آریایی‌ها و تشکیل نخستین شاهنشاهی ماد در ایران

آریایی‌ها و تشکیل نخستین شاهنشاهی ماد در ایران
پدیدآوران	نوری مجیری، مهرداد (نویسنده)
ناشر	آوشت
مکان نشر	تهران
سال نشر	1400
شابک	‎4ـ7ـ95687ـ622ـ978
کد کنگره	‏

آریایی‌ها و تشکیل نخستین شاهنشاهی ماد در ایران تألیف دکتر مهرداد نوری مجیری (خواجه‌نوری)، آریایی‌ها بعد از گذر از رود سیحون و رسیدن به خوارزم و سپس بلخ به دو شاخه تقسیم شدند که گروهی از آنها به جانب کوه‌های هندوکش حرکت کردند و خود را به شبه‌قارۀ هند رساندند که با اقوام بومی آنجا که ساکنان تمدن سند و دراویدیان بودند، روبرو شدند و توانستند آنها را شکست دهند و تا حوالی پنجاب را تصرف نمایند. گروه دیگر که به داخل نجد ایران حرکت کردند نیز همانند هم‌نژادان هندی خود در ایران با اقوام بومی همچون ایلامیان، کاسیان، گوتیان و ... روبرو شدند و توانستند با خشونت کمتر نسبت به آریاییان هندی بر آنها فائق آمده و امپراتوری‌های بزرگی را در این محدوده به وجود آورند.

ساختار

این نوشتار از مقدمه و دو کتاب تشکیل شده است.

گزارش کتاب

میان اقوام متعدد هند و اروپایی، زبان گروه معینی یعنی صرفاً هند و ایرانیان ملقب به آریایی بودند که زمانی دراز در جنوب شرقی زیستگاه وسیع هند و اروپاییان در کنار یکدیگر می‌زیسته‌اند. آنان در آخرین سده‌های هزارۀ سوم ق.م یعنی قبل از مهاجرت‌ها و جابجایی‌ بزرگ‌شان در نوعی اتحاد و همبستگی و شاید هم، زمانی تحت رهبری واحد بودند. البته نه به مثابۀ دولت واحد و نه چندان مطرح منسجم، بلکه با خودمختاری‌های عشیرتی کهن. این اتحاد به‌ویژه زمانی که دشمنی مشترک تهدیدشان می‌کرده، الزامی‌تر گشته است.

اقوام آریایی کشاورز و دام‌پرور بودند و با توجه به بروز تغییرات در شرایط زیست‌محیطی مکان اولیۀ خود و سخت‌شدن زندگی بر آنها ناگزیر آنجا را ترک کردند. دربارۀ خاستگاه و مکان اولیۀ زندگی آنها اختلاف نظر می‌باشد؛ اما احتمالاً مکان اولیه زندگی‌شان استپ‌های جنوب روسیه و شمال دریای خزر و دریای سیاه که دشت‌های اوراسیا گفته می‌شود، بوده است. آریایی‌ها بعد از گذر از رود سیحون و رسیدن به خوارزم و سپس بلخ به دو شاخه تقسیم شدند که گروهی از آنها به جانب کوه‌های هندوکش حرکت کردند و خود را به شبه‌قارۀ هند رساندند که با اقوام بومی آنجا که ساکنان تمدن سند و دراویدیان بودند، روبرو شدند و توانستند آنها را شکست دهند و تا حوالی پنجاب را تصرف نمایند. گروه دیگر که به داخل نجد ایران حرکت کردند نیز همانند هم‌نژادان هندی خود در ایران با اقوام بومی همچون ایلامیان، کاسیان، گوتیان و ... روبرو شدند و توانستند با خشونت کمتر نسبت به آریاییان هندی بر آنها فائق آمده و امپراتوری‌های بزرگی را در این محدوده به وجود آورند.

آریاییان ایرانی برای پراکندگی در ایران دو راه اختیار کردند؛ یکی راه شمال به مغرب یعنی دامنه‌های البرز و نواحی ماورای قفقاز تا دامنه‌های کوه الوند و دیگری راهی از شمال شرقی یعنی میان شکاف‌های کوه البرز برای رسیدن به مرکز ایران که دو قبیلۀ مادی و پارسی بودند. قوم ماد که از طرف شمال غربی ایران و دامنه‌های قفقاز به ایران سرازیر شد، بعد از مدتی پراکندگی موفق به ایجاد و تشکیل حکومت واحد در قرن هشتم ق.م شد که اولین شاهنشاهی واحد در آغاز دوران تاریخی در ایران و پایه‌گذار شاهنشاهی عظیم هخامنشی گردید. اهمیت این سلسله به واسطۀ نقشی که به عنوان حلقۀ واسطه انتقال تمدن‌های باستانی آشور و بابل و ایلام در انتقال مضامین تمدن شرقی به شاهنشاهی هخامنشی داشته می‌باشد. شکل‌گیری حکومت واحد بین نظام‌های محلی قبایل مادی و ایجاد ارتش منظم از جمله شاخص‌های این حکومت است.

پادشاهی ماد با اینکه چندان نپایید؛ ولی در جهان ایران باستان نقش مهمی ایفا کرده و پادشاهی مقتدری را بنیاد نهاد که دستاوردهایی چون متحدکردن قبایل ماد، بنیان نخستین ارتش آرایایی‌نژاد در ایران‌زمین، گشودن شهر نینوا و برانداختن دولت بیدادگر آشور از آن جمله است.

در بخش اول این کتاب به آریایی‌ها و کلیات جغرافیایی و تاریخی فلات ایران و باورها و اعتقادات مذهبی آریایی‌ها پرداخته شده است. بخش دوم نیز اختصاص به شاهنشاهی ماد دارد که در ابتدای این بخش دربارۀ کلیات جغرافیایی ـ تاریخی ماد بررسی صورت گرفته و در ادامه به مباحثی چون تاریخ سیاسی ماد، روابط سیاسی و دیپلماسی، فرهنگ و تمدن و هنر این دوره پرداخته شده است.

برای احاطۀ بیشتر بر رویدادهای این دوره اعم از سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و هنر در پایان کتاب، به ذکر گا‌ه‌شماری یا کرونولوژی این دوره نیز پرداخته شده که تاریخ وقوع حوادث و زمان وقوع هر رویداد با نهایت سادگی نگاشته شده است.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات