شجر الدر في تداخل الکلام بالمعاني المختلفة

شجر الدر في تداخل الکلام بالمعاني المختلفة
پدیدآوران	ابو الطیب لغوی، عبد الواحد بن علی (نويسنده) عبدالجواد، محمد محمد (محقق)
ناشر	دار المعارف
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	13سده
چاپ	3
شابک	‎-
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/الف2ش3 6620 PJ
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

شجر الدر في تداخل الكلام بالمعاني المختلفة، از آثار ادیب و لغت‌شناس قرن چهارم هجری قمری، عبدالواحد بن علی عسکری حلبی، مشهور به ابوطیب لغوی (کشته‌شده در ‍۳۵۱ق)، فرهنگ‌نامه‌ای است که به واژه‌شناسی کلمات مشترک و پیوند آن با سایر واژگان زبان عربی می‌پردازد. نویسنده می‌کوشد با استفاده از ارتباط زنجیره‌وار کلمات، معانی هر واژه‌ای را روشن سازد. پژوهشگر معاصر و استاد پیشین فقه‌ اللغه در دارالعلوم (مصر) محمد عبدالجواد، این کتاب را تصحیح و تحقیق کرده و مقدمه و تعلیقاتی ارزشمند بر آن افزوده و شخصیت و آثار ابوطیب لغوی و به‌خصوص ویژگی‌ها و روش اثر حاضر را شناسانده است.

هدف و روش

• ابوطیب لغوی، این کتاب را مداخله کلام با معانی مختلف دانسته و افزوده است: آن را شجر الدرّ نامیدیم؛ زیرا هر باب درختی است و شاخه‌هایی دارد و هر درخت، صد کلمه است و اصل آن بیش از یک کلمه نیست که ده بیت شاهد دارد و هر شاخه‌ای ده کلمه است.... به‌جز شجره‌ای که با آن کتاب را پایان دادیم.
• محمد عبدالجواد، با تأکید بر آنکه اندیشوران اسلامی برای گردآوری و تنظیم واژگان عربی و بیان معانی آن، روش‌هایی ابتکاری پدید آوردند، افزوده است: یکی از روش‌های جدید که باعث ملالت نمی‌شود، همین شیوه است که «مُداخَل» یا «مُتداخل» یا «مُسَلسَل» نامیدند و به این صورت است که نویسنده خوانندگان را از معنای یک واژه به معنای واژه دوم و از آن به سوم و به همین ترتیب به سایر واژگان منتقل می‌کند و... و با معنایی مشترک، رشته پیوند هر مجموعه‌ای از کلمات، برقرار می‌شود.... و گاهی نگارنده به بیتی یا کمتر و بیشتر استشهاد می‌کند.... و ممکن است که جوینده، با تأمّل در همین روش، بدون خستگی، خزانه لغات خودش را غنی کند و به تمرین و ریاضت لغوی بپردازد. در این روش، اشتراک لفظی، علاقه مخاطبان را به ادامه سخن و حفظ لغات برمی‌انگیزد.

ساختار و محتوا

• در این اثر که بر اساس شیوه تداخل معنایی تألیف شده، نظم الفبایی یا موضوعی مشاهده نمی‌شود و ترتیب مطالب مشخص نیست یا نیازمند پژوهشی جداگانه است.

نمونه مباحث

• «عین»، ذهب است و «ذهب»، زوال عقل و «عقل»، محکم‌سازی....
• توضیح: یکی‌از‌معانی «عین»، طلا است. طلا را «ذهب» گفته‌اند؛ زیرا انسانی که طلا را ببیند، عقل از سرش می‌رود و...

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.