الربا: تفاوت میان نسخه‌ها

'''كتاب الربا'''، تألیف عبدالملک بن حبیب اندلسی (متوفی 239ق)، به بررسی انواع معاملات ربوی از دیدگاه مذهب مالکی پرداخته است. کتاب با مقدمه و تحقیق نذیر اوهاب منتشر شده است.

# ابن حبیب، نویسنده کتاب، یکی از بزرگان از علمای امت و از مؤسسین مذهب مالکی در غرب است.

# مورد اتفاق است که ابن حبیب، هم از نظر نقل روایت و هم از نظر اجتهاد در مسائل، از جمله علمای برجسته در طبقه‌اش است.

# ابن حبیب در این کتاب، به موضوعات خاصی در مورد ربا (ربا و بهره) می‌پردازد و جزئیاتی را ارائه می‌دهد که در بزرگ‌ترین منابع و مراجع مذهب مالکی و دیگر مذاهب پیدا نمی‌شود.

# با مراجعه به منابع اصلی مذهب مالکی، مشاهده می‌شود که ابن حبیب شخصی صاحب‌نظر است و علمای مذهب او را در صف علمای بزرگ قرار می‌دهند. اقوال او گاهی اوقات با اقوال و نظرات شاگردان امام مالک مقایسه می‌شود<ref>ر.ک: همان، ص9-10</ref>‏.

ابن حبیب در این کتاب همانند اثر دیگرش الواضحه، مباحث را در ضمن ابوابی مطرح کرده است، با قرار دادن ترجمه و عنوانی برای هر باب به‌واسطه ذکر عبارت آغازین مسئله. نویسنده در آغاز بحث خود، در باب اول (با عنوان «باب ما جاء في الربا و التشديد فيه»)، به تهدیدها و عواقب منفی ربا پرداخته و تلاش می‌کند تا اهمیت و شدت این موضوع را برجسته کند. در ابواب دیگر کتاب انواع بیع ربوی ذکر شده است. او در هر مسئله ابتدا به آیات موجود از قرآن کریم در رابطه با آن مسئله (در صورت وجود آیه) اشاره کرده، سپس روایات مرتبط را با ذکر سند ذکر نموده و در آخر به آثار صحابه با ذکر سند اشاره کرده است. او سپس پیش از پرداختن به تفصیل مسائل هر باب، قاعده‌ای عام در آن باب را تقریر می‌کند؛ درحالی‌که احکام آن قاعده را همراه با توجیه و تعلیل بیان می‌نماید، با این تعبیر که: «آن را إن‌شاءالله برایت نوع‌نوع و وجه‌وجه، مطابق با مقدار علم و فهم خویش تفسیر خواهم کرد».

وی آنگاه که یک مسئله خلافی را عرضه می‌کند، نخست مذهب خویش را تقریر می‌نماید، سپس به اختلاف اهل علم در آن اشاره می‌کند؛ درحالی که ترجیح خویش را احیانا با گفتار پیشوایان پیشین مذهب تأیید می‌نماید. ابن حبیب اصطلاح «کراهت» را در چند جا به‌کار برده و ظاهرا مراد وی مفهوم اصولی متأخر آن است؛ یعنی آنچه شارع از آن نهی کرده، اما نه به‌گونه الزام<ref>ر.ک: همان، ص37-38</ref>‏.