محیط طباطبایی، محمد

سید محمد محیط طباطبایی
نام کامل	سید محمد محیط طباطبایی
تخلص	محیط
نسب	سادات طباطبایی زواره (منسوب به امام حسن مجتبی علیه السلام)
نام پدر	سید ابراهیم طباطبایی (توحیدی)
ولادت	۲۶ خرداد ۱۲۸۱
محل تولد	زواره، اصفهان، ایران
محل زندگی	زواره، اصفهان، تهران
رحلت	۲۷ مرداد ۱۳۷۱
مدفن	برج طغرل، شهر ری
طول عمر	۹۰ سال
فرزندان	۵ فرزند (دو پسر و سه دختر) از جمله سید احمد محیط طباطبایی
دین	اسلام
مذهب	شیعه
پیشه	پژوهشگر ادبی، مورخ، منتقد، ادیب، معلم، روزنامه‌نگار
منصب	رایزن فرهنگی ایران در دهلی، عراق، سوریه و لبنان
اطلاعات علمی
درجه علمی	دکترای افتخاری از دانشگاه ملی ایران
دانشگاه	دارالفنون تهران
علایق پژوهشی	تاریخ، ادبیات فارسی، فرهنگ ایران، مطبوعات
اساتید	سید ابراهیم طباطبایی اسدالله کاوه‌زاده
برخی آثار	سید جمال الدین اسدآبادی و بیداری مشرق زمین مجموعه آثار میرزا ملکم خان تطور حکومت در ایران بعد از اسلام تاریخ تحلیلی مطبوعات ایران فردوسی و شاهنامه خیامی یا خیام جغرافیای نو تاگور شاعر و فیلسوف هندی فرهنگ اسلامی تاریخچه اعزام محصل به اروپا تاریخچه دارالفنون شرح حال محمد زکریای رازی دفاع از فلسطین]

سید محمد محیط طباطبایی (۲۶ خرداد ۱۲۸۱–۲۷ مرداد ۱۳۷۱ش) پژوهشگر ادبی، مورخ، منتقد و ادیب معاصر ایران بود که بیش از ۷۰ سال در عرصه‌های فرهنگی، علمی و مطبوعاتی فعالیت داشت. وی مدیریت مجلاتی همچون "آموزش و پرورش" و "محیط" را بر عهده داشت و به عنوان رایزن فرهنگی ایران در کشورهای هند، عراق، سوریه و لبنان خدمت کرد. محیط طباطبایی سرپرستی برنامه "مرزهای دانش" در رادیو ایران را عهده‌دار بود و بیش از ۲۵۰۰ مقاله و ۱۹ کتاب تألیف کرد. از مهمترین آثار او می‌توان به "سید جمال الدین اسدآبادی و بیداری مشرق زمین" و "تاریخ تحلیلی مطبوعات ایران" اشاره کرد.

ولادت

سید محمد محیط طباطبایی در روز ۲۶ خرداد ۱۲۸۱ هجری شمسی (مطابق با ۹ ربیع الثانی ۱۳۲۰ قمری) در آبادی گزلا از توابع شهر زواره در شمال شرقی اصفهان دیده به جهان گشود. پدرش سید ابراهیم طباطبایی ملقب به "فنا" از سادات طباطبایی زواره و از روحانیون مشروطه‌خواه بود که پس از شهادت شیخ فضل‌الله نوری از سیاست کناره‌گیری کرد و به زادگاهش بازگشت. مادرش فاطمه بیگم از نوادگان قاضی محمد طباطبایی از علمای عصر صفوی بود. محیط در خانواده‌ای اهل علم و ادب رشد یافت و از همان کودکی با فرهنگ و معارف اسلامی آشنا شد.

تحصیلات

تحصیلات ابتدایی را در مکتب‌خانه ملا علی فرزند حاج حسن در زواره آغاز کرد و مقدمات علوم حوزوی را نزد پدر و دیگر علمای زواره فرا گرفت. بین سال‌های ۱۲۹۷-۱۲۹۴ در مکتب‌خانه حاج حسن و سپس در مدرسه لطفعلی خان ترشیزی در زواره به تحصیل پرداخت. در سال‌های ۱۲۹۹-۱۳۰۰ در مدرسه کاسه‌گران اصفهان تحصیلاتش را ادامه داد و با زبان فرانسه آشنا شد. در سال ۱۳۰۱ به زواره بازگشت و در مدرسه ابتدایی سادات به تدریس پرداخت. سال بعد برای ادامه تحصیل به تهران رفت و در دارالفنون به تحصیل پرداخت و دیپلم ادبی گرفت. سپس وارد مدرسه حقوق شد اما از ادامه آن منصرف گردید. در این دوران زبان فرانسه را تکمیل کرد و با آثار ادبی دنیای جدید آشنا شد.

فعالیت‌ها

محیط طباطبایی در سال ۱۳۰۵ به استخدام وزارت معارف درآمد و برای تدریس و ریاست دبیرستان به خوزستان اعزام شد. پس از چهار سال خدمت در خوزستان، در سال ۱۳۰۹ به تهران بازگشت و به تدریس تاریخ و جغرافیا در دارالفنون، دانشکده افسری و دانشسرای مقدماتی پرداخت. در سال ۱۳۱۳ به عضویت کنگره هزاره فردوسی پذیرفته شد و در سال ۱۳۱۵ به ریاست مدرسه‌های شرف و معرفت رسید. در سال ۱۳۱۷ مدیریت مجله آموزش و پرورش را بر عهده گرفت. در سال ۱۳۲۱ مجله "محیط" را تأسیس کرد و طی سال‌های ۱۳۲۱-۱۳۲۸ در دبیرستان‌های مختلف تدریس کرد و بازرس فنی وزارت فرهنگ شد.

