امام محمد باقر علیه‌السلام: تفاوت میان نسخه‌ها

{{جعبه اطلاعات زندگی‌نامه

| عنوان =  

| تصویر = NURامام باقر(ع).jpg

| اندازه تصویر=  

| توضیح تصویر=  

|سرشناسی =  

|نام کامل = امام محمدباقر علیه‌السلام

|لقب = {{فهرست جعبه عمودی | باقرالعلم | عبد صالح | امین}}  

|نام پدر=امام سجاد(ع)  

|ولادت =۱ رجب، ۵۷ق.  

|محل تولد =مدینه  

|کشور تولد =  

|محل زندگی=  

|رحلت =  

|شهادت =۷ ذی‌الحجه، ۱۱۴ق.

|مدفن =قبرستان بقیع، مدینه

|طول عمر= 57سال

|نام همسر=ام فروه، ام حکیم  

|فرزندان= جعفر، عبدالله، ابراهیم، عبیدالله، علی، زینب، ام سلمه  

|خویشاوند سرشناس =

|اجازه اجتهاد از =

|آثار=

|امضا  =  

|کد مؤلف =AUTHORCODE.....AUTHORCODE}}

[[مفید، محمد بن محمد|مفید]] و [[طبرسی، فضل بن حسن|طبرسی]] پنج پسر و دو دختر به این شرح نوشته‌اند: ابوعبداللّه جعفر([[امام جعفر صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]]) و عبداللّه که مادر این دو اُمّ‌فَروه دختر قاسم بن محمّد بن ابی‌بکر بود؛ ابراهیم و عبیداللّه که در کودکی درگذشتند و مادرشان امّ‌حکیم دختر اُسید (اسد و سیّد هم ثبت شده است ) ابن مغیرة الثّقفی بود؛ علی و زینب و امّ‌سلَمه که مادرهایشان کنیز بوده‌اند. اِرْبلی ضمن نقل کامل سخن مفید، از ابن طلحة شافعی روایت کرده است که او فرزندان امام را سه پسر و یک دختر دانسته است. علوی عمری فرزندان امام را سه دختر و شش پسر ذکر کرده، اما سوّمین دختر را نام نبرده و نام پسر ششم را، که با ابراهیم و عبیداللّه از یک مادر بوده، زید نوشته است . نسل ایشان، همچنانکه علوی عمری نیز یادآوری کرده، فقط از فرزند برومندش [[امام جعفر صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] باقی ماند.<ref> ر.ک: طارمی، حسن، ص626</ref>

[[پرونده: دوران امام باقر(ع).jpg|بندانگشتی|300px| دوران امام باقر(ع)]]

امام باقر(ع) چهارسال از حیات جدّ خود [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] و ۳۷ سال از زندگی پدر خود [[امام سجاد علیه‌السلام|حضرت علی بن حسین(ع)]] را درک کرد و دوران زندگیش با حکومت ده تن از خلفای اموی (از معاویة بن ابی سفیان تا هشام بن عبدالملک ) و ایام امامتش با حکومت پنج تن از ایشان ـ ولیدبن عبدالملک (متوفی ۹۶) و سلیمان بن عبدالملک (متوفی ۹۹) و عمربن عبدالعزیز (متوفی ۱۰۱) و یزیدبن عبدالملک (متوفی ۱۰۵) و هشام بن عبدالملک (متوفی ۱۲۵) مقارن بود.<ref> ر.ک: طارمی، حسن، ص625</ref>  

مورخان به هنگام شرح زندگی امام باقر(ع)، یا شرح وقایع دوره عبدالملک اموی، متعرض جریان ضرب سکه توسط عبدالملک با مشورت و راهنمایی امام باقر(ع) می‌شوند که اگر صحت داشته باشد، باید در زمان امام سجاد بوده باشد. البته در اصل این واقعه اصل و تردیدهایی وجود دارد.

همۀ مؤلّفان شیعه و سنّی سبب ملقب شدن آن حضرت را به «باقر» را دانش فراوان او دانسته‌اند؛ و غالباً این نامگذاری را از پیامبر اکرم(ص) می‌دانند که [[انصاری، جابر بن عبدالله|جابر بن عبداللّه انصاری]] از آن حضرت نقل کرده است .  

زمان امام باقر(ع)، یعنی دهه‌های آخر قرن اوّل و دهه‌های اوّل و دوم قرن دوم هجری، زمان ظهور فقهای بزرگ مخصوصاً در مدینه بود. در این دوران، مسلمانان که از فتوحات خارجی و جنگهای داخلی تا حدودی فراغت یافته بودند از اطراف و اکناف سرزمینهای اسلامی برای فراگرفتن احکام الهی و فقه اسلامی به مدینه، که شهر حضرت رسول(ص) و اصحاب و تابعان ایشان بود، روی می‌نهادند. فقها و محدّثان بزرگی از جمله سعید بن مسیّب (متوفّی ۹۴)، عروة بن زبیر (متوفّی ۹۴)، خارجة بن زیدبن ثابت (متوفّی ۹۹)، ربیعة الرأی (متوفّی ۱۳۶)، سفیان بن عُیَیْنه و محمّدبن شهاب زُهْری (متوفّی ۱۲۴) در این شهر جمع بودند. بخصوص که منع کتابت حدیث در زمان عمر بن عبدالعزیز لغو شده بود. در این دورانِ شکوفایی فقه و حدیث بود که دانش و معرفت امام باقر(ع) و نیز فرزند او [[امام جعفر صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]]، بر همگان آشکار شد و اصول و مبانی کلام و فقه و سایر معارف دینی شیعه، که این دو امام بیش از همه مبیّن آن بودند، تدوین و توسّط راویان و شاگردان ایشان به عالم پراکنده شد. بسیاری از مجتهدان و مؤسّسان مذاهب فقهیِ دیگر از این دو امام فیض برده اند و به همین جهت، رایج شدن لقب «باقر» برای امام پنجم، که لقبی کاملاً علمی است، بسیار پر معنی است.<ref> ر.ک: طارمی، حسن، ص627</ref>   

