المسامرة شرح المسایرة: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    بدون خلاصۀ ویرایش
    جز (جایگزینی متن - 'ه شناسی ' به 'ه‌شناسی ')
     
    (۶۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR01151J1.jpg|بندانگشتی|المسامرة]]
    | تصویر =NUR01151J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =المسامرة شرح المسایرة
    |+ |
    | عنوان‌های دیگر =مسایرة في العقائد المنجیة في الآخرة. شرح
    |-
    ! نام کتاب!! data-type='bookName'|المسامرة
    |-
    |نام های دیگر کتاب
    |data-type='otherBookNames'|مسایرة في العقائد المنجیة في الآخرة. شرح


    المسایرة
    المسایرة


    شرح المسایرة فی العقائد المنجیة فی الآخرة، الجامعة للإصطلاحات السلف و الماتریدیة و الأشاعرة
    شرح المسایرة فی العقائد المنجیة فی الآخرة، الجامعة للإصطلاحات السلف و الماتریدیة و الأشاعرة
    |-
    | پدیدآوران =
    |پدیدآورندگان
    [[قاری، کمال‌الدین]] (محقق)
    |data-type='authors'|[[قاری، کمال‌الدین]] (محقق)


    [[معمیش، عزالدین]] (محقق)
    [[معمیش، عزالدین]] (محقق)


    [[ابن همام، محمد بن عبدالواحد]] (نويسنده)
    [[ابن همام، محمد بن عبدالواحد]] (نویسنده)


    [[ابن ابی شریف مقدسی، محمد بن محمد]] (نويسنده)
    [[ابن ابی‌شریف مقدسی، محمد بن محمد]] (نویسنده)
    |-
    | زبان =عربی
    |زبان  
    | کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏217‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ ‎‏م‎‏5022
    |data-type='language'|عربی
    | موضوع =
    |-
    ابن همام، محمد بن عبدالواحد، 790 - 861ق. مسایره فی العقائد المنجیه فی الاخره. - نقد و تفسیر
    |کد کنگره  
    |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BP‎‏ ‎‏217‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ ‎‏م‎‏5022
    |-
    |موضوع  
    |data-type='subject'|ابن همام، محمد بن عبدالواحد، 790 - 861ق. مسایره فی العقائد المنجیه فی الاخره. - نقد و تفسیر


    توحید - متون قدیمی تا قرن 14
    توحید - متون قدیمی تا قرن 14


    کلام اهل سنت - متون قدیمی تا قرن 14
    کلام اهل سنت - متون قدیمی تا قرن 14
    |-
    | ناشر =
    |ناشر  
    المکتبة العصرية
    |data-type='publisher'|المکتبة العصرية
    | مکان نشر =بیروت - لبنان
    |-
    | سال نشر = 1425 ق یا 2004 م
    |مکان نشر  
    |data-type='publishPlace'|بیروت - لبنان
    |-
    |سال نشر  
    |data-type='publishYear'| 1425 هـ.ق یا 2004 م
    |-class='articleCode'
    |کد اتوماسیون
    |data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE1151AUTOMATIONCODE
    |}
    </div>


    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE01151AUTOMATIONCODE
    | چاپ =1
    | تعداد جلد =1
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =01151
    | کتابخوان همراه نور =01151
    | کد پدیدآور =
    | پس از =
    | پیش از =
    }}
    '''المسامرة شرح المسایرة''' اثر [[ابن ابی‌شریف مقدسی، محمد بن محمد|كمال‌الدين محمد بن محمد شافعی]] معروف به ابن ابي شريف مقدسي تأليف قرن دهم است كه در شرح كتاب "المسايرة" اثر [[ابن همام، محمد بن عبدالواحد|كمال‌الدين محمد بن محمد همّام‌الدين حنفی]] تأليف قرن نهم است كه با تحقيق دو تن با اسامی كمال‌الدين قاري و عزالدين معميش به زبان عربی به چاپ رسيده است.


    == معرفى اجمالي كتاب ==


    تهيه شرحي مناسب برای اصطلاحات علمای گذشته اهل سنت، خصوصاً اصطلاحات موجود در دو فرقه ماتريديه و اشاعره كه در كتاب "المسايره" آمده است.


