بررسی مطالعات سیره نبوی در ویراست دوم دائرةالمعارف اسلام با تأکید بر گفتمان یهودی

بررسی مطالعات سیره نبوی در ویراست دوم دائرةالمعارف اسلام با تأکید بر گفتمان یهودی
پدیدآوران	رنجبران، داود (نویسنده)
ناشر	نش معارف
مکان نشر	قم
سال نشر	۱۳۹۷ش
شابک	‎2-146-441-600-978
کد کنگره	‏

بررسی مطالعات سیره نبوی در ویراست دوم دائرةالمعارف اسلام با تأکید بر گفتمان یهودی تألیف داود رنجبران، در پژوهش پیش رو، تلاش شده است نخست با تعریفی از گفتمان یهودی، چرایی و چگونگی شکل گیری گفتمان یهودی در آغاز دوره ی آکادمیک شرق شناسی بررسی شود و خاورشناسان تأثیرگذار معرفی گردند و مؤلفه های گفتمانی آنان تبیین شود، سپس با بهره گیری از شیوه ی تحلیل گفتمان، تأثیرات این گفتمان بر تدوین مقالات مرتبط با سیره ی نبوی در دائرة المعارف بیان گردد.

ساختار

کتاب از چهار بخش تقسیم شده است. بخش اول: بررسی نقش یهودیان در مطالعات اسلامی و فرایند دائرة المعارف نویسی در غرب

بخش دوم: واکاوی نظری و مؤلفه های گفتمان یهودی

بخش سوم: بررسی تأثیر شاخص های گفتمان یهودی - اسرائیلی در تدوین سیره نبوی

بخش چهارم: نتیجه و ارائه پیشنهاد

گزارش کتاب

جایگاه مقدس پیامبر اسلام در پیشگاه خداوند تبارک و تعالی و حجیت گفتار و افعال آن حضرت به عنوان سنت نبوی نزد مسلمانان، باعث شده است مطالعه و نگارش زندگی آن حضرت همواره اهمیت فراوانی یابد و بسیاری از پیروان دین اسلام این امر را وظیفه خطیر خود به شمار آورند. آنچه اهمیت این موضوع را دوچندان می کند تأکید فراوان خداوند بر تبعیت از حضرت محمد صل الله علیه و آله وسلم است: :...اطیعوا الله و اطیعوا الرسول». لازمه اطاعت از رسول خدا صل الله علیه و آله، آگاهی از رفتار و گفتار اوست؛ امری که برای نسل های بعد مسلمانان به دلیل زندگی کردن در زمان پس از وفات آن حضرت دشوار است. مسلمانان همواره می کوشند از اسوه حسنه (رسول خدا) پیروی کنند؛ همان گونه که قرآن کریم آن حضرت را بهترین الگو و اسوه ای حسنه خوانده است(احزاب/21).

از این رو مسلمانان به نگارش رویدادهای حیات پیامبر اسلام و افعال و گفتار ایشان، یعنی آنچه در اسلام به عنوان سیره نویسی از آین یاد می شود، دست یازیدند. البته پیامبر اسلام فقط در نظر مسلمانان شخصیتی مهم به شمار نمی آمد، بلکه تأثیر تاریخی آن حضرت و دین و تمدنی که به جهانیان عرضه کرد، غیر مسلمانان را نیز به مطالعه زندگی نامه ی ایشان ترغیب کرد. توجه غربیان به این موضوع قدمتی دیرینه دارد و به زمان اولین مواجهه ی آنان با دین اسلام و پیروانش باز می گردد. البته در گستره ی انگیزه ی غربیان برای مطالعه زندگی نامه پیامبر اسلام صل الله علیه و آله و حتی نگارش آن، تنوع بسیاری مشاهده می شود.

در این میان، حضور یهودیان در میان خاورشناسان غربی، که گاه با ترفند اظهار مسیحیت و مخفی کردن یهودی بودنشان همراه بوده است، به جهت دهی تحقیقات خاورشناسان به نفع یهودیان منجر شده است. از این رو با گذشت زمان، گفتمان یهودی اندک اندک در حوزه ی مطالعات اسلامی نفوذ کرد. این گفتمان می کوشد با تأکید به تألیفاتی که در دائرة المعارف اسلامی درباره ی سیره نبوی گزارش داده اند، منشأ تاریخی اسلام، قرآن و سیره رسول خدا را یهودی جلوه دهد. مهم ترین منبعی که یهودیان برای بیان نظرات و عقاید خود درباره اسلام که بتوانند در اختیار عموم قرار دهند، دائرة المعارف اسلام بود که در حال حاضر عهده دار معرفی اسلام در میان ملل گوناگون دنیاست و بسیاری از اروپاییان برای شناخت اسلام بدان مراجعه می کنند که انتشارات بریل آن را منتشر کرده است. دیدگاه و آرائی که مستشرقان یهودی درباره ی سیره ی نبوی در دائرة المعارف اسلام ارائه دادند، بیشتر مغایر با اصول دین اسلام است که لزوم بررسی این مطالعات را با تأکید بر گفتمان یهودی دوچندان می کند. در پژوهش پیش رو، تلاش شده است نخست با تعریفی از گفتمان یهودی، چرایی و چگونگی شکل گیری گفتمان یهودی در آغاز دوره ی آکادمیک شرق شناسی بررسی شود و خاورشناسان تأثیرگذار معرفی گردند و مؤلفه های گفتمانی آنان تبیین شود، سپس با بهره گیری از شیوه ی تحلیل گفتمان، تأثیرات این گفتمان بر تدوین مقالات مرتبط با سیره ی نبوی در دائرة المعارف بیان گردد.

نوشتار حاضر، پژوهشی بنیادی است که با رویکردی تاریخی و براساس روش توصیفی و تحلیل گفتمان انجام شده است. در این پژوهش، با توجه به زمینه های تاریخی، سیاسی، فرهنگی و دینی، گزاره ها و مؤلفه های گفتمان یهودی از نوشتارها و آثار نویسندگان استخراج شده و پس از ایجاد توازن و ارتباط میان آن ها، منظومه ای واحد که می تواند گویای گفتمان باشد معرفی گردیده است. آنگاه پس از منقح کردن گفتمان یهودی، تأثیرات گفتمان در تدوین مقالات تاریخی مرتبط با حضرت محمد صل الله علیه و آله در دائرة المعارف اسلام (ویرایش دوم) بررسی شده است.

منابع مقاله

کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران