زهر الربیع

زهر الربیع
پدیدآوران	جزایری، سید نعمت‌الله (نويسنده)
ناشر	مؤسسة العالمیة للتجلید
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1421ق - 2000م
چاپ	1
شابک	‎-
موضوع	ادبیات عربی - لطیفه، هجو و طنز - ادبیات عربی - مجموعه‌ها - داستان‏های طنز آمیز عربی - مجموعه‏‌ها - لطیفه‎‌‌های عربی - مجموعه‏‌ها
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‎‏/‎‏ز‎‏9 4585 ‏PJA‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

برای دیگر کاربردها، ربيع (ابهام‌زدایی) را ببینید.

برای دیگر کاربردها، کشکول (ابهام زدایی) را ببینید.

زهر الربیع نوشته سید نعمت‌الله جزایری (1050-1112ق) کشکولی مشتمل بر لطایف، اشعار و حکمت‌های پند آموز که به زبان عربی به رشته تحریر درآمده است.

نویسنده در مقدمه کتاب با اشاره به روایتی که دلالت بر این دارد که به هنگام اقبال قلوب، نوافل را انجام بدهید و به هنگام ادبار قلوب، نوافل را رها کنید. همچنین با توجه به شیوه صحابی رسول‌الله(ص) عبدالله بن عباس که پس از تدریس و روایت احادیث به نقل اشعار و ظرایف و حکم می‌پرداخت، تصمیم به نگارش این کتاب می‌گیرد که به هنگام ملال، سبب انبساط خاطر شود. این کتاب همانند ربیع الأبرار زمخشری و کشکول شیخ بهایی مشتمل بر سخنان لطیف و اشعار و حکم و اخبار و آثار عجیب است. البته به گفته نویسنده، بخش عمده‌ای از این مطالب در مجلد دوم انوار النعمانیه و اندکی از آن را نیز در دو کتاب دیگرش مقامات النجاة و مسکن الشجون آورده است.‏

کتاب با ذکر مطایبات و شوخی‌های انبیاء آغاز شده است. انبیاء در عین وقار، با مردم اختلاط و مزاح می‌کرده‌اند: «بدان که انبیاء و ائمه(ع) و علمای دینی پس از ایشان، اگرچه از وقار نبوت و وزانت امامت برخوردار بوده‌اند، ولی با مردم نیز اختلاط و شوخی می‌کرده‌اند. پیامبر(ص) نیز با اصحاب فراوان مزاح می‌کردند. نقل شده که پیرزنی از انصار نزد آن حضرت آمد و پرسید: ای رسول خدا از خداوند برای من طلب مغفرت کن. آن حضرت فرمود: آیا نمی‌دانی که پیرزنها داخل بهشت نمی‌شوند. پس پیرزن فریادی کشید. آن حضرت تبسمی نمود و به او گفت: آیا کلام خداوند را نخوانده‌ای: إِنَّآ أَنشَأۡنَٰهُنَّ إِنشَآءٗ * فَجَعَلۡنَٰهُنَّ أَبۡكَارًا ^{[واقعه–36-37]} ‎ .‏

حکایات پند آموز در کتاب، فراوان نقل شده است: از سقراط حکیم در سبب کم‌گویی او پرسیدند. پاسخ داد زیرا خداوند برای انسان یک زبان و دو گوش آفرید:

دو گوش بدادند و یکی تیغ زبان

یعنی که دو بشنو و یکی بیش مگوی

نویسنده، اکثر لطایف و حکایات کتاب را به شیوه رایج، بدون ذکر منبع و قائل نقل کرده است؛ اما گاه نیز از استادش مولی محسن فیض کاشانی نویسنده الوافی یاد می‌کند و یا لطیفه‌ای از سرگذشت خود به میان می‌آورد.‏

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.