۱۰٬۲۷۹
ویرایش
←وابسته‌ها: الفروق و منع الترادف
جز (A-esmaili@noornet.net صفحهٔ ریاضة النفس را به رياضة النفس منتقل کرد) |
|||
| (۳۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR11021J1.jpg | |||
| عنوان =ریاضة النفس | |||
| عنوان‌های دیگر =نحو القلوب | |||
| پدیدآوران = | |||
[[شمس‌الدین، ابراهیم]] (معلق) | |||
| | |||
| | |||
[[علی، مرسی محمد]] (حاشيه نويس) | [[علی، مرسی محمد]] (حاشيه نويس) | ||
[[حکیم ترمذی، محمد بن علی]] ( | [[حکیم ترمذی، محمد بن علی]] (نویسنده) | ||
[[قشیری، عبدالکریم بن هوازن]] ( | [[قشیری، عبدالکریم بن هوازن]] (نویسنده) | ||
| زبان =عربی | |||
|زبان | | کد کنگره =BP 289 /ح8د9* | ||
| موضوع = | |||
اخلاق اسلامی | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
اخلاق عرفانی | اخلاق عرفانی | ||
| خط ۳۲: | خط ۲۱: | ||
زبان عربی - نحو | زبان عربی - نحو | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | دار الکتب العلمية، منشورات محمد علي بيضون | ||
| مکان نشر =بیروت - لبنان | |||
| سال نشر = 1426 ق یا 2005 م | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE11021AUTOMATIONCODE | |||
== | | چاپ =2 | ||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =11021 | |||
| کتابخوان همراه نور =11021 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
'''رياضة النفس و يليه نحو القلوب'''، به زبان عربى، نوشته [[حکیم ترمذی، محمد بن علی|ابوعبدالله محمد بن على بن الحسن بن بشر]]، مشهور به [[حکیم ترمذی، محمد بن علی|حكيم ترمذى]] است و در پى آن، كتاب «نحو القلوب»، تأليف ابوالقاسم [[قشیری، عبدالکریم بن هوازن|عبدالكريم بن هوازن قشيرى]] قرار گرفته است. هر دو كتاب به زبان عربى و در موضوع عرفان عملى است و در يك جلد(با ترتيب مذكور) به چاپ رسيده است. | |||
== ساختار == | == ساختار == | ||
«رياضة النفس»، فاقد باب‌بندى و فصل‌بندى است و مباحث آن در ذيل دو عنوان «مقدمة الكتاب» و «صفات ظاهرة و باطنة» ذكر شده است. | |||
«رياضة النفس»، فاقد باب‌بندى و فصل‌بندى است و مباحث آن در ذيل دو | |||
«نحو القلوب»، در دو بخش تنظيم شده كه بخش اول، مشتمل بر 60 فصل و بخش دوم، داراى 5 باب است. | «نحو القلوب»، در دو بخش تنظيم شده كه بخش اول، مشتمل بر 60 فصل و بخش دوم، داراى 5 باب است. | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
[[حکیم ترمذی، محمد بن علی|حكيم ترمذى]] در كتاب «رياضة النفس»، کیفیت رياضت نفس و مجاهدت و سير الى الله را بيان كرده و نحوه‌ى جهاد صديقين را مورد بررسى قرار مى‌دهد. اين اثر، حاوى مطالب زير است: | |||
حكيم ترمذى در | |||
وقتى ظاهر انسان به سبب شهوات و معاصى آلوده مى‌گردد، اين آلودگى از ظاهر به باطن سرايت كرده و قلب انسان را كه همان حقيقت اوست، خراب كرده و نابود مى‌سازد و بالعكس وقتى ظاهر انسان متصف به صفات عاليه شد، اين صفات، كم‌كم در جان او رسوخ كرده و حقيقت وى را يك‌پارچه نورانى مى‌كند؛ در اين صورت، قلب، حلاوت محبت و نور توحيد را درمى‌يابد. | وقتى ظاهر انسان به سبب شهوات و معاصى آلوده مى‌گردد، اين آلودگى از ظاهر به باطن سرايت كرده و قلب انسان را كه همان حقيقت اوست، خراب كرده و نابود مى‌سازد و بالعكس وقتى ظاهر انسان متصف به صفات عاليه شد، اين صفات، كم‌كم در جان او رسوخ كرده و حقيقت وى را يك‌پارچه نورانى مى‌كند؛ در اين صورت، قلب، حلاوت محبت و نور توحيد را درمى‌يابد. | ||
