انیس العارفین

انیس العارفین
پدیدآوران	فخرالدین صفی، علی بن الحسین (نويسنده) سیف، عبدالرضا ( مصحح)
ناشر	دانشگا‌ه‌ تهران‌، موسسه‌ انتشا‌رات‌ و چا‌پ‌
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	۱۳۸۸
موضوع	اسلام‌ -- مسا‌ئل‌ متفرقه‌,اخلاق‌ اسلامی‌ -- مسا‌ئل‌ متفرقه‌
زبان	فارسی
کد کنگره	BP ۱۱/ف۳الف۳

أنيس العارفين، اثر فخرالدین علی بن حسین صفی (868- 939ق)، کتابی است اخلاقی و دینی که به سبک واعظان و اهل منبر، بر مذاق صوفیانه، به تبیین مقاصد دینی و معارف اهل سلوک پرداخته و با تصحیح عبدالرضا سیف، منتشر شده است.

ابواب کتاب، سراسر برگرفته از آیات و روایات نبوی و اهل‌بیت(ع) است با استشهاد به اقوال عرفا و ندرتا شعرا و آمیخته به حکایات مناسب حال و مقام. برخی از ابواب نیز به تفاسیر آیاتی از قرآن پرداخته است.

کتاب مشتمل بر یک مقدمه و سی‌ودو باب و یک خاتمه است که به نثر شیوا و روان فارسی، تحریر شده و می‌توان آن را نمونه‌ای از نثر مرسل قرن نهم برشمرد. از جمله خصایص سبکی این متن که در دیگر متون قرن نه مشهود است، آمیختگی نحوی عربی با فارسی است و چون مخاطب کتاب، عامی صرف فرض شده، تقریبا از اصطلاحات علمی و ادبی و عرفانی، تهی است و همین امر، متنی شیوا و به‌دور از تکلف را پدید آورده که قابل توجه است.

مؤلف کتاب را به نام امیر معزالدین علی... - که گویا حاکم هرات و از علویان بوده - تألیف کرده و دیباچه را به نام وی، موشح ساخته و گوید چون مهدی‌الیه به حکایات و قصص اخلاقی دلبسته بوده، به تألیف این کتاب، دست یازیده که البته شخص مزبور، شناخته نشده است. شایان اینکه مؤلف از اقطاب سلسله نقشبندیه است که از سلاسل نامدار صوفیه اهل سنت و جماعتند و اثر دیگر مؤلف، «عين الحياة» شاهد صادق این مدعاست، ولی کتاب حاضر، به مذاق شیعی نگاشته شده و نه‌تنها ذکری از خلفا در آن نیست، بلکه استشهاد به احادیث امامان شیعه و تجلیل خاص از آنان، در سراسر کتاب، هویدا است؛ ولی گویا مؤلف با سنن نگارش شیعی، بیگانه است؛ چنان‌که لقب امیرالمؤمنین را برای حسن بن علی(ع) آورده است، حال آنکه در سنت شیعی، این لقب خاص علی بن ابی‌طالب(ع) است و جز او کسی را نشاید. مخفی نماند که این امر، درباره پدر مؤلف، حسین بن علی کاشفی نیز صدق می‌کند و محققان در تشیع و تسنن وی اختلاف دارند، ولی قدر متیقن این پدر و پسر، در عین اظهار تسنن در آثار خویش دلبستگی قابل توجهی به شیعه و امامان دوازده‌گانه(ع) داشته‌اند.

منابع مقاله

مقدمه کتاب.