کحل، ابن مرج

کحل، ابن مرج

محمد بن ادریس بن علی، مشهور به مَرجْ الکحْل و ابن مَرجْ الکحْل، شاعر قرن ششم و هفتم هجری قمری (554-634ق)، که اشعاری آموزنده و عاشقانه می‌سرود. در زمانه او، «دولت موحدون» حاکم بود.

ولادت و تربیت

• ابوعبدالله محمد بن ادریس بن علی بن عبدالله الجزیری اندلسی در «مَرجْ الکحْل» (نزدیک جزیره شُقر در مجاورت بَلنسه) در سال 554ق، متولد شد.
• او در آنجا رشد کرد و گویند که امّی (بی‌سواد) بود و همانند بادیه‌نشینان لباس می‌پوشید و زندگی می‌کرد و با ماهی‌فروشی در بازار، روزگار می‌گذراند.
• لقب ابن مرج الکحل نسبتی به مکانی خاصّ (به معنای «پسر مرج الکحل») برای بزرگداشت و افتخار است.

جایگاه علمی

• ابن مرج الکحل، ادیبی زبردست و برتر در زمینه نثر و نظم و شاعری لطیف بود که یافته‌هایش را به‌خوبی بیان می‌کرد و اشعاری نیک می‌آفرید. او در بیشتر شعرهایش به وصف طبیعت و...، نسیب (تغزّل و شعر عاشقانه) و موعظه و عبرت توجه داشت.

نمونه اشعار

• تمثیلی در باب انسان و روزی و نعمتی که می‌جوید، از اشعار معروف اوست:

مَثَلُ الرزقِ الَّذي تَطلُبُهُ

فَإِذا وَلَّيتَ عَنهُ تَبِعَك

• ترجمه:

مَثَل رزق و روزی که آن را می‌طلبی

همانند سایه‌ای است که همراه تو راه می‌رود

تو با دنباله‌روی به آن نرسی

و هرگاه از آن روی برگردانی، به دنبال تو می‌دَوَد.

• خوش‌گمانی به رحمت الهی: «من به کسی که نافرمانی کردم، خوش‌گمانم».

إِنّ ظَنّي بِمَن عَصيتُ جَميلٌ

إِنَّهُ لا يخيبُ في اللَهِ ظَنُّ، «إِنّ ظَنّي بِمَن عَصيتُ جَميلٌ»

• استغفار:

اذكر ذُنوبَك أَيها ذا الناسي

وَ اِستَغفرنّ اللَه رَبّ الناسِ

وفات

• ابن مَرجْ الکحْل در جزیره شقر، در روز دوم ربیع‌الاول سال 634ق، جان به جان‌آفرین تسلیم کرد.

آثار

• ديوان مَرج الكحل الأندلسي گفته شده است که دیوان اشعار او در روزگارش دست به دست می‌گشت.

منابع مقاله

• فروخ، عمر، «تاريخ الأدب العربي»، دارالعلم للملايين، بیروت، 2006م.
• معرفی «مرج الكحل»، پایگاه «بوابة الشعراء»
• «إِنّ ظَنّي بِمَن عَصيتُ جَميلٌ» پایگاه «بوابة الشعراء»

وابسته‌ها

من ديوان الشعر العربي