واصل بن عطاء: تفاوت میان نسخه‌ها
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'موسسه' به 'مؤسسه') |
||
| (۴ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
}} | }} | ||
'''ابوحذیفه واصل بن عطاء غزّال بصرى''' ( | '''ابوحذیفه واصل بن عطاء غزّال بصرى''' (80-131ق)، شیخ معتزله و مؤسس مذهب اعتزال بود. کتاب‌هاى متعددى از جمله: «معانى القرآن» دارد. | ||
== ولادت == | == ولادت == | ||
ولادت او را سال 80ق ذکر کرده‌اند. | ولادت او را سال 80ق ذکر کرده‌اند.<ref>[https://tarikh.inoor.ir/fa/event/page/3HM8M/%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%AA_%D9%88%D8%A7%D8%B5%D9%84_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%A1 پایگاه جامع تاریخ]</ref> | ||
== تحصیلات== | |||
واصل از تابعین بود و نخست در زادگاهش، مدینه، در محضر فرزندان محمد حنیفه، ابوهاشم و حسن به کسب دانش پرداخته است. او سپس به بصره رفت، که در آن زمان کانون عقاید و افکار گوناگون اسلامی و غیراسلامی بود و حدود چهار سال نزد [[بصری، حسن|حسن بصری]] که خود از بزرگان تابعین بود، در مسجد جامع بصره، علم آموخت و با شخصیّت‌هایی چون [[جهم بن صفوان]] و [[بشار بن برد]]، آشنا شد. | |||
وی در سخنوری نیز سرآمد روزگار خویش بود. چنان که نزد والی عراق، عبدالله بن عمر بن عبدالعزیز فی البداهه به ایراد سخن پرداخت.<ref>پایگاه پژوهه</ref>. | |||
وى به مقام والاى مولا [[امام علی علیه‌السلام|امیرمؤمنان على علیه‌السّلام]] پاى بند بود و بر دیگران مقدم مى‌داشت و اصول مذهب تشیع را از جمله قول به رجعت را پذیرفته بود. شرح حال او را [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سید مرتضى علم‌الهدى]] و دیگر بزرگان اهل تحقیق آورده‌اند<ref>معرفت، محمدهادی، ج1، ص416</ref>. | وى به مقام والاى مولا [[امام علی علیه‌السلام|امیرمؤمنان على علیه‌السّلام]] پاى بند بود و بر دیگران مقدم مى‌داشت و اصول مذهب تشیع را از جمله قول به رجعت را پذیرفته بود. شرح حال او را [[علم‌الهدی، علی بن حسین|سید مرتضى علم‌الهدى]] و دیگر بزرگان اهل تحقیق آورده‌اند<ref>معرفت، محمدهادی، ج1، ص416</ref>. | ||
==واصل بنیان‌گذار مکتب معتزله== | |||
اعتزال به معنای کناره‌گیری و دوری گزیدن برخی از برخی دیگر است. | |||
در پیدایش معتزله و واصل بن عطا به طور معمول به یک جریان تاریخی خاص اشاره می‌شود؛ همچنان که ذکر شد واصل از شاگردان [[بصری، حسن|حسن بصری]] بود. روزی شخصی وارد درس [[بصری، حسن|حسن بصری]] شد و گفت: ای پیشوای دین! در زمان ما گروهی هستند که مرتکبین گناهان کبیره را کافر می‌دانند و بر این باورند که اگر کسی گناه کبیره‌ای را مرتکب شود از دین اسلام خارج شده و کافر گردیده است. گروهی از خوارج این باور را پذیرفته‌اند. در مقابل گروهی دیگر بر این پندارند که مرتکبین گناه کبیره به ایمان‌شان ضرری وارد نمی‌شود. آنان گناهکاران را امیدوار می‌کنند. آنان عمل را رکنی از ایمان نمی‌دانند و عقیده دارند که هیچ معصیتی به ایمان آسیب نمی‌رساند همانگونه که هیچ طاعتی با وجود کفر نفعی ندارد. | |||
مرجئه این عقیده را بیان می‌کنند. حال عقیده و نظر شما در این مورد چیست؟ | |||
[[بصری، حسن|حسن بصری]] مرتکب کبیره را منافق خواند، امّا واصل بر این عقیده بود که مرتکب کبیره را نمی‌توان کافر خواند چون او به توحید اقرار کرده و برخی صفات حمیده را نیز داراست، بلکه فاسق است و فسق حد وسط میان ایمان و کفر است و چون در قیامت انسان‌ها یا اهل شقاوتند و یا سعادت، فاسق اگر بدون توبه بمیرد، در دوزخ مخلّد خواهد بود. این نظریه به «منزلة بین المنزلتین» شهرت یافت. واصل بن عطا این را گفت. از جای خود برخاست و در گوشه از مسجد، کنار ستونی برای جمعی از شاگردان [[بصری، حسن|حسن بصری]] به تقریر جواب خود پرداخت. | |||
بعد از این جریان، [[بصری، حسن|حسن بصری]] گفت: «اعتزل عنا واصل»؛ واصل از ما کناره گرفت. از این جا بود که واصل بن عطا و اصحابش را معتزله نام نهادند.<ref>پایگاه پژوهه</ref>. | |||
==وفات== | |||
ابوحذیفه در ۵۱ سالگی در سال ۱۳۱ق درگذشت.<ref>[https://tarikh.inoor.ir/fa/event/page/3I88H/%D9%88%D9%81%D8%A7%D8%AA_%D9%88%D8%A7%D8%B5%D9%84_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%A1 پایگاه جامع تاریخ]</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۵۴: | خط ۷۲: | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
معرفت، محمدهادی، تفسیر و مفسران، قم، | #معرفت، محمدهادی، تفسیر و مفسران، قم، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید، چاپ یکم، 1379-1380ش. | ||
#[https://tarikh.inoor.ir/fa پایگاه جامع تاریخ] | |||
#[http://pajoohe.ir/%D9%88%D8%A7%D8%B5%D9%84-%D8%A8%D9%86-%D8%B9%D8%B7%D8%A7__a-45836.aspx#_ftn14 پایگاه پژوهه وابسته به پژوهشکده باقر العلوم] | |||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
| خط ۶۰: | خط ۸۰: | ||
[[رده:زندگی‌نامه]] | [[رده:زندگی‌نامه]] | ||
[[رده:مقالات بازبینی | [[رده:مقالات بازبینی شده2 اردیبهشت 1402]] | ||
[[رده:فاقد کد پدیدآور]] | [[رده:فاقد کد پدیدآور]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۴ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۲۰:۲۶
| واصل بن عطاء | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | ابوحذیفه واصل بن عطاء غزّال بصرى |
| نام‌های دیگر | واصل بن عطاء |
| لقب | غزّال |
| نسب | بصری |
| نام پدر | عطاء |
| ولادت | 80ق |
| محل تولد | مدینه، عربستان |
| محل زندگی | بصره |
| رحلت | 131ق |
| طول عمر | 51 |
| فرزندان | حذیفه |
| دین | اسلام |
| مذهب | معتزلی |
| اطلاعات علمی | |
| اساتید | حسن بصری |
| برخی آثار | معانی القرآن |
ابوحذیفه واصل بن عطاء غزّال بصرى (80-131ق)، شیخ معتزله و مؤسس مذهب اعتزال بود. کتاب‌هاى متعددى از جمله: «معانى القرآن» دارد.
