جمهرة نسب قریش و أخبارها: تفاوت میان نسخه‌ها

جمهرة نسب قريش و أخبارها
جمهرة نسب قريش و أخبارها
پدیدآوران	زبیر بن بکار (نویسنده) شاکر، محمود محمد (محقق و شارح)
سال نشر	1999م , 1419ق
چاپ	2
شابک	‎9960-9060-9-4
موضوع	1.قريش (قبيله) - تاريخ
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏‎‏DS‎‏ ‎‏219‎‏ ‎‏/‎‏ق‎‏4‎‏ز‎‏2
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf
	v; t; e;

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۰ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۲۲:۵۴

جمهرة نسب قریش و أخبارها، نوشته زبیر بن بکار (256-172ق)، یکی از منابع اصلی در نسب‌شناسی اعراب است. شرح و تحقیق جلد اول کتاب را محمود محمد شاکر (1418ق) به انجام رسانده است. جلد دوم هم توسط حمد الجاسر به چاپ رسیده است.

ساختار

کتاب در دو مجلد مشتمل بر دو مقدمه به قلم حمد الجاسر و محمود محمد شاکر و متن کتاب است که بدون مقدمه با ذکر بزرگان زبیری آغاز شده و سپس به ذکر اخبار افراد سرشناس و شخصیت‌های قریشی پرداخته است. از جمله ویژگی‌های کتاب شماره گذاری اخبار آن به تعداد 3451 شماره است.

گزارش محتوا

این کتاب، از اولین تألیفاتی است که در آن زبیر بن بکار به انساب اهتمام ورزیده و مشتمل بر مطالب دقیق و اشعار فراوان بوده و از منابعی است که حاوی بیشترین اخبار است.^[۱]

خوانندگان این کتاب را از زمانی شناختند که مرحوم شیخ محمود شاکر جزء اول از آن را در قاهره در سال 1381ق تحقیق نمود. فضیلت این کار از آن شیخ جلیل حمد الجاسر است که نسخه خطی این اثر را در اختیار شیخ محمود قرار داد. از آن زمان نیاز ضروری به نشر بخش باقی مانده از آن وجود داشت، اما سال‌ها گذشت و این کار اتفاق نیفتاد؛ چراکه شاکر مشغول به تحقیق کتاب‌های دیگری بود. بعد از وفات شیخ محمود، شیخ جاسر با خانواده شیخ محمود تماس گرفته و نوشته‌های او را به دست آورد و به همراه جزء اول منتشر نمود تااینکه کتاب به صورت کامل در اختیار خواننده قرار گیرد^[۲]

تألیف کتب انساب در نخستین مراحل خود برپایه نسبت به پدران و مادران و قبیله بوده است. کتاب حاضر نیز همانند نسب قریش مصعب زیبری (236-156)، جمهرة أنساب العرب ابن حزم ‌اندلسی (456-384) و أنساب الأشراف بلاذری (م 279) بر همین مبنا نوشته شده است.^[۳]

این کتاب برخلاف آثاری چون «الأنساب» سمعانی - که پس از بیان نسب رسول‌اللّه، به ذکر نسب بنی‌هاشم و بعد از آن به ذکر نسب قریش و عرب پرداخته^[۴]، چون خود از زبیریان و نواده زبیر بن عوام است، نسب‌ها را با ذکر نسب زبیریان آغاز کرده است.

در کتاب «نسب قریش» مصعب بن عبدالله (متوفی 236ق) نیز که پیش از کتاب زبیر بن بکار نوشته شده، علاوه بر اینکه در قالب دوازده جزء دسته‌بندی خوبی صورت گرفته است، به ترتیب منطقی با ذکر انساب از معد بن عدنان و اجداد پیامبر(ص) آغاز و با ذکر نسب ابوطالب و علی(ع) و فرزندان آن حضرت ادامه یافته است.