    '''المسامرة''' اثر كمال الدين محمد بن محمد شافعي معروف به ابن ابي شريف مقدسي تأليف قرن دهم است كه در شرح كتاب "المسايرة" اثر [[ابن همام، محمد بن عبدالواحد|كمال الدين محمد بن محمد همّام الدين شافعي]] تأليف قرن نهم است كه با تحقيق دو تن با اسامي كمال الدين قاري و عزالدين معميش به زبان عربي به چاپ رسيده است.
    ==ساختار==
    كتاب با مقدمه‌ای شامل شرح حال و زندگی‌نامه مصنف و شارح كتاب شروع شده و در ادامه به روش و اسلوب تحقيق اين كتاب پرداخته سپس مقدمه‌ای از سوي شارح كتاب ذكر شده و بعد با متن كتاب كه با مقدمه‌ي از سوي مصنف كتاب آغاز گرديده و سپس بعد از تعريف علم عقائد، مصنف كتاب خود را در چهار ركن و هر ركن را در ده اصل بيان داشته است.  


    == انگيزه تأليف ==
    در پایان نيز فهرستی از منابع و مصادر مورد اعتماد و استفاده مؤلف و شارح، آيات قرآن، احاديث و روايات نبوي، أعلام و شخصيت‌های شرح داده شده در كتاب، اصطلاحات و موضوعات كلامي مورد شرح قرار گرفته و بالاخره فهرست تفصيلي محتويات، كتاب را به پایان رسيده است.


    ==گزارش محتوا==
    كتاب «المسامرة شرح المسایرة» از متن و شرحي كه به صورت مزجي (تركيبي از متن و شرح) تألیف يافته تشكيل می‌شود كه در متن، [[ابن همام، محمد بن عبدالواحد|ابن همّام]] با تقليد از روش [[غزالی، محمد بن محمد|غزالي]] در كتاب «قواعد العقائد من إحياء علوم الدين» - كه رساله‌ای شرح شده در قدس شريف و به همين جهت به رساله قدسيه اشتهار يافته و حاوي چهار ركن و در هر ركنیده اصل آمده كه در نهایت با فصلي كه در آن از اسلام و ايمان بحث شده، خاتمه يافته است - به همين روش عمل نموده است.


    تهيه شرحي مناسب براي اصطلاحات علماي گذشته اهل سنت، خصوصاً اصطلاحات موجود در دو فرقه ماتريديه و اشاعره كه در كتاب "المسايره" آمده است.
    در حالي كه كتاب [[ابن همام، محمد بن عبدالواحد|ابن همام]] به اختصار رساله غزالي نبوده و از گستره و جامعيت بيشتري برخوردار بوده و به بارزترين مسائل مرتبط به عقيده شيوخ و علمای ماتريديه و احيانا اشاعره پرداخته، ما را با مكاتبي ناشناخته همچون مكتب سمرقنديه و برخی شيوخ ماوراء النهر كه نسبت به برخی روش‌های استدلال آشنا بوده اما تأليفاتشان در جهان اسلام به شكل شايسته‌ای انتشار نيافته آشنا میسازد.  


    == ساختار كتاب ==
    [[ابن همام، محمد بن عبدالواحد|ابن همام]] در كتاب خود از همان رويه‌ای كه در تألیف كتاب موسوم به: «التحرير في اصول الفقه» استفاده نموده پیروی كرده است. وي در آن كتاب اصطلاحات شافعي و حنفي و در اين كتاب نيز اصطلاحات اشاعره و ماتريديه را جمع‌آوری و برخی اوقات به اين نكته اشاره نموده است كه اين اصطلاح از آنِ گذشتگان بوده است.


    وي نسبت به مكاتب ديگر با انفتاح و سعه‌صدر خاصی برخورد نموده و در برخی موارد با معيار و شناختي كه از مذاهب مختلف داشته مذهبی را بر مذهب ديگر ترجيح داده و در برخی اوقات نيز مذهب خود را با قوّت ترجيح داده است.


    كتاب با مقدمه‌اي شامل شرح حال و زندگينامه مصنف و شارح كتاب شروع شده و در ادامه به روش و اسلوب تحقيق اين كتاب پرداخته سپس مقدمه‌اي از سوي شارح كتاب ذكر شده و بعد با متن كتاب كه با مقدمه‌ي از سوي مصنف كتاب آغاز گرديده و سپس بعد از تعريف علم عقائد، مصنف كتاب خود را در چهار ركن و هر ركن را در ده اصل بيان داشته است.  
    و اما ابن ابي شريف مقدسي يعنیشارح اين كتاب، در شرح خود تتمه‌ای را كه برای اين كتاب لازم دانسته به همراه تعليقه و حاشيه‌هایی كه بر اصل اين موضوع لازم ديده در اكثر موارد با روشي ساده بيان نموده است.