مجاهده در اصطلاح صوفيه عبارت است از دشمنى با نفس و شيطان. وقتى سلطان شهوت و حلاوت و لذات نفسانى بر قلب حكومت داشته باشد، در اين صورت قلب از معرفت و ذهن از عقل خالى مى‌شود؛ | مجاهده در اصطلاح صوفيه عبارت است از دشمنى با نفس و شيطان. وقتى سلطان شهوت و حلاوت و لذات نفسانى بر قلب حكومت داشته باشد، در اين صورت قلب از معرفت و ذهن از عقل خالى مى‌شود؛ بنابراین، مجاهده تنها ابزارى است كه مى‌تواند براى شهوات و هواهاى نفسانى مانع جدى به حساب آيد. | ||
آدمى بر اساس توجه تام به مبدأ اعلى و مجاهده‌ى صحيح مى‌تواند به نور معرفت و سلطان عقل دست يابد. رياضت در اصطلاح حكماء، إعراض از شهوات و هواهاى نفسانى است و در اثر رياضت، قلب از رذايل فاصله گرفته و به فضايل روى مى‌آورد و در اين حالت، فرح محمود، آن را فرامى‌گيرد. | آدمى بر اساس توجه تام به مبدأ اعلى و مجاهده‌ى صحيح مى‌تواند به نور معرفت و سلطان عقل دست يابد. رياضت در اصطلاح حكماء، إعراض از شهوات و هواهاى نفسانى است و در اثر رياضت، قلب از رذايل فاصله گرفته و به فضايل روى مى‌آورد و در اين حالت، فرح محمود، آن را فرامى‌گيرد. | ||
فرح محمود بر دو قسم است: فرح بالله و فرح | فرح محمود بر دو قسم است: فرح بالله و فرح بفضل‌الله. در اولى، ذكر نفس در ذكر مولا غايب است، ولى در دومى، ذكر نفس همراه ذكر مولاست. [[حکیم ترمذی، محمد بن علی|حكيم ترمذى]] در اين بخش به آياتى اشاره مى‌كند كه بيان‌گر فرح صديقين و انبياء مى‌باشد. | ||
اهل مجاهده دو فرقه‌اند: يكى، فرقه‌اى كه به حفظ جوارح و اداى فرائض مى‌پردازند و با دل به‌سوى خدا سير مى‌نمايند، پس بر هيچ چيز عروج نمى‌كنند جز آنكه به خدا مى‌رسند و ديگرى، فرقه‌اى كه با رنج و زحمت بسيار به حفظ جوارح و اداى فرائض مى‌پردازند، ولى پياپى در خطا مى‌افتند و برمى‌خيزند. | اهل مجاهده دو فرقه‌اند: يكى، فرقه‌اى كه به حفظ جوارح و اداى فرائض مى‌پردازند و با دل به‌سوى خدا سير مى‌نمايند، پس بر هيچ چيز عروج نمى‌كنند جز آنكه به خدا مى‌رسند و ديگرى، فرقه‌اى كه با رنج و زحمت بسيار به حفظ جوارح و اداى فرائض مى‌پردازند، ولى پياپى در خطا مى‌افتند و برمى‌خيزند. | ||
حكيم ترمذى بعد از بيان فرق اهل مجاهده، به | [[حکیم ترمذی، محمد بن علی|حكيم ترمذى]] بعد از بيان فرق اهل مجاهده، به کیفیت محافظت از جوارح پرداخته و بيان مى‌كند كه اعضاء و جوارح چگونه حضرت آدم(ع) را به معصيت سوق داده؛ به‌طورى كه باعث اخراج وى از بهشت شدند. | ||
در مشرب عرفان سير دو نوع است: سير الى الله و سير فى الله. براى سير الى الله نهايتى هست، ولى براى سير فى الله نهايتى وجود ندارد. | در مشرب عرفان سير دو نوع است: سير الى الله و سير فى الله. براى سير الى الله نهايتى هست، ولى براى سير فى الله نهايتى وجود ندارد. عبدتا رسيدن به منزل دارالسلام بايد سير و سلوك كند و در ابتداى اين كار بايد خود را به روزه گرفتن عادت دهد تا نفس براى عبوديت و سير آماده گردد. | ||
مصنف بعد از بيان آيه‌ى شريفه‌ى'''«يا ايها الذين آمنوا اتقو الله و ابتغوا اليه الوسيلة»'''، به فرق ميان وسيله و وصيله پرداخته و نحوه‌ى ارتباط آن دو را با تقوا بيان مى‌دارد. | مصنف بعد از بيان آيه‌ى شريفه‌ى'''«يا ايها الذين آمنوا اتقو الله و ابتغوا اليه الوسيلة»'''، به فرق ميان وسيله و وصيله پرداخته و نحوه‌ى ارتباط آن دو را با تقوا بيان مى‌دارد. | ||
| خط ۸۳: | خط ۶۴: | ||
تمام هم و غم ابليس و جنود وى اغواگرى است، لذا با ابزار و وسايل مختلف به سراغ انسان مى‌آيد تا وى را به هلاكت برساند و انسان با توجه كردن به خداوند سبحان مى‌تواند مانع اغواگرى وى شود. | تمام هم و غم ابليس و جنود وى اغواگرى است، لذا با ابزار و وسايل مختلف به سراغ انسان مى‌آيد تا وى را به هلاكت برساند و انسان با توجه كردن به خداوند سبحان مى‌تواند مانع اغواگرى وى شود. | ||