افراط معاویه در دشمنی با امیرالمؤمنین علی(ع) به حدّی رسید که چون جمعی از بنی‌أمیه نزد او رفتند و گفتند: تو به آرزوی خود رسیدی، از این پس دست از ناسزاگویی به این مرد (مقصود، امیرالمؤمنین(ع) است) بردار. گفت: قسم به خدا! تا هنگامی که کودکان با این ناسزاگویی بزرگ شوند و پیران به فرتوتی برسند، هیچ گاه فضیلتی برای او نباید ذکر شود. امّا اراده خداوند، جز این بود. بنا به نقل زبیر بن بکار، عبداللّه بن عروه فرزندان خود را گرد آورد، سپس گفت:‌ای فرزندان من! خداوند هیچ چیزی را بنا نکرد که پس از زمانی آن را ویران ساخته باشد و اینکه مردم هرگز چیزی را بنا نکردند، جز اینکه آن را ویران کردند و نیز اینکه بنی‌أمیه از زمان معاویه تا امروز (نیمه اوّل قرن دوم هجری) خواستند شرف و مقام علی را خراب کنند و از میان ببرند، امّا خداوند شرف و فضیلت و محبّت او را در دل‌های مؤمنین افزون ساخت.‌ای فرزندان من، علی را دشنام ندهید!^[۵]

وضعیت کتاب

کتاب حاوی اغلاط فراوانی است که عبدالله بن ناصر الوهیبی بسیاری از آنها را استخراج و به همراه صحیح آن در مقاله‌ای منتشر کرده است.^[۶]

محقق کتاب آیات قرآنی را در متن ذکر کرده است. عباس ‌هانی الجراخ چنین نوشته که» بهتر آن بود که در پاورقی ذکر می‌شد؛ چراکه متن حق مؤلف است «^[۷]این در صورتی است که خواننده به اشتباه آن را از مؤلف بداند، اما محقق اثر، آدرس آیات را در کروشه ذکر کرده که از اشتباه خواننده مانع می‌شود.

در انتهای جلد دوم کتاب، فهارس سیزده گانه‌ای تنظیم شده که از آن جمله است: فهارس آیات قرآنی، احادیث نبوی، اعلام، ایام و جنگ‌ها، امثال و کتب و مجلات پاورقی‌ها، بیشتر به ذکر اختلاف نسخ اختصاص یافته است.

پانویس

↑ ر.ک: الجراخ، عباس ‌هانی، ص496
↑ ر.ک: همان، ص469
↑ ر.ک: آیت‌الله زاده شیرازی، مرتضی، ص70-69
↑ ذکایی ساوی، مرتضی، ص29-28
↑ ر.ک: فقیهی، علی‌اصغر، ص24؛ متن کتاب، ج1، ص300، شماره 474
↑ الوهیبی، عبدالله بن ناصر، ص406-389
↑ ر.ک: الجراخ، عباس ‌هانی، ص473

