دائرة‌المعارف الحسینیة؛ ديوان القرن العاشر: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان = دائرة المعارف الحسینیة

[[کرباسی، محمدصادق ]] (نويسنده)

'''ديوان القرن العاشر'''، کتابی است دو جلدی از مجموعه «دائرةالمعارف الحسينية»، تألیف محمدصادق محمد الکرباسی (متولد 1366ق، در کربلا)، پژوهشگر و نویسنده برجسته در مطالعات اسلامی که در آن، مجموعه‌ای از اشعار و قصایدی که در رثا و مدح امام حسین(ع) و یارانش در طول قرن دهم هجری سروده شده‌، گردآوری شده است.

انگیزه اصلی نویسنده در تألیف این اثر، تکمیل و جامع‌سازی «دائرةالمعارف الحسينية» است. این بخش از مجموعه، به‌طور خاص به جمع‌آوری و مستندسازی اشعار و قصاید سروده‌شده در رثا و مدح امام حسین(ع) در قرن دهم هجری می‌پردازد، تا اطلاعات جدید یا تازه‌کشف‌شده در این زمینه را نیز شامل شود و جامعیت هرچه بیشتری را برای این دایرةالمعارف فراهم آورد<ref>ر.ک: مقدمه ناشر، ج1، ص7-8</ref>.

# جامعیت و مستندسازی: این دیوان به‌عنوان بخشی از یک دایرةالمعارف گسترده، به جمع‌آوری و ثبت اشعار مربوط به امام حسین(ع) در یک دوره زمانی خاص می‌پردازد که به حفظ و تدوین میراث ادبی و تاریخی شیعی کمک شایانی می‌کند.

در مقدمه ناشر، به معرفی اجمالی موضوع کتاب پرداخته شده است<ref>ر.ک: مقدمه ناشر، همان، ص7-8</ref>. در مقدمه نویسنده در جلد اول، به بررسی اجمالی وضعیت جهان اسلام در قرن دهم هجری می‌پردازد. این بخش، شامل مطالبی درباره مرزهای دولت‌های اسلامی در شرق و غرب، وضعیت خلافت عثمانی و ممالیک، نزاع‌های مذهبی و فرقه‌ای (از جمله شیعه و سنی) و شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آن دوران است. همچنین، به وضعیت حوزه معرفتی و ادبی در این قرن پرداخته و نقش ادبیات، به‌ویژه شعر، در ثبت رویدادها و بیان مضامین حسینی تبیین می‌شود<ref>ر.ک: تمهید، همان، ص13-29</ref>. در مقدمه جلد دوم نیز به ادامه بحث درباره اهمیت فداکاری امام حسین(ع) و یارانش می‌پردازد و هدف از الحاق «مستدرکات» به دیوان را تشریح می‌کند. این بخش بر ضرورت جامعیت «موسوعه حسینی» و تلاش برای گنجاندن هرگونه اطلاعات جدید در آن تأکید دارد<ref>ر.ک: المستدرك علی ما فات، ج2، ص9-12</ref>.

بخش عمده و پررنگ اثر حاضر، به اشعار رثایی (سوگ‌سروده‌ها) و بیان فجایع کربلا اختصاص دارد. بخش اصلی کتاب، مجموعه اشعار حسینی است که به‌صورت منظم دسته‌بندی شده ‌است. این اشعار ابتدا بر اساس قافیه (حرف آخر و حرکت آن) و سپس بر اساس وزن عروضی (بحر) نظم یافته‌اند؛ برای مثال، در جلد اول، فصل «قافیه همزه مکسوره»، شامل قصایدی است که قافیه آن‌ها حرف همزه با کسره است، مانند قطعه شعری با مطلع «من لصب»<ref>ر.ک: متن کتاب، ج1، ص59</ref>. به همین ترتیب، فصل «قافیه الف مقصوره»<ref>ر.ک: همان، ص60</ref>، «قافیه باء مفتوحه»<ref>ر.ک: همان، ص71</ref>، «قافیه تاء مضمومه»<ref>ر.ک: همان، ص79</ref> و «قافیه دال مفتوحه»<ref>ر.ک: همان، ص95</ref>، هرکدام شامل چندین قطعه شعری با مضامین حسینی هستند که به‌تفصیل به شرح واقعه کربلا، فضایل امام حسین(ع) و مظلومیت اهل‌بیت(ع) می‌پردازند. این ساختار منظم در سراسر کتاب ادامه می‌یابد و اشعار مختلف را در بخش‌های متمایز قرار می‌دهد تا خوانندگان به‌راحتی بتوانند اشعار مورد نظر خود را بیابند.

مستدرکات (الحاقات): جلد دوم کتاب با عنوان «المستدرك علی ما فات» (الحاقات بر آنچه از دست رفته)، بر اساس همان ساختار جلد اول (طبقه‌بندی بر اساس قافیه و بحر)، به جمع‌آوری و ارائه اشعار و اطلاعاتی می‌پردازد که پس از تدوین جلدهای اولیه به دست آمده یا در بازبینی‌ها مورد توجه قرار گرفته‌ است. این بخش، حاوی اشعار تکمیلی است که جامعیت اثر را افزایش می‌دهند. هدف از این بخش، تضمین این است که هرگونه شعر جدید یا فراموش‌شده مرتبط با امام حسین(ع) از قرن دهم هجری در این مجموعه گنجانده شود.

 

[[رده:مقالات بازبینی نشده2]]