المدهش: تفاوت میان نسخه‌ها

| پیش از =  

}}

نام کتاب ازآن‌روست که خواننده از این‌همه ادراک عمیقی که در متن می‌بیند، شگفت‌زده می‌شود و از فخامت آن سراسیمه می‌گردد؛ زیرا به دانستنی‌هایی کمیاب دست می‌یابد که فقط در کتاب‌های تخصصی یافت می‌شوند. پهنا و گستره دانش ابن جوزی در جای‌جای اثرش نمودار است<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص11</ref>‏.

شیوه نوشتاری کتاب، ساده و روان است، اما گاهی به دشواری می‌انجامد؛ بدین‌گونه که در عبارت‌پردازی‌های کوتاه و دراز آن، سجع سنگین و متکلفانه‌ای که با واژه‌های دشوار و نامأنوس همراه است، دیده می‌شود. سنگینی واژه‌ها فقط متوجه خواننده امروزی نیست، بلکه برای اهل زمانه خود نویسنده نیز چنین بوده است. گاه، در عبارت‌های متن حاشیه‌پردازی ‌شده است که البته از قوّت واژه‌ها و استحکام معنای آن‌ها نمی‌کاهد<ref>ر.ک: همان، ص13</ref>.‏

‏باب دوم، ویژه «زبان‌شناسی» است که در آن، خاستگاه و ریشه‌های واژه‌ها و همانندی‌های واژگان ارائه می‌شود<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص11</ref>‏. در این باب، برخی استعمال‌های کنایی در واژه‌های قرآنی و اشارات و تجوزات آن‌ها آمده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص36</ref>‏. همچنین، واژه‌هایی از قرآن نمایش داده می‌شود که به سبب تصرفی که در حروف و یا اعراب آن‌ها شده است، شکل‌های گوناگونی به خود گرفته‌اند و معانی مختلفی یافته‌اند<ref>ر.ک: همان، ص41</ref>. تبیین متصل و یا منفصل کلام، نحوه پرسش و پاسخ مردم عرب از یکدیگر، کاربرد واژه‌های گوناگون در مشتهیات نفسانی، انواع واژه‌هایی که کاربرد عام و یا خاص دارند و مباحث پراکنده دیگر نیز در این باب آمده است<ref>ر.ک: همان، ص39، 43 و 47</ref>‏.

باب چهارم به رخدادها و شگفتی‌های تاریخی می‌پردازد و مباحث کوتاهی را درباره سرزمین‌ها، کوه‌ها، معادن، طول عمر پیامبران، حواریون، پادشاهان، عجایب زنان‌، بیماری‌ها و زلزله‌ها ارائه می‌دهد<ref>ر.ک: همان، ص75-64</ref>.‏

بخش دوم (اندرزها) از مجالس موعظه ابن جوزی برگرفته شده‌اند؛ او شیوه‌هایی را در بیان پند و اندرز به‌کار می‌برد که اندرزگویان بی‌نیاز از آن‌ها نیستند؛ به‌گونه‌ای که هر پند و رخداد شگفت‌انگیزی که آدمی با صرف زمان فراوان و تلاش بسیار بتواند به آن‌ها دست یابد، در آن‌ها دیده می‌شود<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص11</ref>. او اندرزهایی را که در مجالس وعظ ارائه می‌داده است، گردآوری نموده و در این باب، فصل‌بندی کرده است. واژه‌هایی که او آن‌ها را برای مخاطبش به‌کار ‌برده است، نشان می‌دهد که مخاطب در پیش روی او نشسته بوده است. ‏البته این باب، موضوع اصلی کتاب را پوشش نمی‌دهد و در پایان مباحث اصلی کتاب آورده شده است<ref>ر.ک: همان، ص13</ref>.

این باب پایانی، از دو بخش «داستانی» و «اندرزگویی» شکل یافته است که بخش دوم آن، صد فصل را در بر دارد و کتاب را به‌سان «اندرزنامه» جلوه داده است. ‏پندهای ابن جوزی اندیشه را با نشانه‌ها و دلیل عقلی و دل را با گرمی سخنان دلسوزانه متأثر می‌کند که این‌همه، گویای توانایی‌های آن پیشوای بزرگ پند و اندرز است در اینکه چه‌سان شیوه‌های ویژه خود را در موعظه به کار می‌برد. شیوه‌ای که درهای معانی و رازهای نهفته در آیه‌های قرآنی و احادیث گران‌بها را به روی خواننده می‌گشاید و جان‌ها را آرامش می‌دهد. او تجسم عینی اندرزها را در وجود نیک‌نهادان و نیکوکِرداران و پارسایان با آوردن داستان‌هایی از آنان دنبال می‌کند و با گفتار و شیوه زندگی‌اشان تطبیق می‌دهد. استشهاد ابن جوزی به آیه‌های قرآنی، احادیث، اشعار و مثل‌ها، به کلامش منزلت ویژه‌ای بخشیده است. این‌همه، اثباتگر این نکته‌اند که اندرزها برای اینکه بر مخاطب تأثیر شگرفی بگذارند، باید از ظرافت‌های کلامی دل‌پسند و برجستگی‌های علمی برخوردار باشند.

==پانویس ==