دیوان اشعار شهاب‌الدین عمعق بخارایی: تفاوت میان نسخه‌ها

'''دیوان اشعار شهاب‌الدین عمعق بخارایی'''، حاوی سروده‌های ابوالنّجیب شهاب‌الدین عَمعَق بُخارایی (440-542یا543ق) امیرالشعرای آل افراسیاب است. این دیوان قصیده‌ها، رباعیات، اشعار پراکنده و اشعار منسوب به عمعق را در بر دارد. علی‌رضا شعبانلو تحقیق در احوال و آثار شاعر و توضیح اشعار او را انجام ‌داده ‌است.

شعبانلو درآمدی بر کتاب دارد و در آن، عصر و محیط زندگی عمعق (بخارا و سمرقند) را به‌همراه آثار و احوال او به تصویر می‌کشد<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص45-83</ref>‏. او سپس شعر شاعر را در مدیحه‌گویی‌ها، هجوپَراکنی‌ها و مرثیه‌سرایی‌های وی دنبال می‌کند و می‌گوید: عمعق ستایشگر سلسله خانیان (آل افراسیاب) است و در این کار، بیش از حد بزرگ‌نمایی می‌کند تا جایی که به باورهای دینی طعنه می‌زند و یا اسطوره‌های ملی را در برابر آنان کوچک می‌شمارد:

وز جانِ بدسگال، رخ آفتاب، تار'''

شعبانلو، ویژگی‌های سبکی اشعار عمعق را در سه سطح «زبانی، ادبی و اندیشگی» وامی‌نماید؛ او سطح زبانی را در سه سطح «آوایی، لغوی و نحوی» پی ‌می‌گیرد؛ سطح آوایی با بررسی موسیقی بیرونی (در وزن، قافیه و ردیف)، موسیقی درونی (در موازنه، تکرار، انواع جناس و هم‌آوایی) و فرایندهای آوایی بررسی می‌شود<ref>ر.ک: همان، ص144-123</ref>‏. سطح لغوی در«عوامل برون‌زبانی و درون‌زبانی درباره گزینش واژگان شعر و بسامد واژگان شعری عمعق» و سطح نحوی در «ساختار جمله» دنبال می‌شود. محقق، «سطح ادبی» را با ارزیابی قالب‌های شعری او و «سطح اندیشگی» را با انعکاس اوضاع اجتماعی زمانه شاعر و آنچه از شادخواری‌ها و اَمردبازی‌ها که درباریان و شاعران به آن‌ها مبتلا بوده‌اند، بررسی می‎کند<ref>ر.ک: همان، ص210-123</ref>‏.

شعبانلو به اثرپذیری عمعق از شاعران پیشین اشاراتی دارد؛ عمعق وارث سنت‌ها و میراث دوره سامانی و اوایل عهد غزنوی است. ازاین‌رو، در جوانی، قصیده‌های عنصری و بیش از او، از قصاید فرخی تقلید می‌کرده است؛ نمونه تقلید از عنصری قصیده‌ای با این مطلع است:

عمعق دوست دارد که قصایدش را با قید زمان آغاز کند؛

عمعق مانند فرخی، انگیزه سرودن برخی از قصاید مدحی را سفارش و یادآوری یکی از دوستان یا معشوق بیان می‌کند.

در شعر عمعق، زمینه‌های روایی در همه جا دیده می‌شود؛ او روایت و تصویر را به‌هم می‌آمیزد و به شعرش تحرک و پویایی می‌بخشد. نمونه این کار در قصیده‌های هفتم، سیزدهم و شانزدهم آمده است. همچنین او مانند فرخی توصیف‌های موردی در میان قصایدش دارد؛ توصیف اژدها، حصار، سنگلاخ و خر نمونه‌های این توصیفات است.

عمعق قصیده بسیار معروفی به نام «مور و موی» دارد که او را با آن می‎شناسند:

'''اگر موری سخن گوید وگر مویی روان دارد

من آن مور سخن‌گویم من آن مویم که جان دارد'''

'''تنم چون سایه موی است و دل چون دیده موران

ز هِجر غالیه‌مویی که چون موران میان دارد'''.

شعبانلو دیوان عمعق را از میان سی‌وهشت جُنگ و مجموعه شعر، دو دیوان چاپ‌شده از او، فرهنگ‌نامه‌ها و لغت‌نامه‌ها، تذکره‌ها و دیوان اشعار شاعران دیگر فراهم ‌آورده ‌است<ref>ر.ک: همان، ص41-15</ref>. او اشعار منسوب به عمعق را نیز گردآوری‌کرده ‌است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص472-463</ref>‏. فهرست آیه‌ها، راهنمای تعلیقه‌ها و فهرست منابع، پایان‌بخش دیوان است<ref>ر.ک: همان، ص488-473</ref>‏.