وی بین سال‌های ۱۳۲۸-۱۳۳۰ به عنوان رایزن فرهنگی ایران در دهلی نو و سپس تا سال ۱۳۳۴ در کشورهای عراق، سوریه و لبنان خدمت کرد. پس از بازنشستگی در سال ۱۳۳۷، طی سال‌های ۱۳۳۸-۱۳۵۷ سرپرست برنامه "مرزهای دانش" در رادیو ایران بود. محیط طباطبایی در بیشتر کنگره‌های مهم ادبی و علمی داخلی و بین‌المللی شرکت کرد و به ایراد سخنرانی پرداخت. در سال ۱۳۵۵ دانشگاه ملی ایران درجه دکترای افتخاری به او اعطا کرد و در سال ۱۳۵۷ انجمن آثار ملی جایزه "مجموع تحقیقات و خدمات و آثار یک محقق در طول عمر" را به او تقدیم نمود. در سال ۱۳۶۹ به عضویت فرهنگستان زبان و ادب فارسی برگزیده شد.

وفات

استاد سید محمد محیط طباطبایی پس از عمری تلاش علمی و فرهنگی پربار، سرانجام در روز سه‌شنبه ۲۷ مرداد ۱۳۷۱ هجری شمسی در تهران درگذشت. پیکر او طبق وصیتش در کنار برج طغرل در مجاورت ابن‌بابویه در شهر ری به خاک سپرده شد.

آثار

• سید جمال الدین اسدآبادی و بیداری مشرق زمین
• مجموعه آثار میرزا ملکم خان
• تطور حکومت در ایران بعد از اسلام
• دادگستری در ایران از انقراض ساسانی تا ابتدای مشروطیت
• تاریخ تحلیلی مطبوعات ایران
• فردوسی و شاهنامه
• خیامی یا خیام
• آنچه درباره حافظ باید دانست
• گلستان سعدی (با تصحیح و مقدمه)
• دیوان حافظ (با تصحیح و مقدمه)
• جغرافیای نو
• تاگور شاعر و فیلسوف هندی
• فرهنگ اسلامی
• تاریخچه اعزام محصل به اروپا
• تاریخچه دارالفنون
• شرح حال محمد زکریای رازی
• دفاع از فلسطین
• دیوان مجمر زواره‌ای (با مقدمه و تصحیح)
• دانش و دانشوران
• تاریخ بابیه (نقطه الکاف)
• شرح حال صفی الدین ارموی
• تاریخچه نادرشاه افشار
• تحلیل مطبوعات ایران
• عظیم پس از باب و پیش از ازل
• رساله خالویه یا ایقان
• طاهرا یا طاهره (پژوهشی در شعر منسوب به طاهره)
• برهان قاطع
• گفتگوی تازه درباره تاریخ قدیم و جدید

مقدمه‌نویسی بر آثار دیگران

• بهارستان جامی (نورالدین عبدالرحمن جامی)
• سه یار دبستانی (هانری ماکفال)
• بوستان سعدی (به تصحیح سیدمحمدرضا جلالی نائینی)
• نگارستان عجایب و غرایب (پیشاوری)
• نغمه‌های آسمانی
• مادر (سیدجلال الدین افتخارزاده)
• تاریخ نبوی (سیدرضا همراه)
• سخنان علی بن الحسین(ع)

مقاله‌های منتشر شده در کتاب‌های دیگر

• صاحب یخچالیه (در کتاب تذکره یخچالیه)
• در ماتم محمد قزوینی (در کتاب علامه قزوینی)
• جستجو در لفظ سینا (در کتاب جشن نامه ابن سینا)
• سرزمین بحرین (در کتاب خلیج فارس)
• مهر مادر (در کتاب مادر)
• کرمان و کرمانی‌ها
• تأثیر شعر در نگاهداری و تقویت گسترش زبان فارسی
• محمد زکریای رازی پیشاهنگ عصر جدید تجربه
• شناسایی اقبال
• ابوریحان بیرونی ادیب و شاعر
• سهم اصفهان در فرهنگ جهان
• خاندان عامری
• دارالفنون و امیرکبیر
• محیط زندگی شیخ طوسی
• بازگشت سبک هندی به ایران
• هزاره شیخ طوسی
• چند نکته درباره فردوسی و شاهنامه

منابع مقاله

• پایگاه اطلاع رسانی حوزه
• محیط ادب، مجموعه گفتار به پاس پنجاه سال تحقیقات و مطالعات سیدمحمد محیط طباطبایی، به کوشش حبیب یغمایی و دیگران
• مجله محیط به کوشش فرید قاسمی
• تاریخ روزنامه نگاری ایران، فرید قاسمی
• گلشن جلوه، به اهتمام غلامرضا گلی زواره
• مقالات متعدد در مجلات رهنمون، آینده، دنیای سخن و...

وابسته‌ها

نگارستان عجائب و غرائب

نامه‌های تاریخی و سیاسی سید جمال‌الدین اسدآبادی

تاريخ جنگهاي صليبي

منتخب السلطان

سید جمال الدین اسد آبادی و بیداری مشرق زمین

جغرافیای نو

تاریخ تحلیلی مطبوعات ایران

نقش سید جمال‌الدین اسدآبادی در بیداری مشرق زمین

بهائیت آن گونه که هست

حاجی بابا در انگلستان

[[دیوان ملا [صحیح: مولانا] نوعی خبوشانی]]