العمدة في غريب القرآن

العمدة في غريب القرآن
پدیدآوران	مکی بن حموش (نويسنده) مرعشلی، یوسف عبدالرحمن (محقق)
ناشر	مؤسسة الرسالة
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1401ق - 1981م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	م7ع8 82/3 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

برای دیگر کاربردها، غريب القرآن (ابهام‌زدایی) را ببینید.

العمدة في غريب القرآن، از آثار محدث، قارى، نحوى و مفسر اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجرى ابومحمد مکى بن ابى‌طالب حموش قیسى (355-437ق)، توضیح اختصاری معانی واژگان قرآنی به‌ترتیب سوره‌ها‌ (از فاتحه تا ناس) است.

ساختار و محتوا

در اثر حاضر، معانی تعداد 1835 کلمه از واژگان قرآنی به‌ترتیب ورود در سور و آیات، بیان شده است. به گفته محقق، (یوسف عبدالرحمن مرعشلی)، نویسنده در این کتاب، خلاصه‌ای از مطالب کتاب دیگرش به نام تفسير المشكل من غريب القرآن را آورده، ولی مقدمه آن را حذف کرده و بدون هیچ مقدمه و توضیحی وارد اصل مطلب شده است. البته وی گاهی مطالبی در این تلخیص افزوده که در متن تفصیلی اصلی موجود نیست و درهرحال، توضیحات ابومحمد حموش قیسى در این اثر، غالباً بسیار مختصر و یکی دو کلمه‌ای است و گاه‌گاهی واژه مورد نظرش را با جمله‌ای چندکلمه‌ای شرح می‌دهد؛‏ البته قیسى اندلسی در مورد برخی از سوره‌ها هیچ مطلبی ذکر نکرده است، مانند سوره قدر و سوره کافرون.

منابع نویسنده

به گفته محقق کتاب، نویسنده، (مکی بن حموش)، از 2 کتاب ذیل بهره بسیار گرفته است:

1. تفسير غريب القرآن، نوشته ابن قتیبه؛
2. المفردات في غريب القرآن، نوشته راغب اصفهانی‏.

نمونه مباحث

• حمد: شکر؛ عالَمین: خلق؛ ملک: معنایش سلطانی است که در ملکش باقی می‌ماند؛ مالک: قادری است که به نظر خودش داوری می‌کند. يوم الدين: روز جزا؛ صراط: راه؛ مستقیم: راست؛ یعنی اسلام؛ أنعمتَ عليهم: پیامبران و کسانی که با آنها اسلام آوردند؛ مغضوب: یهود و ضالّین، یعنی مسیحیان‏.
• نبأ: خبر، قرآن؛ وَهّاج: برافروخته؛ ألفافاً: پیچیده، جمع‌شده؛ برد: خواب؛ حمیم: آب داغ؛ غسّاق: آنچه از پوستشان جاری می‌شود؛ وفاق: مطابق؛ عطاءً حساباً: کافی‏.
• صمد: سید و سَرور؛ کفو: مِثل و مانند‏.

مآخذ محقق

یوسف عبدالرحمن مرعشلی برای شرح، تصحیح و تحقیق کتاب حاضر، از 52 کتاب عربی (علوم قرآنی، تفسیری، تاریخی، لغوی، تراجم، کتاب‌شناسی و...) استفاده کرده است‏.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.