۱۴۶٬۳۲۲
ویرایش
دیوان اشعار ابوالقاسم قائممقام فراهانی (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۵۸
، ۲ سپتامبر ۲۰۲۴جایگزینی متن - 'دیوان اشعار (ابهام زدایی)' به 'دیوان اشعار (ابهامزدایی)'
جز (جایگزینی متن - 'یو' به 'یو') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'دیوان اشعار (ابهام زدایی)' به 'دیوان اشعار (ابهامزدایی)') برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| (۱۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲۱: | خط ۲۱: | ||
| شابک = | | شابک = | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =12139 | ||
| کتابخوان همراه نور =12139 | | کتابخوان همراه نور =12139 | ||
| کد پدیدآور =2546 | | کد پدیدآور =2546 | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
}} | }} | ||
{{کاربردهای دیگر|دیوان اشعار (ابهامزدایی)}} | |||
'''دیوان اشعار ابوالقاسم قائممقام فراهانی'''، مشتمل بر اشعار فارسی و عربی [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|ابوالقاسم قائممقام فراهانی]] (متوفی 1251ق)، متخلص به ثنایی است. در ضمیمه این کتاب اثر دیگر [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام]] با نام مثنوی جلایرنامه آمده است. | '''دیوان اشعار ابوالقاسم قائممقام فراهانی'''، مشتمل بر اشعار فارسی و عربی [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|ابوالقاسم قائممقام فراهانی]] (متوفی 1251ق)، متخلص به ثنایی است. در ضمیمه این کتاب اثر دیگر [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام]] با نام مثنوی جلایرنامه آمده است. | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۳: | ||
کتاب با نگاهی به گوشههایی از زندگی پرفرازونشیب [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام فراهانی]] و آثارش آغاز شده است. نسب [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام]] با سیوهفت واسطه از طریق [[امام سجاد(ع)|امام زینالعابدین(ع)]]، به [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین علی(ع)]] میرسد و اکثر آنان افرادی هستند که از نظر ادب و فرهنگ و تاریخ و یا سیاست و خدمات دیوانی و اداری منشأ اثر بودهاند<ref>ر.ک: همان، صفحه پنج</ref>. | کتاب با نگاهی به گوشههایی از زندگی پرفرازونشیب [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام فراهانی]] و آثارش آغاز شده است. نسب [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام]] با سیوهفت واسطه از طریق [[امام سجاد(ع)|امام زینالعابدین(ع)]]، به [[امام على(ع)|امیرالمؤمنین علی(ع)]] میرسد و اکثر آنان افرادی هستند که از نظر ادب و فرهنگ و تاریخ و یا سیاست و خدمات دیوانی و اداری منشأ اثر بودهاند<ref>ر.ک: همان، صفحه پنج</ref>. | ||
در بخشی از این مقدمه، به خدمات [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام]] پرداخته شده است. از جمله مهمترین خدمات [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام]]، خدمت به فرهنگ کشور بوده است؛ بدین معنی که سیاق و عبارات و نوشتههای ایران را که از زمان صفویه رو به انحطاط گذاشته بود و مبدل به | در بخشی از این مقدمه، به خدمات [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام]] پرداخته شده است. از جمله مهمترین خدمات [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام]]، خدمت به فرهنگ کشور بوده است؛ بدین معنی که سیاق و عبارات و نوشتههای ایران را که از زمان صفویه رو به انحطاط گذاشته بود و مبدل به عبارتپردازیهای مغلق شده، تغییر و تبدیل به عبارات سهل و ساده داده است و در واقع میتوان [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام]] را معمار نثر جدید فارسی بشمار آورد و منشآت وی گواه صادقی بر این مدعاست. [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام]] نهتنها در نثر، بلکه در شعر نیز قدرتی بسزا دارد و در این فن هرچند که شاگرد مکتب شعرای خراسان است، اما مانند نثر، صاحب ابتکار و تصرف و شیرینکاری و تجدد است؛ خاصه در اشعاری که قصدی خاص دارد و میخواهد چیزی بگوید و مطلبی بپروراند و از آن جمله است قصیده «نونیه» که بعد از یکی از شکستهای مجاهدان در آذربایجان که موجب شکست لشکریان ولیعهد نیز گردید و کارها را خراب و اختیار را از کف سردار لشکر بهدر برد، میگوید و میموید:{{شعر}}{{ب|''آه، از این قوم بیحمیت و بیدین''|2='' کرد ری، ترک خمسه و لر قزوین''<ref>ر.ک: همان، صفحه نه و ده</ref>}}{{پایان شعر}} | ||
اشعار کتاب با قصیدهای در تبریک ورود ولیعهد از تهران به تبریز آغاز شده است. پس از آن قصیده دیگری در مدح و اندرز ولیعهد و قصیدهای در هجو و نکوهش آصفالدوله آمده است.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص1 و 4</ref>. قصاید [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام فراهانی]] را میتوان با توجه به مضمون و نوع ادبی، به انواع: «مدح»، «گلایه»، «اندرز»، «هجو»، «نکوهش»، «مطایبه» و «طنز» تقسیمبندی نمود که وجود این انواع ادبی، حاکی از استقلال فکری وی و عدم وابستگی محض به دربار است. قائممقام، با آمیختن و ادغام مدیحه با انواع ادبی دیگر، حتی انواع متناقضی همچون قدح (بهمنظور نقد و آگاهیبخشی)، شیوهای متفاوت با معاصران خود در پیش گرفته و با فاصله گرفتن از ستایشهای یکجانبه، نگاه ابزاری خود به مدح را آشکار میسازد. دغدغه و حساسیت [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام]] نسبت به مسائل سیاسی، مالی و اخلاقی دربار، در جهت حفظ منافع ملی بوده که با توجه به انتقادناپذیری درباریان، وی از قالب مدح و ستایشگری در جهت بیان این دغدغهها، استفاده میکند<ref>ر.ک: مدرسی، فاطمه و دیگران، ص303</ref>. | اشعار کتاب با قصیدهای در تبریک ورود ولیعهد از تهران به تبریز آغاز شده است. پس از آن قصیده دیگری در مدح و اندرز ولیعهد و قصیدهای در هجو و نکوهش آصفالدوله آمده است.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص1 و 4</ref>. قصاید [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام فراهانی]] را میتوان با توجه به مضمون و نوع ادبی، به انواع: «مدح»، «گلایه»، «اندرز»، «هجو»، «نکوهش»، «مطایبه» و «طنز» تقسیمبندی نمود که وجود این انواع ادبی، حاکی از استقلال فکری وی و عدم وابستگی محض به دربار است. قائممقام، با آمیختن و ادغام مدیحه با انواع ادبی دیگر، حتی انواع متناقضی همچون قدح (بهمنظور نقد و آگاهیبخشی)، شیوهای متفاوت با معاصران خود در پیش گرفته و با فاصله گرفتن از ستایشهای یکجانبه، نگاه ابزاری خود به مدح را آشکار میسازد. دغدغه و حساسیت [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام]] نسبت به مسائل سیاسی، مالی و اخلاقی دربار، در جهت حفظ منافع ملی بوده که با توجه به انتقادناپذیری درباریان، وی از قالب مدح و ستایشگری در جهت بیان این دغدغهها، استفاده میکند<ref>ر.ک: مدرسی، فاطمه و دیگران، ص303</ref>. | ||
[[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام]] با سرودن دیوانی بر اساس مضامین و انواع ادبی مختلف – بهویژه مسائل زمان و جامعه پیرامونی - قابلیت و استعداد ادبی خود را مورد تأیید و تحلیل بسیاری از محققان قرار داده است. کمتر شعری از [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام]] دیده میشود که ناظر بر یک حادثه اجتماعی نباشد. از سویی دیگر، مدایح قائممقام نیز سمت و سویی متفاوت با دیگر شاعران معاصر خود دارد: «مدائح او نه مانند مدائح فتحعلیخان صبا و قاآنی آنقدر مبالغهآمیز و مستهجن است و نه مثل مدائح سروش و محمودخان ملکالشعراء آنقدر شیرین و مستحسن». همچنین درباره اهداف و انگیزه [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام]] از | [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام]] با سرودن دیوانی بر اساس مضامین و انواع ادبی مختلف – بهویژه مسائل زمان و جامعه پیرامونی - قابلیت و استعداد ادبی خود را مورد تأیید و تحلیل بسیاری از محققان قرار داده است. کمتر شعری از [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام]] دیده میشود که ناظر بر یک حادثه اجتماعی نباشد. از سویی دیگر، مدایح قائممقام نیز سمت و سویی متفاوت با دیگر شاعران معاصر خود دارد: «مدائح او نه مانند مدائح فتحعلیخان صبا و قاآنی آنقدر مبالغهآمیز و مستهجن است و نه مثل مدائح سروش و محمودخان ملکالشعراء آنقدر شیرین و مستحسن». همچنین درباره اهداف و انگیزه [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام]] از مدیحهسرایی آمده است که: «در مدحیههای او که به سیاق قصاید کهن پارسی و بیشتر در مدح عباسمیرزای ولیعهد سروده شدهاند، محور اصلی مضمون بر مسائل سیاسی و اجتماعی روز و هشدار و توجه دادن به خطرات و آفاتی است که کشور و سلطنت را تهدید میکند». البته گفتنی است که هشدار و تنبیه، بخشی از اهداف و اغراض قائممقام از مدیحهسرایی را شامل میشود<ref>ر.ک: همان، ص289</ref>. | ||
مثنوی جلایرنامه نماینده ذوق و سلیقه [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام]] است که از زبان یک تن از خدمتگزاران خویش «جلایر» نام گفته است. [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام]] این مثنوی را دور از تکلف شاعرانه و بدون رعایت اصول و قواعد شعری و لغوی و خلاصه به زبان عامیانه و هزل و بهمنظور شکایت و انتقاد از نابسامانیهای آن زمان و از جمله نمایاندن نکات ذیل بیان داشته است: | مثنوی جلایرنامه نماینده ذوق و سلیقه [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام]] است که از زبان یک تن از خدمتگزاران خویش «جلایر» نام گفته است. [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام]] این مثنوی را دور از تکلف شاعرانه و بدون رعایت اصول و قواعد شعری و لغوی و خلاصه به زبان عامیانه و هزل و بهمنظور شکایت و انتقاد از نابسامانیهای آن زمان و از جمله نمایاندن نکات ذیل بیان داشته است: | ||
# چون پس از معاهده ترکمانچای جنجال و هیاهوی بسیاری در بین توده مردم بوده و سخن از خادم و خائن میراندهاند، [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام]] | # چون پس از معاهده ترکمانچای جنجال و هیاهوی بسیاری در بین توده مردم بوده و سخن از خادم و خائن میراندهاند، [[قائممقام، ابوالقاسم بن عیسی|قائممقام]] بدینوسیله خادم و خائن را معرفی نموده است. | ||
# به این طریق خدمات عباسمیرزا نایبالسلطنه را به فتحعلی شاه و عموم مردم ایران اعلام داشته است.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص165</ref>. | # به این طریق خدمات عباسمیرزا نایبالسلطنه را به فتحعلی شاه و عموم مردم ایران اعلام داشته است.<ref>ر.ک: متن کتاب، ص165</ref>. | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۶: | ||
جلایرنامه با این ابیات آغاز میشود: | جلایرنامه با این ابیات آغاز میشود: | ||
{{شعر}}{{ب|''چنین گوید غلام تو جلایر''|2=''که من رفتم ز شرا تا ملایر''}}{{ب|''بدیدم جملگی شهزادگان را ''|2=''همه سرو سهی آزادگان را'' | {{شعر}}{{ب|''چنین گوید غلام تو جلایر''|2=''که من رفتم ز شرا تا ملایر''}}{{ب|''بدیدم جملگی شهزادگان را ''|2=''همه سرو سهی آزادگان را''<ref>ر.ک: همان، ص167</ref>}}{{پایان شعر}}. | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۹: | ||
#[[:noormags:1255914|مدرسی، فاطمه و دیگران، «مدح و اغراض آن در قصاید ابوالقاسم قائممقام فراهانی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، نثرپژوهی ادب فارسی، بهار و تابستان 1396، شماره 41، صفحه 285 تا 308]]. | #[[:noormags:1255914|مدرسی، فاطمه و دیگران، «مدح و اغراض آن در قصاید ابوالقاسم قائممقام فراهانی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، نثرپژوهی ادب فارسی، بهار و تابستان 1396، شماره 41، صفحه 285 تا 308]]. | ||
{{شعر و شاعری}} | |||
==وابستهها== | |||
{{وابستهها}} | |||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
| خط ۸۹: | خط ۹۲: | ||
[[رده:زبانها و ادبیات ایرانی]] | [[رده:زبانها و ادبیات ایرانی]] | ||