منابع مقاله

وابسته‌ها

[1] ر.ک: الجراخ، عباس ‌هانی، ص496

[2] ر.ک: همان، ص469

[3] ر.ک: آیت‌الله زاده شیرازی، مرتضی، ص70-69

[4] ذکایی ساوی، مرتضی، ص29-28

[5] ر.ک: فقیهی، علی‌اصغر، ص24؛ متن کتاب، ج1، ص300، شماره 474

[6] الوهیبی، عبدالله بن ناصر، ص406-389

[7] ر.ک: الجراخ، عباس ‌هانی، ص473

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
+{{جعبه اطلاعات کتاب
+| تصویر =NUR10311J1.jpg
-<div class='wikiInfo'>
+| عنوان =جمهرة نسب قريش و أخبارها
-[[پرونده:NUR10311J1.jpg|بندانگشتی|جمهرة نسب قريش و أخبارها]]
+| عنوان‌های دیگر =
-{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
+| پدیدآوران =
-|+ |
+[[زبیر بن بکار]] (نویسنده)
-|-
-! نام کتاب!! data-type='bookName'|جمهرة نسب قريش و أخبارها
-|-
-|نام های دیگر کتاب
-|data-type='otherBookNames'|
-|-
-|پدیدآورندگان
-|data-type='authors'|[[زبير بن بکار]] (نويسنده)
 [[شاکر، محمود محمد]] (محقق و شارح)
+| زبان =عربی
+| کد کنگره =‏‎‏DS‎‏ ‎‏219‎‏ ‎‏/‎‏ق‎‏4‎‏ز‎‏2
+| موضوع =
+.قريش (قبيله) - تاريخ
 |-
-|زبان
+|data-type='publishPlace'|دار اليمامة
-|data-type='language'|عربی
-|-
-|کد کنگره
-|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏‎‏DS‎‏ ‎‏219‎‏ ‎‏/‎‏ق‎‏4‎‏ز‎‏2
 |-
-|موضوع
+|عربستان - رياض
-|data-type='subject'|1.قريش (قبيله) - تاريخ
+| سال نشر =1999م , 1419ق
-.قريش (قبيله) - نسب نامه
-|-
-|ناشر
-|data-type='publisher'|دار اليمامة
-|-
+| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE10311AUTOMATIONCODE
-|مکان نشر
+| چاپ =2
-|data-type='publishPlace'|عربستان - رياض
+| شابک =9960-9060-9-4
-|-
+| تعداد جلد =2
-|سال نشر
+| کتابخانۀ دیجیتال نور =10311
-|data-type='publishYear'|1999م , 1419ق
+| کتابخوان همراه نور =10311
-|-class='articleCode'
+| کد پدیدآور =
-|کد اتوماسیون
+| پس از =
-|data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE10311AUTOMATIONCODE
+| پیش از =
-|}
+}}
-</div>
-== معرفی اجمالی ==
+'''جمهرة نسب قریش و أخبارها'''، نوشته [[زبیر بن بکار]] (256-172ق)، یکی از منابع اصلی در نسب‌شناسی اعراب است. شرح و تحقیق جلد اول کتاب را [[شاکر، محمود محمد|محمود محمد شاکر]] (1418ق) به انجام رسانده است. جلد دوم هم توسط [[حمد الجاسر]] به چاپ رسیده است.
-'''جمهرة نسب قریش و أخبارها'''، نوشته زبیر بن بکار (256-172ق)، یکی از منابع اصلی در نسب شناسی اعراب است. شرح و تحقیق جلد اول کتاب را محمود محمد شاکر (1418ق) به انجام رسانده است. جلد دوم هم توسط حمد الجاسر به چاپ رسیده است.
 == ساختار ==
-کتاب در دو مجلد مشتمل بر دو مقدمه به قلم حمد الجاسر و محمود محمد شاکر و متن کتاب است که بدون مقدمه با ذکر بزرگان زبیری آغاز شده و سپس به ذکر اخبار افراد سرشناس و شخصیت‌های قریشی پرداخته است. از جمله ویژگی‌های کتاب شماره گذاری اخبار آن به تعداد 3451 شماره است.
+کتاب در دو مجلد مشتمل بر دو مقدمه به قلم حمد الجاسر و [[شاکر، محمود محمد|محمود محمد شاکر]] و متن کتاب است که بدون مقدمه با ذکر بزرگان زبیری آغاز شده و سپس به ذکر اخبار افراد سرشناس و شخصیت‌های قریشی پرداخته است. از جمله ویژگی‌های کتاب شماره گذاری اخبار آن به تعداد 3451 شماره است.