    در پايان نيز فهرستي از منابع و مصادر مورد اعتماد و استفاده مؤلف و شارح، آيات قرآن، احاديث و روايات نبوي، أعلام و شخصيت‌هاي شرح داده شده در كتاب، اصطلاحات و موضوعات كلامي مورد شرح قرار گرفته و بالاخره فهرست تفصيلي محتويات، كتاب را به پايان رسيده است.
    در حقيقت اين شرح و متن گفتگويي فكري ميان استاد و شاگرد و يا به تعبيري ديگر يك ماتريدي و اشعري است كه متضمن هشتاد كتاب مرجع و منبع در عقائد، اصول، فقه، حديث و لغت است كه به دور از ظلم و جفايي كه در بيشتر كتاب‌های اعتقادي اهل سنت صورت گرفته است به اين مباحث پرداخته و غالب مطالب اعتقادي را شامل گرديده است.


    == گزارش محتوا ==
    در ضمن اين كتاب كه توسط دوتن از اساتيد و محقيقان اهل سنت به نام‌های كمال‌الدين قاري و عزالدين معميش به چاپ رسيده دقت و اعتبار اين كتاب را افزون ساخته است.


    اين دو حاشيه نويس در مقدمه كتاب درباره روش و منهج خود در اين كتاب اين‌گونه گفته‌اند:


    كتاب «المسامرة شرح المسايرة» از متن و شرحي كه به صورت مزجي (تركيبي از متن و شرح) تاليف يافته تشكيل مي‌شود كه در متن، ابن همّام با تقليد از روش غزالي در كتاب «قواعد العقائد من احياء علوم الدين» - كه رساله‌اي شرح شده در قدس شريف و به همين جهت به رساله قدسيه اشتهار يافته و حاوي چهار ركن و در هر ركني ده اصل آمده كه در نهايت با فصلي كه در آن از اسلام و ايمان بحث شده، خاتمه يافته است - به همين روش عمل نموده است.
    ابن ابي شريف در شرح خود بر كتاب مسايره بسیاری از تعليقات و حاشيه‌های علمي كه برای توضيح معانیمشكل و غامض، بيان مطالب صعب و مشكل و يا مناقشه در نظرات ديگران لازم بوده است را بيان داشته و از اين جهت كار را به اندازه كافي محكم و متقن ساخته و كتاب را برای بهره رساندن بيشتر آمده ساخته است؛ لكن ما نيز به سهم خود هر جا كه شارح بدون شرح از كنار مطلبي گذشته و ما توضيح و تبيين آن را لازم دانسته‌ايم به بيان آن پرداخته‌ايم.


    در حالي كه كتاب ابن همام به اختصار رساله غزالي نبوده و از گستره و جامعيت بيشتري برخوردار بوده و به بارزترين مسائل مرتبط به عقيده شيوخ و علماي ماتريديه و احيانا اشاعره پرداخته، ما را با مكاتبي ناشناخته همچون مكتب سمرقنديه و برخي شيوخ ماوراء النهر كه نسبت به برخي روش‌هاي استدلال آشنا بوده اما تاليفاتشان در جهان اسلام به شكل شايسته‌اي انتشار نيافته آشنا مي‌سازد.  
    بدون شك عذر شارح در ترك مواردي كه به شرح نپرداخته اشتهار و وضوح آن موارد در زمان تألیف كتاب بوده اما در اين زمان بر خوانندگان مشتبه گرديده و نياز به توضيح و تبيين دارد. از اين‌رو هرموردي را كه ما به نقد، توجيه و يا شفاف سازی آن پرداخته‌ايم بر اساس احساسي بوده است كه ما از اهميت بيان مطلب داشته‌ايم.


