مختصر الخرقي علی مذهب الإمام المجبل أحمد بن حنبل

مختصر الخرقي على مذهب الإمام المبجل أحمد بن حنبل
پدیدآوران	خرقی، عمر بن حسین (نويسنده) شاویش، محمد زهیر (مصحح)
ناشر	دار السلام
مکان نشر	سوریه - دمشق
سال نشر	1378ق
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	خ2م3 179/3 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

مختصر الخرقي علی مذهب الإمام المجبل أحمد بن حنبل، اثر ابوالقاسم عمر بن حسین خرقی (متوفی 334ق)، کتابی فقهی و از جمله نخستین آثاری است که بنا بر مذهب امام احمد بن محمد بن حنبل (متوفی 241ق) نوشته شده است. این کتاب، با تحقیق محمد زهیر الشاویش، منتشر شده است.

کتاب با مقدمه‌ای از شیخ محمد بن مانع در تعریف آن و شرح حال کوتاهی از مؤلف آغاز و مطالب دربردارنده اکثر ابواب فقهی، از کتاب طهارت تا کتاب عتق، می‌باشد.

ابوبکر عبدالعزیز بر نسخه‌ای از این کتاب نوشته است که خرقی در ۶۰ مسئله برخلاف نظر من بوده است، اما آنها را مشخص نکرده است. قاضی ابوالحسین گوید که من به بررسی آنها پرداختم؛ آن موارد، ۹۸ مسئله بودند.

خرقی تألیفات، تصنیفات و تخریجات زیادی در مذهب حنبلی داشته است که جز کتاب «المختصر»، همه از بین رفته‌اند؛ بنابراین، تنها کتابی که از خرقی به دست ما رسیده، کتاب المختصر است و این امر، نشان‌دهنده اهمیت و ارزش بالای کتاب می‌باشد.

«المختصر» را اکثر مبتدیان در مذهب حنبلی به‌عنوان اولین کتاب فقهی حفظ می‌کنند و در این مذهب جایگاه ویژه‌ای دارد. ابوعلی بن البناء بغدادی در ابتدای شرح خود بر «المختصر»، نوشته است که از یکی از استادان خود شنیدم که ۳ مختصر در ۳ علم هست که همانندی ندارند: «كتاب الفصيح» از ثعلب، «كتاب اللمع» اثر ابن ‌جنی و «المختصر» خرقی.

به دلیل اهمیت و ارزش علمی بالایی که این کتاب دارد، چند تن از بزرگان مذهب حنبلی بر آن شرح نوشته‌اند، از جمله محمد بن حسین، مشهور به قاضی ابویعلى (متوفی ۴۵۸ق/۱۰۶۶م) و شاگرد او حسن بن احمد ابوعلی بن البناء بغدادی (متوفی ۴۷۱ق/ ۱۰۷۸م)، محمد بن عبدالله بن محمد زرکشی و موفق‌الدین عبدالله بن احمد بن قدامه (متوفی ۶۲۰ق/۱۲۲۳م) که شرح مشهور «المغني شرح المختصر الخرقي» را بر آن نوشته است.

از موضعی از كتاب الحج در اثر حاضر برمی‌آید که زمان تألیف کتاب آن هنگام بوده که حجرالاسود به دست قرامطه بوده است؛ یعنی سال ۳۱۷ق.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. نقشبندی، نوید، «دائرةالمعارف بزرگ اسلامی»، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، برگرفته از سایت کتابخانه مرکز فقاهت، آخرین به‌روزرسانی: چهارشنبه 18 دی 1398