الأدوية المفردة في كتاب «القانون في الطب» لابن سينا

الأدویة المفردة في کتاب «القانون في الطب» لابن سینا
پدیدآوران	اعسم، عبدالامیر (محقق) ابن سینا، حسین بن عبدالله (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	القانون فی الطب. فهرست‏ها
ناشر	دار الأندلس
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1404 ‌‎ق یا 1984 م
چاپ	1
موضوع	ابن سینا، حسین بن عبدالله، 370 - 428ق. القانون فی الطب - فهرست‏ها پزشکی اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 دارو شناسی - متون قدیمی تا قرن 14
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏R‎‏ ‎‏128‎‏/‎‏3‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ ‎‏ق‎‏2‎‏072
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

'الادوية المفردة في كتاب «القانون في الطب'لابن سينا»، به زبان عربى، یکى از بخش‌هاى كتاب قانون و درباره ادويه‌شناسى است. شناخت ادويه مفرده، از آن جهت بااهميت است كه درمان بيمارى‌ها از یک‌سو و ساخت داروهاى مركب (قرابادين) از سوى ديگر، مبتنى بر شناخت ادويه مفرده است؛ ازاين‌رو، پزشکان بسيارى در این باره دست به تأليف زده‌اند. ابن سينا نيز بخشى از كتاب «قانون» را به این مهم اختصاص داده است.

در این ميان، شخصى به نام سليمان بن احمد - كه البته هيچ اطلاعى از زندگى و سطح معلومات او نداريم - مباحث ادويه‌شناسى كتاب «قانون» را استخراج كرده و كتاب جداگانه‌اى را در این موضوع تحرير نموده است. وى در این باره مى‌گويد: «فهذه مفردات استخرجتها من كتاب «القانون» لابى على بن سينا لئلا ينسانى من نظر اليها في الدعاء و المرجو من الله تعالى ان يغفر لى و لوالدى يوم الجزاء، لانه تعالى كثير العفو و العطاء و انا العبدالفقير الى الملك العلام الصمد سليمان بن احمد عفى عنها بلطفه السرمد.

ساختار

كتاب، داراى 28 فصل است كه این فصول، مطابق ترتيب حروف ابجد (ا، ب، ج، د، ه، و، ز، ح، ط، ى، ك، ل، م، ن، س، ع، ف، ص، ق، ر، ش، ت، ث، خ، ذ، ض، ظ، غ)، منظم شده‌اند.

سليمان بن احمد، بدون شماره‌گذارى تكه‌هایى از بخش ادويه‌شناسى كتاب قانون را كنار هم چيده و این كتاب را تحرير نموده است.

البته وى بسيارى از ادويه مفرده قانون را هم ذكر نكرده است و گويا علاوه بر استخراج مفردات ادويه، این بخش از قانون را مختصر نيز نموده است. البته او گاه، مطالبى را هم نقل مى‌كند كه نشانى از آنها در قانون نمى‌يابيم.

در این اثر، ابتدا مفرد مورد نظر معرفى مى‌شود، سپس ماهيت آن، محل يافتن آن، طبيعت آن و فوائد و خواص آن بيان مى‌شود.

گزارش محتوا

در بيان خصوصيات این اثر كه در حقيقت بخشى از كتاب قانون است، همان چيزى را بايد بگوييم كه در بيان خصوصيات كتاب قانون مى‌گوييم.

اين بخش از قانون دو خصوصيت ممتاز دارد:

اول آنكه منبعى جامع برای شناسايى ادويه مفرده است. این جامعيت با مقايسه این بخش از قانون با بسيارى ديگر از كتاب‌هایى كه قبل از قانون به نگارش درآمده است، به‌خوبى روشن مى‌شود؛ كتاب‌هایى همانند كتاب «الحشائش» تأليف ديسقوريدوس و يا «المقالة في الادوية المفردة» نگاشته جالینوس و يا «جوامع كتاب الادوية المفردة» جالینوس كه ثابت بن قره آن را تحرير نموده است.

دوم آنكه على‌رغم جامعيت این بخش از قانون، از ذكر بسيارى از گیاهان و مفرداتى كه كميابند و يا ماهيت آن‌ها به‌درستى معلوم نيست، پرهيز شده است. همچنين از ذكر خواص نادرست آنها - آن هم تنها بر اساس شنيده‌ها و گفته‌هاى عوامانه - اجتناب شده است؛ بنابراین، این اثر در عين جامعيت، اثرى مختصر است. مقايسه حجم این اثر با بسيارى از آثار ديگر همچون اختيارات بديعى، صدق مدعاى ما را تأييد مى‌كند.

شايد انگیزه سليمان بن احمد از استخراج ادويه مفرده از كتاب قانون و نگارش اثرى تحت این عنوان هم به خاطر همين دو خصوصيت باشد.

وضعيت كتاب

اين اثر به اهتمام مهند عبدالامير اعسم و بر اساس نسخه خطى موجود در كتابخانه دانشگاه بغداد تصحيح و تحقيق شده است.

محقق این اثر، ابتدا مقدمه‌اى كوتاه پيرامون جايگاه داروشناسى در طب سنتى، مهم‌ترين كتاب‌هاى نگاشته‌شده پيرامون داروشناسى و شيوه تصحيح این اثر، نگاشته است.

در تصحيح این اثر هم با حواشى‌اى كه بر كتاب افزوده و در آخر اثر آمده، به مواضع اختلاف این اثر با كتاب قانون اشاره مى‌كند. علاوه بر اين، به جايگاه هر مفرد (جلد و صفحه) در قانون اشاره مى‌كند و گاه كلماتى را از متن قانون به این اثر مى‌افزايد.

در آخر نيز فهرست اعلام و فهرست ادويه را تدوين و تنظيم نموده است.

وابسته‌ها

روش تندرستی در اسلام

من الآداب الطبية

حفظ البدن (رساله‌ای فارسی در بهداشت و تندرستی)

جالينوس إلی غلوقن في التأتي لشفاء الأمراض

مطلب السؤال

شش رساله کهن پزشکی

المسائل في الطب للمتعلمين