    ابن همام در كتاب خود از همان رويه‌اي كه در تاليف كتاب موسوم به: «التحرير في اصول الفقه» استفاده نموده پيروي كرده است. وي در آن كتاب اصطلاحات شافعي و حنفي و در اين كتاب نيز اصطلاحات اشاعره و ماتريديه را جمع آوري و برخي اوقات به اين نكته اشاره نموده است كه اين اصطلاح از آنِ گذشتگان بوده است.
    از مهم‌ترين مواردي كه ما در اين كتاب به تعليق آن پرداخته‌ايم عبارت بوده‌اند از:
     
    تعداد زيادي از احاديث شريف نبوي، بيشتر روایاتیكه مورد استناد و يا به عنوان شاهد بيان شده، معرفي اعلام و شخصيت‌هایی كه در اين كتاب از آنها نام برده شده، شرح كلمات و اصطلاحات كلامي و فلسفی مشكل و همچنين فهرستی از كتاب‌های مورد اعتماد مصنف و شارح.
     
    و در پایان نيز فهرست‌هایی كه دست‌يابي به مواد به كار رفته در كتاب را آسان‌تر میسازد را بيان داشته‌ايم كه از جمله آنها موارد زير است:
     
    #فهرست آيات قرآن و محل ذكر آن در كتاب.
    #فهرست احاديث و روايات نبوي.
    #فهرست اصطلاحات كلامي.
    #فهرست تفصيلي محتويات كتاب.


    وي نسبت به مكاتب ديگر با انفتاح و سعه‌صدر خاصي برخورد نموده و در برخي موارد با معيار و شناختي كه از مذاهب مختلف داشته مذهبي را بر مذهب ديگر ترجيح داده و در برخي اوقات نيز مذهب خود را با قوّت ترجيح داده است.
    == نسخه‌شناسی ==


    و اما ابن ابي شريف مقدسي يعني شارح اين كتاب، در شرح خود تتمه‌اي را كه براي اين كتاب لازم دانسته به همراه تعليقه و حاشيه‌هايي كه بر اصل اين موضوع لازم ديده در اكثر موارد با روشي ساده بيان نموده است.


    در حقيقت اين شرح و متن گفتگويي فكري ميان استاد و شاگرد و يا به تعبيري ديگر يك ماتريدي و اشعري است كه متضمن هشتاد كتاب مرجع و منبع در عقائد، اصول، فقه، حديث و لغت است كه به دور از ظلم و جفايي كه در بيشتر كتاب‌هاي اعتقادي اهل سنت صورت گرفته است به اين مباحث پرداخته و غالب مطالب اعتقادي را شامل گرديده است.
    نسخه حاضر به كوشش مكتبة العصرية للطباعة و النشر و التوزيع بيروت، به سال 1425ق (2004 م) در يك جلد 360 صفحه‌ای در قطع وزيري با تحقیق دو تن به نام‌های كمال‌الدين قاری و عز‌الدين معميش در پاورقى، همراه با فهرست منابع و مصادر، آيات و روايات، اعلام و شخصيات، اصطلاحات كلامي مورد شرح قرار گرفته و فهرست محتويات كتاب به چاپ رسيده است.


    در ضمن اين كتاب كه توسط دوتن از اساتيد و محقيقان اهل سنت به نام‌هاي كمال الدين قاري و عزالدين معميش به چاپ رسيده دقت و اعتبار اين كتاب را افزون ساخته است.
    ==منابع مقاله==


    اين دو حاشيه نويس در مقدمه كتاب در باره روش و منهج خود در اين كتاب اين‌گونه گفته‌اند:
    برگرفته از متن و مقدمه‌ى كتاب می‌باشد.


    ابن ابي شريف در شرح خود بر كتاب مسايره بسياري از تعليقات و حاشيه‌هاي علمي كه براي توضيح معاني مشكل و غامض، بيان مطالب صعب و مشكل و يا مناقشه در نظرات ديگران لازم بوده است را بيان داشته و از اين جهت كار را به اندازه كافي محكم و متقن ساخته و كتاب را براي بهره رساندن بيشتر آمده ساخته است؛ لكن ما نيز به سهم خود هر جا كه شارح بدون شرح از كنار مطلبي گذشته و ما توضيح و تبيين آن را لازم دانسته‌ايم به بيان آن پرداخته‌ايم.
    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}


