نی‌نامه: شرح و تفسیر

نی‌نامه: شرح و تفسیر
پدیدآوران	مولوی، جلال‌الدین محمد (نویسنده) علی رافعی (شرح و تفسیر)
ناشر	آن سو
مکان نشر	تهران
سال نشر	1403
شابک	‎8ـ22ـ7887ـ622ـ978
کد کنگره	PIR ۵۲۹۹/آ۱‏

نی‌نامه: شرح و تفسیر تألیف جلال‌الدین محمد بلخى (604- 672ق)، با شرح و تفسیر علی رافعی، نویسنده در این تفسیر و شرح با بهره‌گیری از شرح علامه جعفری و مطالبی که طی سال‌ها به صورت حضوری در محضر ایشان تلمذ کرده است، به شرح مثنوی با رویکرد سلوکی و انسان‌سازانه پرداخته است.

گزارش کتاب

«مثنوی معنوی» یکی از بزرگ‌ترین کتب عرفانی است که جنبۀ تعلیمی و سازندگی فراوانی دارد. این کتاب دارای ابعاد گوناگونی است و شارحان آن اذعان دارد که این کتاب در حوزۀ علوم انسانی، تفسیر قرآن و احادیث، فلسفه، عرفان، روان‌شناسی، حکمت، اخلاق، جامعه‌شناسی و انسان‌شناسی ناب‌ترین مطالب را بیان کرده است. اگرچه کتاب «مثنوی» طریقت سلوک است و در شرح‌ها و تفاسیر سعی شده که سالکان پابه‌پای مولانا سلوک کنند؛ اما باید بدانیم که خود شارح باید تمام ابعاد وجودی‌اش یعنی قلب و روانش بارور شده باشد و دارای مجموعۀ علوم باشد تا بتواند سالک را به مقصد برساند.

در «مثنوی معنوی» مطالب علمی فراوانی به چشم می‌خورد؛ از جمله کروی‌بودن و جاذبه و گردش زمین به دور خورشید و حتی جاذبه بین ذرات که قبل از گالیله و اندیشمندان دیگر مطرح شده است. هرچند هدف مولوی بیان علومی چون فیزیک، شیمی، کیهان‌شناسی و ... نبوده است، به تناسب آنچه برایش پیش می‌آمد، از این علوم نیز سخن گفته است.

بی‌شک عصارۀ «مثنوی معنوی» در «نی‌نامه» خلاصه می‌شود؛ زیرا مولوی در آن به رازها و حقایق درونی انسان اشاره می‌کند؛ اینکه انسان پیش از آمدنش در این عالم به حقیقت باری‌تعالی متصل بوده است، اما به امر او نزول می‌کند و در این سیر نزولی با مصایب و رنج‌های بی‌شماری مواجه می شود؛ بنابراین تمام همّ بشر باید این باشد که سرگشتۀ دنیا و تعلقات و فریبایی آن نشود، دل نبندد و بندها را بگسلد و این وجود جداگشته از اصل را به حضرت باری‌تعالی ملحق کند.

«نی‌نامه» از امهات مطالب مولوی است و تمام «مثنوی» شرح آن است؛ از این‌رو درک نکات ظریف و عمیقی که در این ابیات با دقت و هوشیاری بی‌نظیر مولانا گنجانده شده است، می‌تواند کلیدی برای فهم دریای معارف معنوی قلمداد شود که او در «مثنوی معنوی» برای جهان انسانی به یادگار گذاشته است.

نویسنده در این تفسیر و شرح با بهره‌گیری از شرح علامه جعفری و مطالبی که طی سال‌ها به صورت حضوری در محضر ایشان تلمذ کرده است، به شرح مثنوی با رویکرد سلوکی و انسان‌سازانه پرداخته است؛ زیرا معتقد است «مثنوی» یکی از بزرگ‌ترین کتاب‌های انسان‌شناسی و انسان‌سازی است. او که مدت‌ها مفتخر به شاگردی در محضر بزرگانی همچون علامه جعفری و استاد دکتر علی مدرسی بوده است، طی سالیان متمادی ابیات آغازین مثنوی را برای علاقه‌مندان در دانشگاه‌ها و مراکز علمی تدریس کرده است. این کتاب برآمده از سه دوره تدریس نویسنده در انجمن حکمت و فلسفۀ ایران، دانشگاه علم و صنعت و جلسه‌های خصوصی هفتگی است که می‌تواند برای علاقه‌مندان به درک معارف مولانا چراغی روشنگر باشد.

ویژگی‌های این شرح و تفسیر عبارت است از:

در این تفسیر سعی شده است که سالک همراه با مولوی سلوک کند و در همه‌جا دستش در دست وی باشد

در این تفسیر برای مهم‌ترین بحث و مطالب «مثنوی» یعنی عشق، شرح و بسط ویژه‌ای بیان شده و ابعاد حقیقی و مجازی آن بررسی شده است؛ به گونه‌ای که ناگفته‌های بسیاری را در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد.

شارح کوشیده است هرکجا که از خلق نخستین، حقیقت اقدس و اعلا و اکمل حضرت محمد(ص) سخن به میان آمده، در حد توان شرح دهد.

نویسنده در حد امکان موضوعات «مثنوی» را با کلام و احادیث مولی امیرالمؤمنین علی(ع) مزین کرده است.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات

وابسته‌ها

محبت در قرآن و حديث و تجلی آن در سيره نبوی و اقوال و احوال عارفان