 == گزارش محتوا ==
-این کتاب، از اولین تألیفاتی است که در آن زبیر بن بکار به انساب اهتمام ورزیده و مشتمل بر مطالب دقیق و اشعار فراوان بوده و از منابعی است که حاوی بیشترین اخبار است<ref>ر.ک: الجراخ، عباس ‌هانی، ص496</ref>.
+این کتاب، از اولین تألیفاتی است که در آن [[زبیر بن بکار]] به انساب اهتمام ورزیده و مشتمل بر مطالب دقیق و اشعار فراوان بوده و از منابعی است که حاوی بیشترین اخبار است.<ref>ر.ک: الجراخ، عباس ‌هانی، ص496</ref>
-خوانندگان این کتاب را از زمانی شناختند که مرحوم شیخ محمود شاکر جزء اول از آن را در قاهره در سال 1381ق تحقیق نمود. فضیلت این کار از آن شیخ جلیل حمد الجاسر است که نسخه خطی این اثر را در اختیار شیخ محمود قرار داد. از آن زمان نیاز ضروری به نشر بخش باقی مانده از آن وجود داشت، اما سال‌ها گذشت و این کار اتفاق نیفتاد؛ چراکه شاکر مشغول به تحقیق کتاب‌های دیگری بود. بعد از وفات شیخ محمود، شیخ جاسر با خانواده شیخ محمود تماس گرفته و نوشته‌های او را به دست آورد و به همراه جزء اول منتشر نمود تااینکه کتاب به صورت کامل در اختیار خواننده قرار گیرد<ref>ر.ک: همان، ص469</ref>.
+خوانندگان این کتاب را از زمانی شناختند که مرحوم شیخ [[شاکر، محمود محمد|محمود شاکر]] جزء اول از آن را در قاهره در سال 1381ق تحقیق نمود. فضیلت این کار از آن شیخ جلیل حمد الجاسر است که نسخه خطی این اثر را در اختیار شیخ محمود قرار داد. از آن زمان نیاز ضروری به نشر بخش باقی مانده از آن وجود داشت، اما سال‌ها گذشت و این کار اتفاق نیفتاد؛ چراکه شاکر مشغول به تحقیق کتاب‌های دیگری بود. بعد از وفات شیخ محمود، شیخ جاسر با خانواده شیخ محمود تماس گرفته و نوشته‌های او را به دست آورد و به همراه جزء اول منتشر نمود تااینکه کتاب به صورت کامل در اختیار خواننده قرار گیرد<ref>ر.ک: همان، ص469</ref>
-تألیف کتب انساب در نخستین مراحل خود برپایه نسبت به پدران و مادران و قبیله بوده است. کتاب حاضر نیز همانند نسب قریش مصعب زیبری (236-156)، جمهرة أنساب العرب ابن حزم ‌اندلسی (456-384) و أنساب الأشراف بلاذری (م 279) بر همین مبنا نوشته شده است<ref>ر.ک: آیت الله زاده شیرازی، مرتضی، ص70-69</ref>.
+تألیف کتب انساب در نخستین مراحل خود برپایه نسبت به پدران و مادران و قبیله بوده است. کتاب حاضر نیز همانند نسب قریش مصعب زیبری (236-156)، جمهرة أنساب العرب ابن حزم ‌اندلسی (456-384) و [[أنساب الأشراف (5 جلدی)|أنساب الأشراف بلاذری]] (م 279) بر همین مبنا نوشته شده است.<ref>ر.ک: آیت‌الله زاده شیرازی، مرتضی، ص70-69</ref>
-این کتاب برخلاف آثاری چون «الأنساب» سمعانی - که پس از بیان نسب رسول اللّه، به ذکر نسب بنی‌هاشم و بعد از آن به ذکر نسب قریش و عرب پرداخته<ref>ذکایی ساوی، مرتضی، ص29-28</ref>، چون خود از زبیریان و نواده زبیر بن عوام است، نسب‌ها را با ذکر نسب زبیریان آغاز کرده است.
+این کتاب برخلاف آثاری چون «الأنساب» سمعانی - که پس از بیان نسب رسول‌اللّه، به ذکر نسب بنی‌هاشم و بعد از آن به ذکر نسب قریش و عرب پرداخته<ref>ذکایی ساوی، مرتضی، ص29-28</ref>، چون خود از زبیریان و نواده زبیر بن عوام است، نسب‌ها را با ذکر نسب زبیریان آغاز کرده است.
