ملاحمی خوارزمی، محمود بن محمد: تفاوت میان نسخه‌ها

ابن‌ملاحمي، رکن‌الدين

| data-type="authorBirthPlace" |

| data-type="authorWritings" |كتاب الفائق في أصول الدين

'''رکن‎الدین محمود اصولی بن عبیدالله ملاحمی خوارزمی''' (متوفی 536ق)، از طبقه دوازدهم عالمان اشعری، متکلم، اصولی و فقیه و صاحب آثار کلامی است. مشهورترین اثر وی «المعتمد في أصول الدين» است که در چهار جلد نگاشته شده است.

رکن‎الدین محمود اصولی بن عبیدالله ملاحمی که به وی محمود خوارزمی، محمود بن ملاحمی و محمود بن محمد بن ملاحمی خوارزمی نیز گفته شده، از عالمان مسلمان است<ref>ر.ک: خوارزمی، ص5</ref>. مورخان اجماع دارند که لقب وی به کلمه «خوارزمی» منتهی می‎شود و سمعانی در «الأنساب» گفته کلمه خوارزمی نشانه نسبتش به شهر خوارزم است که قتیبة بن مسلم باهلی آن را فتح کرد و علمای زیادی در آن پرورش یافتند. درباره نسبت لقب «اصولی» به وی نیز باید گفت: این لقب به علت اشتغال وی به اصول دین (علم کلام) به او داده شده است؛ زیرا او در درجه اول به علم کلام مشغول و مشهور بود و پس از آن به اصول فقه<ref>ر.ک: همان</ref>.

در قرن پنجم و ششم قمری که دوره طلایی معتزله به حساب می‎آید، ملاحمی و ابوالقاسم زمخشری (متوفی 538ق) دو شخصیت بزرگ مکتب قاضی عبدالجبار بودند که مکتب و مدرسه معتزلیان را زنده و بارور ساختند<ref>ر.ک: همان، ص11</ref>. ابن مرتضی، محمود بن محمد ملاحمی را جامع معقول و منقول می‎شمارد و می‎نویسد: درباره وی نقل شده که: «إنه دنّس نفسه بشيء من الفلسفة»؛ یعنی خودش را به فلسفه آلوده ساخت. البته توجیهاتی در این‎باره نیز شده که وی مانند سایر معتزلیان، فلسفه را به قصد تسلط بر آن و نقدش خواند<ref>ر.ک: همان، ص10</ref>.  

سخن از اساتید و شاگردان ملاحمی، دشوار است و درباره این امر اختلافاتی وجود دارد تا جایی که برخی قائل به عدم وجود استاد مباشر یا شاگرد بزرگی برای او شده‎اند<ref>ر.ک: همان، ص5</ref>.

وی را از شاگردان مستقیم قاضی عبدالجبار معتزلی (متوفی 415ق) و ابوالحسین بصری (متوفی 436ق) نمی‎توان دانست (هرچند خود ملاحمی در کتاب «الفائق...» همواره با عبارت «شيخنا» از ابوالحسین بصری یاد می‎کند)؛ اما او را یکی از ستارگان مکتب [[قاضی عبدالجبار بن احمد|قاضی عبدالجبار]] می‎توان به حساب آورد<ref>ر.ک: همان، ص6</ref>. به‎هرحال برخی، مانند [[احمد بن یحیی بن مرتضی|ابن مرتضی]] در «[[طبقات المعتزلة]]» محمود بن محمد ملاحمی خوارزمی را در طبقه دوازدهم و از شاگردان ابوالحسین بصری به حساب آورده‎اند<ref>ر.ک: همان، ص9</ref>.

زندگانی ملاحمی در پرده ابهام قرار دارد و هیچ‎یک از تراجم‎نویسان، ترجمه کاملی از وی و آثارش ارائه نکرده‎اند. ازاین‎رو احتمال اینکه برخی آثار وی مفقود شده یا به برخی شاگردانش نسبت داده شده باشد، وجود دارد<ref>ر.ک: همان، ص12</ref>. در میان آثار ذکرشده برای وی، مورخان بر آثار ذیل اجماع دارند:

# المعتمد في أصول الدين؛

# كتاب الفائق في أصول الدين؛

# كتاب التجريد یا (به تعبیر دکتر عبدالرحمن بدوی) تجريد المعتمد في أصول الفقه (که تلخیص کتاب «المعتمد» در اصول فقه ابوالحسن بصری است)<ref>ر.ک: همان، ص12</ref>.

مشهورترین کتاب ملاحمی، «المعتمد في أصول الدين» و پس از آن «كتاب الفائق في أصول الدين» است<ref>ر.ک: همان، ص6</ref>. وی در شب چهارشنبه هفتم ربیع‎الثانی 532ق، از کتابت «الفائق...» فارغ شد. الفائق او، با کمی مسامحه، مختصر و ساده کتاب المعتمد می‎باشد<ref>ر.ک: همان، ص7</ref>.

<references />

ملاحمی خوارزمی، محمود بن محمد، «كتاب الفائق في أصول الدين»، تحقیق و مقدمه و تعلیقه توسط دکتر فیصل بدیر عون، دارالكتب و الوثائق القومية، قاهره، 1431ق/2010م.

[[كتاب الفائق في أصول الدين]]