۱۰۱٬۹۰۷
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'زندگینامه' به 'زندگینامه'
جز (جایگزینی متن - 'ی‌ت' به 'ی‌ت') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'زندگینامه' به 'زندگینامه') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| (۲۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
| شابک =964-6290-03-5 | | شابک =964-6290-03-5 | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =10919 | ||
| کتابخوان همراه نور =10919 | |||
| کد پدیدآور =00393 | | کد پدیدآور =00393 | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| خط ۳۲: | خط ۳۳: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
به عقیده [[نفیسی، سعید|سعید نفیسی]] مظهر العجایب (مثنوی نزدیک به نه هزار بیتی است) همانند لسان الغیب، جواهر الذات، | به عقیده [[نفیسی، سعید|سعید نفیسی]] مظهر العجایب (مثنوی نزدیک به نه هزار بیتی است) همانند لسان الغیب، جواهر الذات، بی‌سر نامه، هیلاج نامه، اشترنامه، مواعظ یا ترجمه احادیث، خیاط نامه، کنز الاسرار و کنز الحقایق اشعار بسیار سست دارد و گوینده آن شیعه است و به همین جهت بههیچوجه به [[عطار، محمد بن ابراهیم|فریدالدین عطار]] مربوط نیست<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38980/1/134 ر.ک: نفیسی، سعید، ص135-134]</ref>. ایشان می‌گوید هیچ تردیدی نیست که این اشعار متعلق به مردی است که از جعال قرن نهم به شمار می‌رود و خود را [[عطار، محمد بن ابراهیم|فریدالدین محمد عطار]] می‌خواند و از مردم تون بوده و در مشهد می‌زیسته است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38980/1/175 همان، ص175]</ref>. | ||
برخی از محققین معتقدند که اشعار [[عطار، محمد بن ابراهیم|عطار]] به لحاظ تفکرات شیعی سیر تکاملی دارد و او در مقطعی از زندگی شیعه می‌شود و «مذهب خود را در دو اثر آخرش مظهر العجایب و لسان الغیب | برخی از محققین معتقدند که اشعار [[عطار، محمد بن ابراهیم|عطار]] به لحاظ تفکرات شیعی سیر تکاملی دارد و او در مقطعی از زندگی شیعه می‌شود و «مذهب خود را در دو اثر آخرش مظهر العجایب و لسان الغیب به‌صراحت آشکار می‌کند. مثنوی مظهر العجایب نمودار اوج تعالی و تکامل باور این عارف بزرگ است. این مثنوی کلاً درباره [[امام على(ع)|امام علی(ع)]] و بر حق بودن او و فرزندانش است»<ref>ر.ک: وحیدیان کامیار، تقی، ص43-42</ref>. | ||
صاحب روضات الجنات درباره [[عطار، محمد بن ابراهیم|عطار]] می‌گوید: ایشان در مراتب اظهار ولایت و محبت نسبت به خاندان [[امام على(ع)|علی(ع)]] بین افراط و تفریط است؛ گاهی به اقتضای عشق فطری و محبت باطنی (نسبت به خانواده عصمت) مورد توهم غالی بودن و گاهی به مراعات تقیه که به مدح و ثنای اهل سنت پرداخته، محل توهم سنی بودنش می‌گردد و بعد می‌گوید: و لن یصلح العطار ما افسد الدهر. | صاحب روضات الجنات درباره [[عطار، محمد بن ابراهیم|عطار]] می‌گوید: ایشان در مراتب اظهار ولایت و محبت نسبت به خاندان [[امام على(ع)|علی(ع)]] بین افراط و تفریط است؛ گاهی به اقتضای عشق فطری و محبت باطنی (نسبت به خانواده عصمت) مورد توهم غالی بودن و گاهی به مراعات تقیه که به مدح و ثنای اهل سنت پرداخته، محل توهم سنی بودنش می‌گردد و بعد می‌گوید: و لن یصلح العطار ما افسد الدهر. | ||
