انسان‌شناسی در اندیشه امام خمینی(س): تفاوت میان نسخه‌ها

[[خمینی‌، روح الله، رهبر انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران]] (نويسنده)

[[شریعتمداری، شایسته]] ( گردآورنده)

| کد کنگره =   ‎‏/‎‏الف‎‏787‎‏ ‎‏الف‎‏84 1574/5 ‏DSR‎‏  

| موضوع =انسان (اسلام) - انسان (عرفان) - خمینی، روح الله، رهبر انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، 1279 - 1368 - پیام‏ها و سخنرانی‏ها - خمینی، روح الله، رهبر انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، 1279 - 1368 - نظریه درباره انسان (اسلام) - خمینی، روح الله، رهبر انقلاب و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، 1279 - 1368 - نظریه درباره انسان (عرفان)

{{کاربردهای دیگر|انسان‌شناسی (ابهام زدایی)}}

نوشتار حاضر بخشی از مباحث اخلاقی حضرت امام(س) است که به موضوع انسان اختصاص یافته است و از آثار قلمی، سخنرانی‌ها، پیام‌ها و تقریرات درس خارج ایشان تحت اشراف گروه معارف اسلامی [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)|مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام(ره)]] برگزیده، استخراج و تبویب شده است. هدف در این اثر ارائه مباحث نظری پیرامون انسان و آفرینش و توانایی‌ها و تربیت‌پذیری وی است<ref >ر.ک: مقدمه، صفحه ‌ب</ref>.

== '''فصل اول: حقیقت و ماهیت انسان''' ==

سیر تکامل نفس و خروج از طبیعت؛ نفس از اول به مقتضای جبلّت و فطرت، از طبیعت بیرون می رود. منتها یا شقیّاً و یا سعیداً. و در سعادت یا شقاوت، تجرد پیدا  میکند. لذا از مرتبهای که قدم به عالم طبیعت گذاشته، قوای عزرائیلیه کار  میکنند و او را مرتبه به مرتبه از طبیعت بالا می کشند، البته نفوس جزئیه را عمّال عزرائیل و نفوس قویهّ را خود آن حضرت بالا می کشد -چنانکه آن وهم های ضعیف را هم شیطان بالکل تربیت  نمیکند، بلکه عمّال او اینها را تربیت  میکنند- تا کار به جایی می رسد که نفس در صفای تجرد، کامل  میشود که جوهر طبیعی و مادی در جوهره آن از افق طبیعت خارج  میگردد .

انسان جامع تمام جهات عالم؛ انسان یک موجودی است که خدای تبارک و تعالی تا حالا او را خلق کرده است برای اینکه همه جهاتی که در عالم هست، در انسان نیز هست، منتها به طور بالقوه و استعداد است و این استعدادها باید فعلیت پیدا بکند، تحقق پیدا بکند .

مرتبه دنیا و آخرت وجود انسان؛ می توان گفت که دنیا گاهی گفته می شود به نشئه نازله وجود که دار تصرم و تغییر و مجازات، و آخرت به رجوع از این نشئه به ملکوت و باطن خود که دار ثبوت و خلود و قرار است. و این نشئه از برای هر نفسی از نفوسی و شخصی از اشخاص متحقق است. بالجمله از برای هر موجودی مقام ظهور و مُلک و شهودی است. آن مرتبه نازله دنیاویه آن است و مقام بطون و ملکوت و غیبی است و آن نشئه صاعده اخرویه آن است .

نسبت بین جسم و روح؛ روح و جسم با هم وحدت دارند. جسم ظلّ روح است. روح باطن جسم است، جسم ظاهر روح است. اینها با هم یکی هستند، جدایی از هم ندارند .

و بعضی مظهر رؤیت و بعضی مظهر قدرت اوست. مثلاً مغز انسانی، مظهر علم است و چشم مظهر رؤیت و بازوها مظهر قدرت، و قوه خیال مظهر خیال و دیگر قوا مظهر صفات دیگر اوست. و در عین حال که این قوا از هم جدا هستند ولیکن همه کمالات آنها در مرتبه نفس، جمع است .

شرع، مهار کننده شهوت؛ همه مظاهر تمدن را انبیاء قبول دارند، لکن مهار شده و نه مطلق ورع، شهوات را جلویش را نگرفتند، جلوی اطلاقش را گرفتند. جلو رهایی و آزادی را گرفتند. یک کسی- در همان زمان های سابق به یک ظریفی که از آشناهای ماست- راجع به امور جنسی گفته بود که فلانی! این حل شده. او گفته بود این را در صور خلقت، خرها حل کرده بودند! آن آزادی که شما می گویید که حل شده همان است که حیوانات در صدر خلقت آزاد بود! انبیاء آمدند این آزادی را جلویش را بگیرند و اصلش را مخالف نیستند، دعوت هم به آن  کردهاند….  

عامل تمایز انسان و حیوان؛ انسان با روح، انسان است، با بصیرت، انسان است. ما همه، با همه حیوانات شرکت داریم در اینکه گوش داریم، چشم داریم، پا داریم، دست داریم، اما این مناط انسانیت نیست، آنی که انسان را از همه موجودات جدا میکند، از همه موجودات طبیعی جدا می کند ،آن قلب انسان است .

خطرات و واردات قلبی، بدان که وسوسه و شک و تزلزل و شرک و اشیاء آنها از خطرات شیطانیه و القائات ابلیسیه است که در قلوب مردم می اندازد، چنانچه طمأنینه و یقین و ثبات و خلوص و امثال اینها از افاضات رحمانیه و القائات مَلکَیه است .

حبّ نفس، مانع شناخت؛ برای اینکه اینها مواجه هستند با یک موجودی که این موجود شناخته نشده است الاّ برای خدا و کسانی که علم را از خدای تبارک و تعالی اتخاذ کردند و یک موجود  پیچیده‌ای است که حتی خودش از منِ خودش اطلاع ندارد. و شاید این کلمه‌ای که وارد شده است که «من عرفه نفسه عرف ربهّ» تعلیق به یک امر عالی باشد برای نوع بشر. شناخت انسان خودش را، و شناخت اوصافی که در انسان هست و غرایزی که در انسان هست، این از اموری است که یا محال است یا نظیر محال، الاّ آن کسی که عَصَمه الله تعالی. انسان خودش از باب اینکه حبّ نفس دارد و هر چه را می خواهد برای خودش می‌خواهد، برای خاطر این حب نفس شدید از بسیاری از امور غافل است، یعنی با این حب نفس نمی‌تواند خودش را آزاد بشناسد.

انسان موجودی تربیت‌پذیر؛ و قرآن برای همین آمده است و اسلام برای همین آمده است که تربیت کند، انسانها را که اگر تربیت برایشان نباشد، از همه حیوانات درنده‌تر و موذی‌تر است. انسان یک همچو موجودی است که اگر تحت تربیت واقع نشود، هیچ حیوانی در عالم، هیچ موجودی در عالم به خطرناکی این موجود نیست و به موذی‌گری این موجود نیست. همه انبیاء که آمدند، برای تربیت این موجودند که اگر سر خود باشد عالم را به هم می‌زند، و مع‌السف انبیاء هم موفق نشدند به اینکه مأموریت خودشان را تحقق بدهند.

مقدمه و متن کتاب.

 

[[رده:سلسله ها، تقسیم بندی دوره ای]]