رسائل أبي‌نصر منصور بن علي بن عراق إلی البيروني

رسائل أبي نصر منصور بن علي بن عراق إلی البیروني
پدیدآوران	ابونصر عراق، منصور بن علی‏‫ (نويسنده) سزگین، فواد (نویسنده)
ناشر	جامعة فرانکفورت. معهد تاریخ العلوم العربیة و الإسلامیة
مکان نشر	آلمان - فرانکفورت
سال نشر	1418ق - 1998م
چاپ	1
موضوع	نجوم - متون قدیمی تا قرن 14 - نجوم اسلامی - اسطرلاب
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	ک52 9الف 27 QA
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

رسائل أبي‌نصر منصور بن علي بن عراق إلی البيروني، مجموعه‌ای است از نامه‌ها و رسائلی که ابونصر منصور بن علی بن عراق، ریاضی‌دان و منجم نامدار ایرانی سده ۴ و ۵ق/۱۰ و ۱۱م، به شاگرد خود ابوریحان محمد بن احمد بیرونى (362-440ق)، ستاره‌شناس، ریاضی‌دان، تاریخ‎دان و جغرافی‌دان معروف ایرانی، نوشته است. کتاب با تحقیق فؤاد سزگین، منتشر شده است.

ابونصر عراق چندین رساله و کتاب به نام شاگرد خود بیرونی تألیف کرده است و بیرونی هم بارها در آثار خود، از ابونصر نام برده و مطالبی از آثار ریاضی او‌ را‌ نقل کرده است. ابونصر همچون دیگر ریاضی‌دانان مسلمان که ریاضی‌ و علوم‌ دیگر‌ مربوط به آن را توأمان دارا بوده‌اند، او نیز از‌ هندسه‌ و ریاضیات و نجوم بهره‌مند بوده، ولذا رسایل کتاب در دو قسمت ریاضیات و نجوم طبقه‌بندی می‌شود.

کتاب دربردارنده مجموعا 15 رساله است، از جمله:

1. «الأسطرلاب»: در این رساله، به تعریف استطرلاب (از ابزارهای قدیمی نجوم رصدی که به‌منظور اندازه‌گیری محل ستارگان و سیارات و به دست آوردن عرض و طول جغرافیایی محل به کار می‌رفته است) و توضیح نحوه کار کردن با آن پرداخته شده و به ایراداتی که از قدیم الایام به آن وارد شده، اشاره گردیده است.
2. «امتحان الشمس»: رساله‌ای است که در آن، به روش‌های متعدد، خطاهای بیان‌شده در کلام محمد بن صباح پیرامون امتحان الشمس، نشان داده شده است.
3. «تصحيح زيج الصفائح»: ابونصر در این رساله به ذکر اختلاف میان زیجات شایع روزگار و تصحیح خطاهای زیج ابوجعفر پرداخته و براهین او را با براهین مانالاوس مقایسه کرده است.
4. «جدول الدقائق»: ابونصر در این رساله انحرافات درجات فلک البروج از درجات فلک معدل النهار را اثبات کرده و اختلاف ساعات طلوع و غروب را در بلاد و اقالیم مختلف برحسب این انحرافات تبیین کرده است.

عنوان سایر رسائل، عبارت است از: «جدول التقويم»، «رؤية الأهلة»، «ضميمة كتاب الأصول»، «القسي الفلكية»، «كرية السماء»، «المسائل الهندسية»، «مطالع السمت»، «إصلاح شكل مانالاوس»، «منازعة إعمال الأسطرلاب»، «دوائر السموت في الأسطرلاب» و «صنعة الأستطرلاب»

منابع مقاله

1. مقدمه کتاب.
2. بی‌نام، «علوم و فنون: ابونصر منصور بن علی بن عراق، ابن عراق (2) (تحلیلی از زندگی و آثار دانشمندان اسلامی)»، پایگاه مجلات تخصصی نور، دانشگاه انقلاب، اسفند 1363- شماره 45.