ولادت
ولادت او را سال 80ق ذکر کرده‌اند.[۱]
تحصیلات
واصل از تابعین بود و نخست در زادگاهش، مدینه، در محضر فرزندان محمد حنیفه، ابوهاشم و حسن به کسب دانش پرداخته است. او سپس به بصره رفت، که در آن زمان کانون عقاید و افکار گوناگون اسلامی و غیراسلامی بود و حدود چهار سال نزد حسن بصری که خود از بزرگان تابعین بود، در مسجد جامع بصره، علم آموخت و با شخصیّت‌هایی چون جهم بن صفوان و بشار بن برد، آشنا شد.
وی در سخنوری نیز سرآمد روزگار خویش بود. چنان که نزد والی عراق، عبدالله بن عمر بن عبدالعزیز فی البداهه به ایراد سخن پرداخت.[۲].
وى به مقام والاى مولا امیرمؤمنان على علیه‌السّلام پاى بند بود و بر دیگران مقدم مى‌داشت و اصول مذهب تشیع را از جمله قول به رجعت را پذیرفته بود. شرح حال او را سید مرتضى علم‌الهدى و دیگر بزرگان اهل تحقیق آورده‌اند[۳].
واصل بنیان‌گذار مکتب معتزله
اعتزال به معنای کناره‌گیری و دوری گزیدن برخی از برخی دیگر است.
در پیدایش معتزله و واصل بن عطا به طور معمول به یک جریان تاریخی خاص اشاره می‌شود؛ همچنان که ذکر شد واصل از شاگردان حسن بصری بود. روزی شخصی وارد درس حسن بصری شد و گفت: ای پیشوای دین! در زمان ما گروهی هستند که مرتکبین گناهان کبیره را کافر می‌دانند و بر این باورند که اگر کسی گناه کبیره‌ای را مرتکب شود از دین اسلام خارج شده و کافر گردیده است. گروهی از خوارج این باور را پذیرفته‌اند. در مقابل گروهی دیگر بر این پندارند که مرتکبین گناه کبیره به ایمان‌شان ضرری وارد نمی‌شود. آنان گناهکاران را امیدوار می‌کنند. آنان عمل را رکنی از ایمان نمی‌دانند و عقیده دارند که هیچ معصیتی به ایمان آسیب نمی‌رساند همانگونه که هیچ طاعتی با وجود کفر نفعی ندارد.
مرجئه این عقیده را بیان می‌کنند. حال عقیده و نظر شما در این مورد چیست؟
حسن بصری مرتکب کبیره را منافق خواند، امّا واصل بر این عقیده بود که مرتکب کبیره را نمی‌توان کافر خواند چون او به توحید اقرار کرده و برخی صفات حمیده را نیز داراست، بلکه فاسق است و فسق حد وسط میان ایمان و کفر است و چون در قیامت انسان‌ها یا اهل شقاوتند و یا سعادت، فاسق اگر بدون توبه بمیرد، در دوزخ مخلّد خواهد بود. این نظریه به «منزلة بین المنزلتین» شهرت یافت. واصل بن عطا این را گفت. از جای خود برخاست و در گوشه از مسجد، کنار ستونی برای جمعی از شاگردان حسن بصری به تقریر جواب خود پرداخت.
بعد از این جریان، حسن بصری گفت: «اعتزل عنا واصل»؛ واصل از ما کناره گرفت. از این جا بود که واصل بن عطا و اصحابش را معتزله نام نهادند.[۴].
وفات
ابوحذیفه در ۵۱ سالگی در سال ۱۳۱ق درگذشت.[۵]
پانویس
- ↑ پایگاه جامع تاریخ
- ↑ پایگاه پژوهه
- ↑ معرفت، محمدهادی، ج1، ص416
- ↑ پایگاه پژوهه
- ↑ پایگاه جامع تاریخ
منابع مقاله
- معرفت، محمدهادی، تفسیر و مفسران، قم، مؤسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید، چاپ یکم، 1379-1380ش.
- پایگاه جامع تاریخ
- پایگاه پژوهه وابسته به پژوهشکده باقر العلوم