فرشتگان الهى داراى مراتب و وظايف خاصى هستند؛ مثلاً حضرت اسرافيل، صاحب صور، حضرت جبرائيل، صاحب رسالت، حضرت ميكائيل، قابض ارزاق آدمى و موكل معاش آنها و حضرت عزرائيل، قابض ارواح مى‌باشد. ترمذى دراين بخش به انواع مختلف فرشتگان و موكلان اشاره مى‌كند و كتاب خود را با | فرشتگان الهى داراى مراتب و وظايف خاصى هستند؛ مثلاً حضرت اسرافيل، صاحب صور، حضرت جبرائيل، صاحب رسالت، حضرت ميكائيل، قابض ارزاق آدمى و موكل معاش آنها و حضرت عزرائيل، قابض ارواح مى‌باشد. ترمذى دراين بخش به انواع مختلف فرشتگان و موكلان اشاره مى‌كند و كتاب خود را با کیفیت تأديب نفس و اخذ تقواى ظاهرى و باطنى به پايان مى‌رساند. | ||
قشيرى در | قشيرى در كتاب «نحو القلوب» مى‌كوشد تا احكام تصوف را كه به تعبير وى، «نحو القلوب الكبير» است، با نحو ادبى كه «نحو القلوب الصغير» است، تطبيق داده و مبانى عرفان را به اين صورت به رشته‌ى تحرير درآورد. وى در بخش اول، از مباحثى همچون نحو، كلام و اقسام آن، اسم، كلام مفيد و غير مفيد و اعراب و بناء در علم نحو و در علم عرفان سخن مى‌گويد؛ مثلا: | ||
نحو در لغت، قصد به‌سوى كلام صحيح است، ولى نحو قلب، قصد به‌سوى قول حميد است و قول حميد، مخاطب قرار دادن حق با زبان قلب است. | نحو در لغت، قصد به‌سوى كلام صحيح است، ولى نحو قلب، قصد به‌سوى قول حميد است و قول حميد، مخاطب قرار دادن حق با زبان قلب است. | ||
كلام، يا مفيد است و يا غير مفيد. در علم نحو، اولى آن است كه | كلام، يا مفيد است و يا غير مفيد. در علم نحو، اولى آن است كه از «اسم و اسم» يا «فعل و اسم» متشكل باشد و دومى، ساير اقسام كلام است، ولى در عرفان، كلام مفيد آن است كه از حق شنيده شود يا حق با آن مخاطب گردد و كلام غير مفيد آن است كه براى خدا نباشد. | ||
وجوه اعراب در علم نحو چهار چيز است: رفع و نصب و جر و جزم. در عرفان، رفع قلب، گاه، به رفع آن از دنياست و گاه، به رفع آن از پيروى شهوات و آرزوها و گاه، به رفع آن از خويشتن و... است. | وجوه اعراب در علم نحو چهار چيز است: رفع و نصب و جر و جزم. در عرفان، رفع قلب، گاه، به رفع آن از دنياست و گاه، به رفع آن از پيروى شهوات و آرزوها و گاه، به رفع آن از خويشتن و... است. | ||
| خط ۱۰۰: | خط ۸۱: | ||
كتاب، توسط ابراهيم | كتاب، توسط ابراهيم شمس‌الدين، تحقيق و تصحيح شده است. وى در آغاز كتاب «رياضة النفس»، به معرفى [[حکیم ترمذی، محمد بن علی|حكيم ترمذى]] و علم تصوف و در آغاز كتاب «نحو القلوب»، به معرفى استاد قشيرى پرداخته است. | ||
در پايان | در پايان كتاب «رياضة النفس»، مراجع و فهرست موضوعات و در پايان كتاب «نحو القلوب»، فهرست محتويات ذكر شده است. | ||
پاورقى‌ها به توضيح پاره‌اى از واژه‌ها و تركيبات و ذكر منابع احاديث و روايات و معرفى برخى از اعلام اختصاص يافته است. | پاورقى‌ها به توضيح پاره‌اى از واژه‌ها و تركيبات و ذكر منابع احاديث و روايات و معرفى برخى از اعلام اختصاص يافته است. | ||
==پانويس == | |||
<references /> | |||
==منابع مقاله== | |||
==پانويس == | |||
<references /> | |||
== | ==وابسته‌ها== | ||
[ | {{وابسته‌ها}} | ||
[[الفروق و منع الترادف]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
[[رده:تصوف و عرفان]] | [[رده: تصوف و عرفان]] | ||
[[رده:مباحث خاص تصوف و عرفان]] | [[رده:مباحث خاص تصوف و عرفان]] | ||