    بدون شك عذر شارح در ترك مواردي كه به شرح نپرداخته اشتهار و وضوح آن موارد در زمان تاليف كتاب بوده اما در اين زمان بر خوانندگان مشتبه گرديده و نياز به توضيح و تبيين دارد. از اين‌رو هرموردي را كه ما به نقد، توجيه و يا شفاف سازي آن پرداخته‌ايم بر اساس احساسي بوده است كه ما از اهميت بيان مطلب داشته‌ايم.
    [[دروس في التوحيد]]


    از مهم‌ترين مواردي كه ما در اين كتاب به تعليق آن پرداخته‌ايم عبارت بوده‌اند از:
    [[تهليليه (شرح لا إله إلّا الله)]]
     
    [[التوحيد، بحوث في مراتبه و معطياته]]
     
    [[رساله فارسی إنه الحق]]
     
    [[التوحيد(ماتريدي)]]
     
    [[حکمت الهی عام و خاص]]
     
    [[دلائل التوحيد]]
     
    [[أسرار الآيات (ترجمه بانو علویه همایونی)]]
     
    [[جامع الافكار و ناقد الانظار]]
     
    [[التمهيد لقواعد التوحيد]]
     
    [[الأربعين في دلائل التوحيد]]
     
    [[رسالة التوحيد]]
     
    [[دروس في التوحيد]]
     
    [[المسامرة شرح المسایرة]]
     
    [[كتاب التوحيد]]
     
    [[التوحيد، بحوث في مراتبه و معطياته]]
     
    [[شرح القصيدة النونية]]
     
    [[رسالة الطبيب البهبهاني]]
     
    [[تنبیهات حول المبدأ و المعاد]]
     
    [[رسالة في الذب عن أبي‌الحسن الأشعري]]
     
    [[توحید المفضل]]
     
    [[عجائب القرآن]]
     
    [[راه نجات در دعای سمات]]
     
    [[شرح القصيدة النونية]]
     
    [[توحيد مفضل]]
     
    [[دلائل التوحيد]]


    تعداد زيادي از احاديث شريف نبوي، بيشتر رواياتي كه مورد استناد و يا به عنوان شاهد بيان شده، معرفي اعلام و شخصيت‌هايي كه در اين كتاب از آنها نام برده شده، شرح كلمات و اصطلاحات كلامي و فلسفي مشكل و همچنين فهرستي از كتاب‌هاي مورد اعتماد مصنف و شارح.
    [[هداية الأمة إلی معارف الأئمة]]


    و در پايان نيز فهرست‌هايي كه دست‌يابي به مواد به كار رفته در كتاب را آسان‌تر مي‌سازد را بيان داشته‌ايم كه از جمله آنها موارد زير است:
    [[توحید مفضل و اخلاق]]


    #فهرست آيات قرآن و محل ذكر آن در كتاب.
    [[در آمدی بر سیر و سلوک]]
    #فهرست احاديث و روايات نبوي.
    #فهرست اصطلاحات كلامي.
    #فهرست تفصيلي محتويات كتاب.


    == نسخه شناسي ==
    [[أسرار الآيات به انضمام تعليقات حكيم مولی علی نوری]]


    [[أسرار الآيات (تحقیق خواجوی)]]


    نسخه حاضر به كوشش مكتبة العصرية للطباعة و النشر و التوزيع بيروت، به سال 1425 ق (2004 م) در يك جلد 360 صفحه‌اي در قطع وزيري با تعليقه دو تن به نام‌هاي كمال الدين محمد بن همام الدين حنفي و عز الدين معميش در پاورقى، همراه با فهرست منابع و مصادر، آيات و روايات، اعلام و شخصيات، اصطلاحات كلامي مورد شرح قرار گرفته و فهرست محتويات كتاب به چاپ رسيده است.
    [[شرح العقيدة الكبری]]


    منابع مقاله
    [[المسايرة في علم الكلام و العقائد التوحيدية المنجية في الآخرة]]


    برگرفته از متن و مقدمه‌ى كتاب مى باشد.




