العالم و المتعلم؛ روایة أبي‌مقاتل عن أبي‌حنیفة

العالم و المتعلم؛ روایة أبي مقاتل عن أبي حنیفة رضي الله عنهما
پدیدآوران	ابو حنیفه، نعمان بن ثابت (نويسنده) کوثری، محمد زاهد (محقق)
عنوان‌های دیگر	الفقه الأبسط، روایة أبي مطیع عن أبي حنیفة رضي الله عنهما ** رسالة أبي حنیفة إلی عثمان البتي عالم أهل البصرة رضي الله عنهما
ناشر	[بی نا]
مکان نشر	[بی جا] - [بی جا]
سال نشر	1368ق
چاپ	1
موضوع	اب‍وح‍ن‍ی‍ف‍ه‌، ن‍ع‍م‍ان‌ ب‍ن‌ ث‍اب‍ت‌، 80 - 150ق. -- اح‍ادی‍ث‌ - احادیث اهل سنت - قرن 2ق. - فقه حنفی - قرن2ق. - احادیث - ابو حنیفه، نعمان بن ثابت، 80 - 150ق. - وصیت نامه
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

العالم و المتعلم، اثری از ابوحنیفه نعمان بن ثابت کوفی تیمی (80-150ق) است که به‌همراه آن، «رسالة أبي‌حنيفة إلی البتي» و «رسالة الفقه الأبسط» نویسنده نیز آمده است. آثار یادشده پیرامون عقاید اهل سنت به نگارش درآمده و تعلیقاتی توسط محمد زاهد کوثری بر آنها افزوده شده است.

کتاب «العالم و المتعلم»، از آثار کلامی است که به شیوه پرسش و پاسخ برخی از مباحث کلامی را به‌صورت مختصر مطرح کرده است. این اثر به روایت ابومقاتل حفص بن سالم سمرقندی از ابوحنیفه است. در این اثر به مسائلی همچون دین، معنای اسلام، تصدیق، معرفت، همچنین جزای معصیت، ارجاء، بهشت و جهنم، مرتکب گناه کبیره و برخی مسائل مرتبط با آن، عبادت، خوف و رجاء، ایمان و کفر، مؤمن و برخی مسائل مرتبط، شناخت رسول، تولی و تبری، کفر نعمت و... پرداخته شده است.

ذیل این کتاب، دو رساله از نویسنده یادشده آمده است:

1. «رسالة أبي‌حنيفة إلی البتي»: این رساله نیز در موضوع کلام و عقاید است و در حقیقت نامه‌ای است از ابوحنیفه به عثمان بن سلیمان بن جرموز بتی (م 143ق) از عالمان اهل بصره. نویسنده این رساله را به انگیزه تبری جستن از اندیشه ارجاء که به وی نسبت داده شده، به نگارش درآورده است.

وی در این رساله، از ایمان، شرک، مرتکب کبیره و مسائل پیرامون آنها به‌اختصار سخن گفته و در ادامه مطالبی درباره مرجئه و نامی که به آنها اطلاق شده اشاره کرده است. لازم به ذکر است با توجه به اینکه برخی از مستشرقان و کتاب‌شناسان در صحت نسبت بسیاری از نوشته‌ها به ابوحنیفه تردید نموده‌اند، بااین‌وجود برخی صحت انتساب رساله ابوحنیفه به عثمان بتی را تأیید کرده‌اند.

1. «الفقه الأبسط»: این کتاب نیز در موضوع کلام و عقاید است.

این اثر، فقه اکبر به روایت ابومطیع حکم بن عبدالله بلخی (م 199ق) است و به فقه ابسط نام‌گذاری شده تا از فقه اکبر ابوحنیفه به روایت فرزندش حماد تمییز داده شود. مباحث عمده این نوشتار مشتمل بر توضیح و بیان برخی مسائل اعتقادی توسط ابوحنیفه در پاسخ به پرسش‌هایی است که شاگرد وی ابومطیع مطرح کرده است. مسائل مطرح‌شده در این اثر، شامل توضیحاتی درباره ماهیت فقه اکبر، فقه برتر، ایمان و ماهیت آن، مؤمن و برخی مطالب مرتبط با آن، استطاعت، قدر، اراده و مشیت، مرتکب معصیت و مطالبی دیگر است.

منابع مقاله

1. متن کتاب.
2. بوسنینه، منجى‏، «موسوعة أعلام العلماء و الأدباء العرب و المسلمين»، تونس، جامعة الدول العربية، المنظمة العربية للتربية و الثقافة و العلوم، 1425ق، چاپ اول.