التنبیه فی الفقه الشافعي

التنبیه فی الفقه الشافعي
پدیدآوران	شیرازی، ابراهیم بن علی (نويسنده) مرکز الخدمات و الأبحاث الثقافیة (سایر)
ناشر	عالم الکتب
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1403ق - 1983م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/الف۲ت۹ 175/5 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

التنبيه في الفقه الشافعي، اثر ابواسحاق ابراهیم بن علی بن یوسف فیروزآبادی شیرازی (متوفی 476ق)، از مهم‌ترین متون فقهی شافعیان است.

«التنبيه»، کتابی است مختصر که جایگاه علمی مؤلف و ویژگی‌هایی مانند نثر روان و ساده، به‌کار بردن تعبیرات روشن و پرهیز کردن از جدل و مناقشه در میان آرا، آن را در زمره مهم‌ترین متون فقه شافعی قرار داده است؛ به‌طوری‌که در بین پنج کتاب فقهی مشهور شافعیان (التنبيه، المختصر، المهذَب، الوسيط و الوجيز) مقبول‌ترین متن فقهی بشمار می‌‌رود.

تألیف کتاب در ۴۵۲ق، آغاز شده و در ۴۵۳ق، به پایان رسیده است. آن را مشتمل بر دوازده هزار مسئله دانسته‌اند. «التنبيه»، شامل چهارده «کتاب» (باب) فقهی است که از طهارت آغاز می‌شود و به شهادات ختم می‌گردد. مؤلف در همه ابواب فقهی، فتواهای خود را به‌اختصار و بدون ذکر دلیل آورده است. وی هرچند در برخی فروع فقهی به آرای گوناگون - که بعضاً نزد او پذیرفته نیست - اشاره کرده، به آرای مذاهب دیگر تصریح ننموده و ظاهراً از هیچ فقیهی نام نبرده است.

ابواسحاق در تألیف کتاب و شیوه بیان مطالب، از «التعليقة» (شرح مهم المختصر مُزَنی و از منابع اصلی شافعیان عراق و گروهی از فقهای مکتب خراسان، اثر ابوحامد بن ابی‌طاهر اسفراینی، متوفی ۴۰۶ق) و در انتخاب عنوان آن از «التنبيه» ابن جنی (متوفی ۳۹۲ق) در نحو، الهام گرفته است.

در منابع فقهی شافعی به «التنبيه» و شرح‌های آن بسیار استناد شده ‌است. عالمان بسیاری به تدریس، حفظ و شرح «التنبيه» می‌‌پرداختند و کسانی که آن را حفظ می‌کردند، نزد سایر علما مقبولیت بیشتری می‌‌یافتند.

فقهای شافعی، «التنبيه» را کتابی جامع و کامل می‌‌دانستند. نصیرالدین مبارک بن یحیی بصری (متوفی ۶۶۹ق)، مدعی بود که تمام مسائل فقه را می‌‌توان از آن استخراج کرد. همچنین نقل شده که علی بن قاسم حکمی (از مفتیان یمن، متوفی ۶۴۰ق) همه پرسش‌های فقهی را فقط از این کتاب پاسخ می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌داده است. متداول بودن تدریس و آموزش «التنبيه» تا زمان نگارش «منهاج الطالبين» اثر یحیی بن شرف نووی (متوفی ۶۷۶ق) ادامه یافت.

بر «التنبيه»، شروح متعددی نوشته شده که اولین آن «توجيه التنبيه» تألیف ابن خل (متوفی ۵۵۲ق) است.

منابع مقاله

سعیدی، فریده، «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، چاپ اول، 1383.