مظهر العجایب را [[حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله|صاحب کشف الظنون]] و جمعی از | مظهر العجایب را [[حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله|صاحب کشف الظنون]] و جمعی از تذکره‌نویسان و صاحب ریحانة الأدب نیز از تألیفات شیخ دانسته‌اند؛ و شیخ در کتاب لسان الغیب که به گفته [[قزوینی، محمد|مرحوم قزوینی]] در مقدمه تذکرة الاولیاء، آن را در مکه نظم کرده است، در اشاره به این کتاب می‌گوید: | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۵: | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
و نیز | و نیز می‌فرماید: | ||
{{شعر}} | {{شعر}} | ||
{{ب|''مظهرم مدح و ثنای حیدر است ''|2='' قطره از بحر حوض کوثر است''<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، ص35</ref>}} | {{ب|''مظهرم مدح و ثنای حیدر است ''|2='' قطره از بحر حوض کوثر است''<ref>ر.ک: مقدمه مصحح، ص35</ref>}} | ||
{{پایان شعر}} | {{پایان شعر}} | ||
شاید هم تهدیدات و محرومیتها سبب گرایش [[عطار، محمد بن ابراهیم|عطار]] به تشیع بود: «[[عطار، محمد بن ابراهیم|شیخ عطار]] باوجود ترغیب مردم به دوری از تعصبات مذهبی، در ایام پیری از | شاید هم تهدیدات و محرومیتها سبب گرایش [[عطار، محمد بن ابراهیم|عطار]] به تشیع بود: «[[عطار، محمد بن ابراهیم|شیخ عطار]] باوجود ترغیب مردم به دوری از تعصبات مذهبی، در ایام پیری از تعصب‌پیشگان و مذهب‌گرایان وطنش خراسان، عذاب و مشقت، تعقیب و تهدید و محرومیتهای شدید و زیادی دید و از خانه و جای و دیار عزیزش بیرون کرده شد. سبب روی دادن چنین واقعه مدهش، در روحیه مذهب تشیع، تألیف نمودن مثنوی «مظهر العجایب» و ستایش نمودن خصلتهای نجیب و نیک خلیفه چهارم [[امام على(ع)|علی بن ابیطالب]] در آن بوده است». البته [[نفیسی، سعید|سعید نفیسی]] آن را از تألیفات او نمی‌شمارد<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/38406/36 ر.ک: علی‌مردان، امریزدان، ص36]</ref>. | ||
مصحح کتاب نیز دلایل انتساب مظهر العجایب به شیخ را | مصحح کتاب نیز دلایل انتساب مظهر العجایب به شیخ را این‌گونه تبیین می‌کند: گرچه برخی از نویسندگان و ادبای معاصر در انتساب این کتاب به شیخ تردید دارند؛ ولی ما دلایلی داریم که این کتاب مسلماً از آثار شیخ است و آن این است: | ||
# شیخ در چند جای این کتاب اشاره به بزرگان و متقدمین عرفای سلف نموده و نام آنان را ذکر | # شیخ در چند جای این کتاب اشاره به بزرگان و متقدمین عرفای سلف نموده و نام آنان را ذکر می‌کند که نام آنان در اغلب تذکره‌های بعد از زمان شیخ برده نشده و فقط نام آنان در تذکرة الاولیای عطار دیده می‌شود: مانند داود طایی، حبیب عجمی، احمد خضرویه و ابوتراب نخشبی و یحیی معاذ و.... | ||
# پس از اینکه نام عرفا و صوفیه قدیم را که در تذکرة الاولیاء از عرفا و مشایخ قدیم | # پس از اینکه نام عرفا و صوفیه قدیم را که در تذکرة الاولیاء از عرفا و مشایخ قدیم به‌طور نثر ذکر کرده، عیناً در این کتاب به نظم آورده است؛ مانند داستان ملاقات داود طایی با [[امام جعفر صادق(ع)]] که در [[تذکرة الأولیاء|تذکرة الاولیاء]] ذکر کرده در مظهر العجایب عین داستان را با نظم چنین می‌گوید:{{شعر}} | ||
#:{{ب|''جعفر صادق امام خاص و عام''|2='' مقتدای خلق و مفتی کلام''}} | #:{{ب|''جعفر صادق امام خاص و عام''|2='' مقتدای خلق و مفتی کلام''}} | ||