-در کتاب «نسب قریش» مصعب بن عبدالله (متوفی 236ق) نیز که پیش از کتاب زبیر بن بکار نوشته شده، علاوه بر اینکه در قالب دوازده جزء دسته بندی خوبی صورت گرفته است، به ترتیب منطقی با ذکر انساب از معد بن عدنان و اجداد پیامبر(ص) آغاز و با ذکر نسب ابوطالب و علی(ع) و فرزندان آن حضرت ادامه یافته است.
+در کتاب «نسب قریش» مصعب بن عبدالله (متوفی 236ق) نیز که پیش از کتاب [[زبیر بن بکار]] نوشته شده، علاوه بر اینکه در قالب دوازده جزء دسته‌بندی خوبی صورت گرفته است، به ترتیب منطقی با ذکر انساب از معد بن عدنان و اجداد پیامبر(ص) آغاز و با ذکر نسب ابوطالب و [[امام علی علیه‌السلام|علی(ع)]] و فرزندان آن حضرت ادامه یافته است.
-افراط معاویه در دشمنی با امیرالمؤمنین علی(ع) به حدّی رسید که چون جمعی از بنی امیه نزد او رفتند و گفتند: تو به آرزوی خود رسیدی، از این پس دست از ناسزاگویی به این مرد (مقصود، امیر المؤمنین (ع) است) بردار. گفت: قسم به خدا! تا هنگامی که کودکان با این ناسزاگویی بزرگ شوند و پیران به فرتوتی برسند، هیچ گاه فضیلتی برای او نباید ذکر شود. امّا اراده خداوند، جز این بود. بنا به نقل زبیر بن بکار، عبداللّه بن عروه فرزندان خود را گرد آورد، سپس گفت:‌ای فرزندان من! خداوند هیچ چیزی را بنا نکرد که پس از زمانی آن را ویران ساخته باشد و اینکه مردم هرگز چیزی را بنا نکردند، جز اینکه آن را ویران کردند و نیز اینکه بنی امیه از زمان معاویه تا امروز (نیمه اوّل قرن دوم هجری) خواستند شرف و مقام علی را خراب کنند و از میان ببرند، امّا خداوند شرف و فضیلت و محبّت او را در دل‌های مؤمنین افزون ساخت.‌ای فرزندان من، علی را دشنام ندهید!<ref>ر.ک: فقیهی، علی اصغر، ص24؛ متن کتاب، ج1، ص300، شماره 474</ref>.
+افراط معاویه در دشمنی با [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین علی(ع)]] به حدّی رسید که چون جمعی از بنی‌أمیه نزد او رفتند و گفتند: تو به آرزوی خود رسیدی، از این پس دست از ناسزاگویی به این مرد (مقصود، امیرالمؤمنین(ع) است) بردار. گفت: قسم به خدا! تا هنگامی که کودکان با این ناسزاگویی بزرگ شوند و پیران به فرتوتی برسند، هیچ گاه فضیلتی برای او نباید ذکر شود. امّا اراده خداوند، جز این بود. بنا به نقل [[زبیر بن بکار]]، عبداللّه بن عروه فرزندان خود را گرد آورد، سپس گفت:‌ای فرزندان من! خداوند هیچ چیزی را بنا نکرد که پس از زمانی آن را ویران ساخته باشد و اینکه مردم هرگز چیزی را بنا نکردند، جز اینکه آن را ویران کردند و نیز اینکه بنی‌أمیه از زمان معاویه تا امروز (نیمه اوّل قرن دوم هجری) خواستند شرف و مقام علی را خراب کنند و از میان ببرند، امّا خداوند شرف و فضیلت و محبّت او را در دل‌های مؤمنین افزون ساخت.‌ای فرزندان من، علی را دشنام ندهید!<ref>ر.ک: فقیهی، علی‌اصغر، ص24؛ متن کتاب، ج1، ص300، شماره 474</ref>
 == وضعیت کتاب ==
-کتاب حاوی اغلاط فراوانی است که عبدالله بن ناصر الوهیبی بسیاری از آنها را استخراج و به همراه صحیح آن در مقاله‌ای منتشر کرده است<ref>الوهیبی، عبدالله بن ناصر، ص406-389</ref>.
+کتاب حاوی اغلاط فراوانی است که عبدالله بن ناصر الوهیبی بسیاری از آنها را استخراج و به همراه صحیح آن در مقاله‌ای منتشر کرده است.<ref>الوهیبی، عبدالله بن ناصر، ص406-389</ref>
