورد علاقه وى بوده است و گروهى ديگر نيز به شعر يا نثر آن را ستوده‌اند.
وضعيت كتاب
فهرست مطالب هر جلد، در انتهاى همان جلد و فهرست اعلام، اماكن و قرا، الفاظ فارسى شرح‌شده، ابيات و قوافى و مراجع و مصادر، در انتهاى جلد سوم آمده است.
در پاورقى‌ها، به اختلاف نسخ و معناى برخى از لغات متن، اشاره شده است.
پانويس
منابع مقاله
- مقدمه و متن كتاب.
- دانشنامه جهان اسلام، زير نظر سيد مصطفى ميرسليم، تهران 1375، نویسنده مقاله: محمد تونجى، حرف (ب)، ج1، ص135-134.
- دايرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج11، ص57-53، زير نظر كاظم موسوى بجنوردى، تهران 1381، نویسنده مقاله: آذرتاش آذرنوش.