#:{{ب|''دایم آن سلطان دین در خانه بود''|2='' کز درش خلق و جهان بیگانه بود''}} | #:{{ب|''دایم آن سلطان دین در خانه بود''|2='' کز درش خلق و جهان بیگانه بود''}} | ||
| خط ۶۹: | خط ۷۰: | ||
#:{{ب|''آسمان یک پرده از اسرار او''|2='' وین زمین یک نقطه از پرگار او''}} | #:{{ب|''آسمان یک پرده از اسرار او''|2='' وین زمین یک نقطه از پرگار او''}} | ||
#:{{ب|''ای منزه از همه بود و نبود''|2='' وی مبرا از همه گفت و شنود...''<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/38936/2/1 ر.ک: متن کتاب، ص1]</ref>}}{{پایان شعر}} | #:{{ب|''ای منزه از همه بود و نبود''|2='' وی مبرا از همه گفت و شنود...''<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/38936/2/1 ر.ک: متن کتاب، ص1]</ref>}}{{پایان شعر}} | ||
#و مثنوی را مزین به مدح | #و مثنوی را مزین به مدح رسول‌الله(ص) می‌کند:{{شعر}} | ||
#:{{ب|''آن محمد ختم و خیر المرسلین''|2='' آن محمد نور | #:{{ب|''آن محمد ختم و خیر المرسلین''|2='' آن محمد نور رب‌العالمین''}} | ||
#:{{ب|''آن محمد مخزن اسرار شرع''|2='' جبرئیل از خیل او پوشیده درع...''<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/38936/2/2 ر.ک: همان، ص2]</ref>}}{{پایان شعر}} | #:{{ب|''آن محمد مخزن اسرار شرع''|2='' جبرئیل از خیل او پوشیده درع...''<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/38936/2/2 ر.ک: همان، ص2]</ref>}}{{پایان شعر}} | ||
#سپس در نعت شاه اولیا [[امام على(ع)|علی(ع)]]، صداقت و | #سپس در نعت شاه اولیا [[امام على(ع)|علی(ع)]]، صداقت و راست‌گویی را اولین ویژگی آنحضرت می‌شمارد:{{شعر}} | ||
#:{{ب|''دین اگر خواهی سخن را | #:{{ب|''دین اگر خواهی سخن را راستگو''|2='' باش تابع بر امام راستگو''}} | ||
#:{{ب|''شهسوار لو کشف شیر خدا''|2='' از خدا دانی جهان را رهنما''}} | #:{{ب|''شهسوار لو کشف شیر خدا''|2='' از خدا دانی جهان را رهنما''}} | ||
#:{{ب|''آن امامی کو بحق اسرار گفت''|2='' گفت با منصور و هم با دار گفت''}} | #:{{ب|''آن امامی کو بحق اسرار گفت''|2='' گفت با منصور و هم با دار گفت''}} | ||
#:{{ب|''مصطفی سر خدا با او بگفت''|2='' از حقایق ذره‌ای کی او نهفت''}} | #:{{ب|''مصطفی سر خدا با او بگفت''|2='' از حقایق ذره‌ای کی او نهفت''}} | ||
#:{{ب|''مصطفی اسرار حق از وی شنفت''|2='' هم از او بشنید و هم با او بگفت''<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/38936/2/2 ر.ک: همان]</ref>}}{{پایان شعر}} | #:{{ب|''مصطفی اسرار حق از وی شنفت''|2='' هم از او بشنید و هم با او بگفت''<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/38936/2/2 ر.ک: همان]</ref>}}{{پایان شعر}} | ||
#و با توضیح نام کتاب، [[امام على(ع)|علی(ع)]] را مظهر همه عجایب دانسته چنین | #و با توضیح نام کتاب، [[امام على(ع)|علی(ع)]] را مظهر همه عجایب دانسته چنین می‌سراید:{{شعر}} | ||
#:{{ب|''من کتب بسیار دارم در جهان''|2='' لیک مظهر را عجایب نیک دان''}} | #:{{ب|''من کتب بسیار دارم در جهان''|2='' لیک مظهر را عجایب نیک دان''}} | ||
#:{{ب|''مظهر کل عجایب حیدر است''|2='' در میام سالکان او رهبر است''}} | #:{{ب|''مظهر کل عجایب حیدر است''|2='' در میام سالکان او رهبر است''}} | ||
