رمزگشایی از دیوان حافظ: تفاوت میان نسخه‌ها

نگاهی انتقادی انداخته شده است و نشان داده می‌شود این آفرین‌گویی یکدست و یکسان به تمام شعر حافظ، آن‌گاه درخور پذیرش است که واژۀ معرفت را بیرون از دایرۀ عرفان و خداشناسی ببینیم و برای آن مفهومی فراگیر و همه‌سویه درنظر بگیریم و بگویی که مراد از این معرفت، تنها معرفت الهی نیست که معارف دیگری چون معرفت اجتماعی، سیاسی، ادبی، اخلاقی، تاریخی، فرهنگی و ... را نیز دربر می‌گیرد؛ چراکه چون شعر وی را از آغاز تا انجام به خواندن بگیریم، درمی‌یابیم که در آن گذشته از موضوع‌های عارفانه، موضوع‌های غیرعارفانۀ فراوانی به چشم می‌خورد که هر کدام در جای خود درخور درنگ‌اند. بنابراین اگر معرفت را در شعر حافظ در معنای عارفانۀ محض آن بگیریم، هیچ توجیه درستی از پیام شاعر به دست نمی‌آید.