    == پیوندها ==
    [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/10655 مطالعه کتاب المسامرة در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:کلام و عقاید]]
    [[رده:کلام و عقاید]]
    [[رده:مباحث خاص کلامی]]
    [[رده: مباحث خاص کلامی]]
    [[رده:الهیات (توحید)]]
    [[رده:الهیات (توحید)]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۱۷ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۰۱:۲۰

    المسامرة شرح المسایرة
    المسامرة شرح المسایرة
    پدیدآورانقاری، کمال‌الدین (محقق)

    معمیش، عزالدین (محقق)

    ابن همام، محمد بن عبدالواحد (نویسنده)

    ابن ابی‌شریف مقدسی، محمد بن محمد (نویسنده)
    عنوان‌های دیگرمسایرة في العقائد المنجیة في الآخرة. شرح

    المسایرة

    شرح المسایرة فی العقائد المنجیة فی الآخرة، الجامعة للإصطلاحات السلف و الماتریدیة و الأشاعرة
    ناشرالمکتبة العصرية
    مکان نشربیروت - لبنان
    سال نشر1425 ق یا 2004 م
    چاپ1
    موضوعابن همام، محمد بن عبدالواحد، 790 - 861ق. مسایره فی العقائد المنجیه فی الاخره. - نقد و تفسیر

    توحید - متون قدیمی تا قرن 14

    کلام اهل سنت - متون قدیمی تا قرن 14
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏BP‎‏ ‎‏217‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ ‎‏م‎‏5022
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    المسامرة شرح المسایرة اثر كمال‌الدين محمد بن محمد شافعی معروف به ابن ابي شريف مقدسي تأليف قرن دهم است كه در شرح كتاب "المسايرة" اثر كمال‌الدين محمد بن محمد همّام‌الدين حنفی تأليف قرن نهم است كه با تحقيق دو تن با اسامی كمال‌الدين قاري و عزالدين معميش به زبان عربی به چاپ رسيده است.


    تهيه شرحي مناسب برای اصطلاحات علمای گذشته اهل سنت، خصوصاً اصطلاحات موجود در دو فرقه ماتريديه و اشاعره كه در كتاب "المسايره" آمده است.

    ساختار

    كتاب با مقدمه‌ای شامل شرح حال و زندگی‌نامه مصنف و شارح كتاب شروع شده و در ادامه به روش و اسلوب تحقيق اين كتاب پرداخته سپس مقدمه‌ای از سوي شارح كتاب ذكر شده و بعد با متن كتاب كه با مقدمه‌ي از سوي مصنف كتاب آغاز گرديده و سپس بعد از تعريف علم عقائد، مصنف كتاب خود را در چهار ركن و هر ركن را در ده اصل بيان داشته است.

    در پایان نيز فهرستی از منابع و مصادر مورد اعتماد و استفاده مؤلف و شارح، آيات قرآن، احاديث و روايات نبوي، أعلام و شخصيت‌های شرح داده شده در كتاب، اصطلاحات و موضوعات كلامي مورد شرح قرار گرفته و بالاخره فهرست تفصيلي محتويات، كتاب را به پایان رسيده است.

    گزارش محتوا

    كتاب «المسامرة شرح المسایرة» از متن و شرحي كه به صورت مزجي (تركيبي از متن و شرح) تألیف يافته تشكيل می‌شود كه در متن، ابن همّام با تقليد از روش غزالي در كتاب «قواعد العقائد من إحياء علوم الدين» - كه رساله‌ای شرح شده در قدس شريف و به همين جهت به رساله قدسيه اشتهار يافته و حاوي چهار ركن و در هر ركنیده اصل آمده كه در نهایت با فصلي كه در آن از اسلام و ايمان بحث شده، خاتمه يافته است - به همين روش عمل نموده است.

    در حالي كه كتاب ابن همام به اختصار رساله غزالي نبوده و از گستره و جامعيت بيشتري برخوردار بوده و به بارزترين مسائل مرتبط به عقيده شيوخ و علمای ماتريديه و احيانا اشاعره پرداخته، ما را با مكاتبي ناشناخته همچون مكتب سمرقنديه و برخی شيوخ ماوراء النهر كه نسبت به برخی روش‌های استدلال آشنا بوده اما تأليفاتشان در جهان اسلام به شكل شايسته‌ای انتشار نيافته آشنا میسازد.

    ابن همام در كتاب خود از همان رويه‌ای كه در تألیف كتاب موسوم به: «التحرير في اصول الفقه» استفاده نموده پیروی كرده است. وي در آن كتاب اصطلاحات شافعي و حنفي و در اين كتاب نيز اصطلاحات اشاعره و ماتريديه را جمع‌آوری و برخی اوقات به اين نكته اشاره نموده است كه اين اصطلاح از آنِ گذشتگان بوده است.