#:{{ب|''ختم کردم این کتب بر نام او''|2='' زآنکه دارم | #:{{ب|''ختم کردم این کتب بر نام او''|2='' زآنکه دارم مستی‌ای از جام او... ''<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/38936/2/9 ر.ک: همان، ص9]</ref>}}{{پایان شعر}} | ||
#و با ذکر حکایات و | #و با ذکر حکایات و داستان‌ها بر جذابیت کتاب می‌افزاید؛ از جمله این داستان‌ها قصه شیخ شقیق بلخی و هارون‌الرشید است. در این ابیات شیخ پس از بیان فضائل [[امام على(ع)|علی(ع)]]، هارون‌الرشید را به امام موسی کاظم(ع) که امام زمانش است ارجاع می‌دهد. ذکر این حکایات گریزی به بیان فضائل علمی و معنوی [[امام على(ع)|علی(ع)]] به سایر ائمه(ع) است. شاعر در این ابیات امام موسی کاظم(ع) را سرچشمه علم و مصداق «حق الیقین» دانسته است:{{شعر}} | ||
#:{{ب|''رو به پیش موسی کاظم به حلم''|2='' زآنکه او باشد بمعنی کان علم''}} | #:{{ب|''رو به پیش موسی کاظم به حلم''|2='' زآنکه او باشد بمعنی کان علم''}} | ||
#:{{ب|''رو به پیش موسی کاظم بحرف''|2='' جان خود را در ره او ساز صرف''}} | #:{{ب|''رو به پیش موسی کاظم بحرف''|2='' جان خود را در ره او ساز صرف''}} | ||
| خط ۹۱: | خط ۹۲: | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
در انتهای اثر نام برخی از آثاری که در نگارش مقدمه مصحح از | در انتهای اثر نام برخی از آثاری که در نگارش مقدمه مصحح از آن‌ها استفاده شده، فهرست اعلام و فهرست مطالب ذکر شده است. | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
<references /> | <references/> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
# مقدمه مصحح و متن کتاب. | # مقدمه مصحح و متن کتاب. | ||
# نفیسی، سعید، | # نفیسی، سعید، زندگینامه عطار نیشابوری، نشر اقبال، تهران، چاپ اول، 1382ش. | ||
#[[:noormags:716609|«پیروان مذاهب و شیخ عطار»، پایگاه مجلات تخصصی نور: ایران شناخت، زمستان 1378، شماره 15، صفحه 28 تا 47]]. | #[[:noormags:716609|«پیروان مذاهب و شیخ عطار»، پایگاه مجلات تخصصی نور: ایران شناخت، زمستان 1378، شماره 15، صفحه 28 تا 47]]. | ||
#[[:noormags:128624| وحیدیان کامیار، تقی، «باور مذهبی شاعر هفت شهر عشق»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، ش 130-131، پاییز و زمستان 79، ص 613 تا 628؛ مذکور در پایگاه مجلات تخصصی نور، عرفان و تصوف، زمستان 1380، شماره 15، ص 39 تا 51]]. | #[[:noormags:128624| وحیدیان کامیار، تقی، «باور مذهبی شاعر هفت شهر عشق»، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، ش 130-131، پاییز و زمستان 79، ص 613 تا 628؛ مذکور در پایگاه مجلات تخصصی نور، عرفان و تصوف، زمستان 1380، شماره 15، ص 39 تا 51]]. | ||
#[[:noormags:15602|سجادی، سید ضیاءالدین، «پندنامه عطار و چند اثر منسوب به او»، پایگاه مجلات تخصصی نور: کیهان فرهنگی، فروردين و ارديبهشت 1374، شماره 120، صفحه 56 تا 58]]. | #[[:noormags:15602|سجادی، سید ضیاءالدین، «پندنامه عطار و چند اثر منسوب به او»، پایگاه مجلات تخصصی نور: کیهان فرهنگی، فروردين و ارديبهشت 1374، شماره 120، صفحه 56 تا 58]]. | ||
== وابسته‌ها == | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
| خط ۱۱۴: | خط ۱۱۶: | ||
[[رده:زبانها و ادبیات ایرانی]] | [[رده:زبانها و ادبیات ایرانی]] | ||