-محقق کتاب آیات قرآنی را در متن ذکر کرده است. عباس ‌هانی الجراخ چنین نوشته که» بهتر آن بود که در پاورقی ذکر می‌شد؛ چراکه متن حق مؤلف است «<ref>ر.ک: الجراخ، عباس ‌هانی، ص473</ref>. این در صورتی است که خواننده به اشتباه آن را از مؤلف بداند، اما محقق اثر، آدرس آیات را در کروشه ذکر کرده که از اشتباه خواننده مانع می‌شود.
+محقق کتاب آیات قرآنی را در متن ذکر کرده است. عباس ‌هانی الجراخ چنین نوشته که» بهتر آن بود که در پاورقی ذکر می‌شد؛ چراکه متن حق مؤلف است «<ref>ر.ک: الجراخ، عباس ‌هانی، ص473</ref>این در صورتی است که خواننده به اشتباه آن را از مؤلف بداند، اما محقق اثر، آدرس آیات را در کروشه ذکر کرده که از اشتباه خواننده مانع می‌شود.
 در انتهای جلد دوم کتاب، فهارس سیزده گانه‌ای تنظیم شده که از آن جمله است: فهارس آیات قرآنی، احادیث نبوی، اعلام، ایام و جنگ‌ها، امثال و کتب و مجلات پاورقی‌ها، بیشتر به ذکر اختلاف نسخ اختصاص یافته است.
-==پانویس ==
+==پانویس==
-<references />
+<references/>
 == منابع مقاله ==
 #مقدمه و متن کتاب.
-#[[:noormags:708214|الوهیبی، عبدالله بن ناصر،»ملاحظات حول: جمهرة نسب قریش«، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله العرب، السنة الخامس و العشرون، ربیع الأول و الثانی 1421، الجزء 9 و 10، ص398 تا 406]].
+#[[:noormags:708214|الوهیبی، عبدالله بن ناصر،» ملاحظات حول: جمهرة نسب قریش«، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله العرب، السنة الخامس و العشرون، ربیع الأول و الثانی 1421، الجزء 9 و 10، ص398 تا 406]].
 #[[:noormags:097837|الجراخ، عباس ‌هانی،»جمهرة نسب قریش و أخبارها (نظرات... و تتمة)«، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجلة العرب، السنة الثامن و الثلاثون، محرم و صفر 1424، الجزء 7 و 8، ص469 تا 482]].
-#[[:noormags:639348|آیت الله زاده شیرازی، مرتضی،» تحقیقی در انساب عرب «، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله مقالات و بررسی‌ها، بهار - زمستان 1351، دفتر نهم تا دوازدهم، ص64 تا 109]].
+#[[:noormags:639348|آیت‌الله زاده شیرازی، مرتضی،» تحقیقی در انساب عرب «، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله مقالات و بررسی‌ها، بهار - زمستان 1351، دفتر نهم تا دوازدهم، ص64 تا 109]].
-#[[:noormags:292446|فقیهی، علی اصغر،» بنی امیه در تاریخ«، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله مجموعه مقالات کنگره شیخ مفید، شماره 87، ص3 تا 56]].
+#[[:noormags:292446|فقیهی، علی‌اصغر،» بنی‌أمیه در تاریخ«، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله مجموعه مقالات کنگره شیخ مفید، شماره 87، ص3 تا 56]].
-#[[:noormags:74503|ذکایی ساوی، مرتضی،»سیری در الأنساب «، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله آینه پژوهش، آذر و دی 1375، شماره 41، ص26 تا 33]].
+#[[:noormags:74503|ذکایی ساوی، مرتضی،» سیری در الأنساب «، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله آینه پژوهش، آذر و دی 1375، شماره 41، ص26 تا 33]].
 ==وابسته‌ها==
+{{وابسته‌ها}}
-==پیوندها==
-[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/6416 مطالعه کتاب جمهرة نسب قریش و أخبارها در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
 [[رده:کتاب‌شناسی]]
-[[رده:تاریخ (عمومی)]]
+[[رده: تاریخ (عمومی)]]
-[[رده:تاریخ آسیا]]
+[[رده: تاریخ آسیا]]
 [[رده:قوم نگاری]]