۱۴۶٬۳۹۰
ویرایش
بتانی، محمد بن جابر: تفاوت میان نسخهها
جز
جایگزینی متن - 'ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد' به 'ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد'
بدون خلاصۀ ویرایش |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد' به 'ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد') |
||
| (۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۶: | خط ۶: | ||
|- | |- | ||
|نامهای دیگر | |نامهای دیگر | ||
| data-type="authorOtherNames" |بتاني، ابو | | data-type="authorOtherNames" |بتاني، ابو عبدالله محمد | ||
ابن جابر، محمد بن جابر | ابن جابر، محمد بن جابر | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
|- | |- | ||
|نام پدر | |نام پدر | ||
| data-type="authorfatherName" | | | data-type="authorfatherName" |جابر | ||
|- | |- | ||
|متولد | |متولد | ||
| data-type="authorbirthDate" | | | data-type="authorbirthDate" |پیش از 244ق | ||
|- | |- | ||
|محل تولد | |محل تولد | ||
| data-type="authorBirthPlace" | | | data-type="authorBirthPlace" |حَرّان (شهری در بینالنهرین) | ||
|- | |- | ||
|رحلت | |رحلت | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
|- | |- | ||
|برخی آثار | |برخی آثار | ||
| data-type="authorWritings" | | | data-type="authorWritings" |[[الزيج الصابئ في حساب النجوم و فلك البروج و مواضع الكواكب و غيرها]] | ||
|- class="articleCode" | |- class="articleCode" | ||
|کد مؤلف | |کد مؤلف | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
'''محمد بن جابر بتانی''' (متوفی 317ق)، منجم و ریاضیدان برجسته دوره اسلامی. | '''محمد بن جابر بتانی''' (متوفی 317ق)، منجم و ریاضیدان برجسته دوره اسلامی. | ||
== | ==ولادت== | ||
ابوعبدالله محمد بن جابر بن سِنان رَقّی حَرّانی صابی، پیش از | ابوعبدالله محمد بن جابر بن سِنان رَقّی حَرّانی صابی، پیش از 244ق در حَرّان (شهری در بینالنهرین) یا نزدیکی آن به دنیا آمد. ظاهراً تنها ابن ندیم از او با نسبت رقّی یاد کرده است. بتّانی بیشتر عمرش را در رَقَّه بر کناره رود فرات گذراند و همان جا به رصد پرداخت. | ||
==دین و خاندان== | ==دین و خاندان== | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۹: | ||
در ریاضیات، جدولی برای ظلّ تمام (کتانژانت) تنظیم کرد و برای تعیین فاصله قوسی بین دو ستاره، که اختلاف طول سماوی آنها و عرض سماوی هریک معلوم باشد، روشی به کار برد که معادل قاعده کسینوسها در مثلثات کروی است. بتّانی، چنانکه در باب بیستوششم زیج خود شرح داده، برای این منظور، از قضیه بطلمیوس در چهارضلعیهای محاطی (مجموع حاصلضربهای اضلاع روبهرو با حاصلضرب دو قطر برابر است) استفاده کرده است. | در ریاضیات، جدولی برای ظلّ تمام (کتانژانت) تنظیم کرد و برای تعیین فاصله قوسی بین دو ستاره، که اختلاف طول سماوی آنها و عرض سماوی هریک معلوم باشد، روشی به کار برد که معادل قاعده کسینوسها در مثلثات کروی است. بتّانی، چنانکه در باب بیستوششم زیج خود شرح داده، برای این منظور، از قضیه بطلمیوس در چهارضلعیهای محاطی (مجموع حاصلضربهای اضلاع روبهرو با حاصلضرب دو قطر برابر است) استفاده کرده است. | ||
بتّانی نزد منجمان دوره اسلامی بسیار معتبر بوده است. ابوریحان بیرونی کتابی به نام | بتّانی نزد منجمان دوره اسلامی بسیار معتبر بوده است. [[ابوریحان بیرونی، محمد بن احمد|ابوریحان بیرونی]] کتابی به نام «[[جلاء الأذهان في زيج البتّاني]]» دارد و [[ابن خلدون، عبدالرحمن بن محمد|ابن خلدون]] آثار بتّانی را در ردیف بهترین کتابهای نجومی میداند. عبدالرحمان صوفی بر نحوه تقسیم فلکالبروج در زیج بتّانی ایراد گرفته، ولی نلینو نشان داده است که صوفی مقصود بتّانی را که تقسیم به شیوه هندوان بوده، درنیافته است. | ||
== وفات == | |||
در اواخر عمر بههمراه بنیزیّات، از مردم رقّه، برای دادخواهی به بغداد رفت و در 317ق، هنگام بازگشت، در قصر الجِص واقع در کناره دجله و نزدیک سامرا درگذشت. | |||
==آثار== | ==آثار== | ||
| خط ۵۸: | خط ۶۱: | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references/> | <references /> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
باقری، محمد، «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، چاپ دوم، 1375ش. | ر.ک. باقری، محمد، «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، چاپ دوم، 1375ش. | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۳: | ||
[[رده:زندگینامه]] | [[رده:زندگینامه]] | ||
[[رده: | [[رده:منجمان]] | ||
[[رده:ریاضیدانان]] | |||
[[رده:آذر(1400)]] | |||