در منابع شیعی روایاتی نقل شده است که بر طبق آنها امام باقر(ع) از پوشیدن لباس خوب و پاکیزه و تهیّة غذاهای خوب در خانه دریغ نداشت و خصوصاً برای رعایت حال برخی از افراد خانه این کار را لازم می‌دید. این نکته از آن جهت حائز اهمیت است که در روزگار ایشان برخی گرایشهای ترک دنیا پیدا شده بود. و شاید به همین دلیل است که این موضوع در منابع نقل شده است .  

امام با آنکه از مرتبت بلند اجتماعی برخوردار بود و به گفتة ذهَبی سروَری و دانش و رفتار صحیح را یکجا جمع کرده بود، شخصاً در گرمای حجاز در مزرعه کار می‌کرد و انگیزۀ این کار را اطاعت خدا و بی نیاز شدن خود و خانواده‌اش از مردم می‌دانست. از [[امام جعفر صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] روایت شده است که فرمود پدرم از سایر افراد خاندان خود درآمد کمتری داشت ، ولی هزینۀ زندگی او از همه بیشتر بود. آمد و شد خویشانش او را دلگیر نمی‌کرد و از آنان با خوراکهای خوب پذیرایی می‌کرد و جامه‌های نیکو و مال نقد می‌بخشید. این روش را با دیگران نیز به کار می‌گرفت و هرگز از بخشش به برادران و متقاضیان و کسانی که به امیدی نزد وی آمده بودند، دریغ نمی‌کرد. همچنین خدمتکاران خود را در کارهای دشوار، یاری می‌کرد. هرگاه می‌خواست به سائلی کمک مالی کند او را «یا سائل» نمی‌خواند، بلکه «یا عبداللّه» (ای بندۀ خدا) می‌گفت.

امام باقر علیه السّلام را از زاهدان بزرگ عالم اسلام خوانده‌اند. ابونعیم با عبارت «الحاضرُالذّاکر، الخاشعُ الصّابر» از ایشان یاد کرده است. عطّار کتاب تذکرة الاولیاء خود را با یاد این امام خاتمه داده و، به پیروی از [[هجویری، علی بن عثمان|هُجویری]]، از آن حضرت به «برهان ارباب مشاهدت» و «امام اولاد نبی» و «گزیدة نسل علی» تعبیر کرده است . علاوه بر زهد عملی، بیانات آن حضرت در تفسیر الفاظی چون عبادت، محبّت ، غنا، تقوا، توکّل و دنیا راهگشای کسانی بوده که دین را از وجهۀ معنوی و عرفانی می نگریسته‌اند. به گفتة ابن حجر هیتمی امام باقر(ع) در ترسیم مقامات عارفان و بیان حقایق عرفانی سخنانی دارد که زبان از وصف آن عاجز است. [[کلینی، محمد بن یعقوب|کلینی]] از [[امام جعفر صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] نقل کرده است که فرمود پدرم همواره ذکر خدا می‌گفت و افراد خانوادۀ خود را هم به این کار سفارش می‌کرد. در سفر حجّ او را دیدند که غسل کرد و با پای برهنه وارد منطقۀ حرم شد، چون به مسجدالحرام رسید، به کعبه نگریست و با صدای بلند گریه کرد. آنگاه طواف کرد و بعد از نماز سر به سجده نهاد، هنگامی که سر از زمین برداشت محلّ سجده از بسیاریِ اشک مرطوب شده بود. در برابر مصائب تسلیم بود و همواره می‌ترسید که مبادا نعمتهای خدا را ناسپاسی کرده باشد. زمانی یکی از افراد خانوادة او بیمار شد و سپس درگذشت . امام که از بیماری او ناراحت بود، بعد از مرگ وی هرگز اظهار جزع نکرد و فرمود: آنچه را دوست می‌داریم از خدا می‌خواهیم ، امّا وقتی آنچه برای ما ناگوار است روی دهد، نسبت به آنچه خدا برای ما پسندیده است ، مخالفت نمی‌کنیم.

آن حضرت در برابر دوستان فروتنی می کرد و بدزبانی افراد را نادیده می‌انگاشت . ذهبی نقل کرده است که امام باقر(ع) در شبانه روز صد و پنجاه رکعت نماز می‌گزارد، و از [[امام جعفر صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] روایت شده است که پدرش را بنا بر وصیّتِ خود او، در جامه‌ای که هنگام نماز بر تن می کرد به خاک سپردند.<ref> ر.ک: طارمی، حسن، ص626-627</ref>  

در عصر امام باقر و [[امام جعفر صادق علیه‌السلام|امام صادق(ع)]] شرایط سیاسی جامعه به دلایل مختلف از جمله: اختلاف داخلی در بین امویان، شورش و قیام متعدد در اطراف حکومت اسلامی و ... به گونه‌ای تغییر یافت که آن حضرات توانستند، کرسی تدریس برپا کرده و به تعلیم و تربیت مردانی دانشمند و متعهد به ارزشهای شریعت اصیل اسلامی بپردازند.