المذکر و المونث (ابن الأنباري)

المذکر و المونث
پدیدآوران	ابن انباری، محمد بن قاسم (نویسنده) عضيمه، محمد عبدالخالق (محقق) عبدالتواب، رمضان (محقق)
ناشر	وزارة الاوقاف مصر. المجلس الاعلي للشئون الاسلامية. لجنة احياء التراث الاسلامي
مکان نشر	قاهره - مصر
سال نشر	1419ق. = 1999م.
چاپ	یکم
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

برای دیگر کاربردها، المذكر و المؤنث (ابهام زدایی) را ببینید.

المذکر والمؤنث اثر ابوبكر محمد بن قاسم انبارى (271- 328ق)، معروف به ابن انباری، کتابی است درباره اسامی مذکر و مؤنث که با تحقیق محمد عبدالخالق عضیمه به چاپ رسیده است.

اهمیت کتاب

برخی از موضوعات نحوی، به دلیل اهمیت خاصی که دارند، مورد توجه ویژه علمای لغت قرار گرفته و باعث شده است تا تألیفات مستقلی پیرامون آن نوشته شود که موضوع «مذکر و مؤنث»، از جمله آنها می‌باشد که ابن انباری، تألیف حاضر را به آن اختصاص داده است. از دیگر موضوعات دیگر، می‌توان به «مقصور»، «ممدود»، «همزه»، «مصادر» و «فعل و افعل» اشاره نمود.

ساختار

کتاب با دو مقدمه کوتاه و بلند از محقق آغاز شده و مطالب در ابواب مختلف و فراوان، در دو جلد، ارائه شده است.

گزارش محتوا

در مقدمه نخست، به این نکته اشاره شده است که علاوه بر ابن انباری، بسیاری از لغویون و نحویون مانند فراء، ابوعبید قاسم بن سلام، ابوحاتم سجستانی، مبرد، زجاج، ابن خالویه، ابن جنی و... به دلیل اهمیت موضوع مذکر و مؤنث، به این مهم پرداخته و آثار فراوان و مستقلی در زمینه آن، به رشته تحریر درآورده‌اند.

در مقدمه دوم به این نکته اشاره شده است که ابن انباری سعی نموده تا همواره روح ادبیات در کتاب حاکم بوده و اثر او، صرفا کتاب لغتی خشک و بی‌روح نباشد ولذا در موارد فراوان، به ذکر یک بیت به عنوان شاهد شعری اکتفا نکرده و ابیات فراوانی را برای یک موضوع، استفاده کرده است. به عنوان نمونه، کلمه «هقل» و «هقلة» در شعر اعشی آمده و او سه بیت دیگر از قصیده او، بدان افزوده است..

ویژگی دیگر، آن است که مؤلف در یک مسأله، به ذکر یک و یا دو شاهد در یک موضوع، اکتفا نکرده و از شواهد بسیاری برای یک موضوع، در قسمت‌های مختلف کتاب، بهره برده است و به این دلیل، ابیات شعری کتاب، از هزار بیت تجاوز کرده است. برای فهم بهتر این موضوع، به عنوان نمونه،

1. تذکیر «المنون» و تأنیث آن در نه شاهد شعری؛
2. نه شاهد برای «سری» و «أسری»، غیر از شواهدی که از قرائات قرآن برای آنها ذکر شده است؛
3. هفت شاهد برای لغات مرتبط با «الشمال» از اسامی بادها؛
4. تذکیر «الحمام» و تأنیث آن و جمع آن به «حمامات» که برای آنها، ده باب ذکر شده است.
5. پنج شاهد شعری و دو آیه برای «الضیف»؛
6. هفت شاهد برای «قلوص» و «البکرة».

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.