    وي نسبت به مكاتب ديگر با انفتاح و سعه‌صدر خاصی برخورد نموده و در برخی موارد با معيار و شناختي كه از مذاهب مختلف داشته مذهبی را بر مذهب ديگر ترجيح داده و در برخی اوقات نيز مذهب خود را با قوّت ترجيح داده است.

    و اما ابن ابي شريف مقدسي يعنیشارح اين كتاب، در شرح خود تتمه‌ای را كه برای اين كتاب لازم دانسته به همراه تعليقه و حاشيه‌هایی كه بر اصل اين موضوع لازم ديده در اكثر موارد با روشي ساده بيان نموده است.

    در حقيقت اين شرح و متن گفتگويي فكري ميان استاد و شاگرد و يا به تعبيري ديگر يك ماتريدي و اشعري است كه متضمن هشتاد كتاب مرجع و منبع در عقائد، اصول، فقه، حديث و لغت است كه به دور از ظلم و جفايي كه در بيشتر كتاب‌های اعتقادي اهل سنت صورت گرفته است به اين مباحث پرداخته و غالب مطالب اعتقادي را شامل گرديده است.

    در ضمن اين كتاب كه توسط دوتن از اساتيد و محقيقان اهل سنت به نام‌های كمال‌الدين قاري و عزالدين معميش به چاپ رسيده دقت و اعتبار اين كتاب را افزون ساخته است.

    اين دو حاشيه نويس در مقدمه كتاب درباره روش و منهج خود در اين كتاب اين‌گونه گفته‌اند:

    ابن ابي شريف در شرح خود بر كتاب مسايره بسیاری از تعليقات و حاشيه‌های علمي كه برای توضيح معانیمشكل و غامض، بيان مطالب صعب و مشكل و يا مناقشه در نظرات ديگران لازم بوده است را بيان داشته و از اين جهت كار را به اندازه كافي محكم و متقن ساخته و كتاب را برای بهره رساندن بيشتر آمده ساخته است؛ لكن ما نيز به سهم خود هر جا كه شارح بدون شرح از كنار مطلبي گذشته و ما توضيح و تبيين آن را لازم دانسته‌ايم به بيان آن پرداخته‌ايم.

    بدون شك عذر شارح در ترك مواردي كه به شرح نپرداخته اشتهار و وضوح آن موارد در زمان تألیف كتاب بوده اما در اين زمان بر خوانندگان مشتبه گرديده و نياز به توضيح و تبيين دارد. از اين‌رو هرموردي را كه ما به نقد، توجيه و يا شفاف سازی آن پرداخته‌ايم بر اساس احساسي بوده است كه ما از اهميت بيان مطلب داشته‌ايم.

    از مهم‌ترين مواردي كه ما در اين كتاب به تعليق آن پرداخته‌ايم عبارت بوده‌اند از:

    تعداد زيادي از احاديث شريف نبوي، بيشتر روایاتیكه مورد استناد و يا به عنوان شاهد بيان شده، معرفي اعلام و شخصيت‌هایی كه در اين كتاب از آنها نام برده شده، شرح كلمات و اصطلاحات كلامي و فلسفی مشكل و همچنين فهرستی از كتاب‌های مورد اعتماد مصنف و شارح.

    و در پایان نيز فهرست‌هایی كه دست‌يابي به مواد به كار رفته در كتاب را آسان‌تر میسازد را بيان داشته‌ايم كه از جمله آنها موارد زير است:

    1. فهرست آيات قرآن و محل ذكر آن در كتاب.
    2. فهرست احاديث و روايات نبوي.
    3. فهرست اصطلاحات كلامي.
    4. فهرست تفصيلي محتويات كتاب.

    نسخه‌شناسی

    نسخه حاضر به كوشش مكتبة العصرية للطباعة و النشر و التوزيع بيروت، به سال 1425ق (2004 م) در يك جلد 360 صفحه‌ای در قطع وزيري با تحقیق دو تن به نام‌های كمال‌الدين قاری و عز‌الدين معميش در پاورقى، همراه با فهرست منابع و مصادر، آيات و روايات، اعلام و شخصيات، اصطلاحات كلامي مورد شرح قرار گرفته و فهرست محتويات كتاب به چاپ رسيده است.

    منابع مقاله

    برگرفته از متن و مقدمه‌ى كتاب می‌باشد.

    وابسته‌ها