مکتوبات مولانا جلال‌الدین رومی

مکتوبات مولانا جلال‌الدین رومی
پدیدآوران	مولوی، جلال‌الدین محمد (نویسنده) هاشم‌پور سبحانی، توفیق (تصحیح) سمیعی، احمد (ویراسته)
ناشر	مرکز نشر دانشگاهی
مکان نشر	تهران
سال نشر	1371
چاپ	اول
موضوع	مولوی، جلال‌الدین‌ محمدبن‌ محمد. مکتوبا‌ت‌,نثرفا‌رسی‌ - قرن‌۷,نا‌مه‌ ها‌ی فا‌رسی‌ - قرن‌۷
کد کنگره	‏PIR۵۳۰۲/ه۲۵

مکتوبات مولانا جلال‌الدین رومی تألیف جلال‌الدین محمد بلخی، با تصحیح توفیق هاشم‌پور سبحانی، ویراسته احمد سمیعی؛ این کتاب، متن ۱۵۰ نامه‌ای است که توسط مولانا نوشته شده است. این نامه‌ها در مواقع مختلف و به مناسبت‌های خاص برای صوفیان، عالمان، حاکمان، امیران و بعضی از نزدیکانش فرستاده شده و موضوع بیشتر نامه‌ها توصیه و سفارش‌هایی در حق مریدان و متعلّقان است. مولانا در این نامه‌ها، برای حل مشکلات کسانی که به او مراجعه می‌کردند، از مخاطب نامه‌ها طلب یاری و مساعدت می‌کند.از جمله: طلب بخشودگی مالیات، درخواست شغل، تقاضا از سلطان جهت آشتی زن و شوهری که با هم اختلاف پیدا کرده‌اند، توصیه در باب کودک مظلومی که مأموران نیمی از باغ او را خریده‌اند، تقاضای عفو مجرمی خاص، شکایت از مأموران گردآوری مالیات، تقاضای رفع ظلم و تعدّی والی و تقاضای وام برای برخی یاران و دوستان. مخاطبان نامه‌ها اغلب امیران و صاحبان قدرت‌اند،از سلطان غزالدین کیکاووس گرفته تا معین‌الدین پروانه؛ مخاطب شماری از نامه‌های مولانا نیز زنانی هستند که وی سخت بدانان حرمت می‌نهاده است؛ خصوصی‌ترین نامه‌های این مجموعه نیز نامه‌ای است که مولانا به نزدیکان و اهل خانه خود نوشته است.

مولانا در مکتوبات، به روش دیگر آثار خود، موضوعی را عنوان می‌کند و در آن آیات،احادیث متناسب با آن و سخنانی منطبق با موضوع را فراهم می‌آورد. از حکایات سود می‌جوید و آرا و اقوال رجال کهن رااز نظر خواننده می‌گذراند. او در بیان مطالب از ابیات دیوان و رباعیات و تلمیحات و اندیشه‌های خود در مثنوی، ابیات و حکایاتی از معارف بها،ولد و معارف محقق ترمذی و ابیات عطار و سنایی بهره می‌گیرد. هرچند غالب اين نامه‌ها جهت بیان تعالیم عرفانی نوشته نشده است، اما در آن‌ها ردپای اعتقادات صوفیانه و جهان‌بینی مولانا آشکار است.

مصحح، نسخه شماره ۷۹ موزه قونیه را که می‌گوید کهن‌ترین و صحیح‌ترین نسخه شناخته شده مکتوبات است، اساس قرار داده است(نسخه‌ای که کتاب‌های معارف بهاءولد، فیه مافیه، مجالس سبعه، معارف محقق ترمذی و مقالات شمس را نیز در یک مجلد، یکجا دارد). وی، در کنار شماره هر نامه، نام گیرنده آن را از متن نامه‌ها بیرون آورده و شخصیت‌های تاریخی مندرج در نامه‌ها را معرفی و گویندگان اشعار عربی و فارسی را نیز معین نموده است. ترجمه مقدمه‌های گولپینارلی و نافذ اوزلوق که بر چاپ ترکی مکتوبات نوشته‌اند و تنظیم فرهنگ لغات و تدوین فهرست‌ها از دیگر کارهای مصحح است.

گولپینارلی در مقدمه خود به این پرسش مهم پاسخ می‌دهد که آیا اين نامه‌ها واقعا نامه‌های مولانااست؟ وی با بررسی یکایک نامه‌ها و با استفاده از قراین و شواهد نهفته درخود نامه‌ها به این نتیجه رسیده که غیر از سه نامه، باقی از جانب خود مولانا یا به دستور وی نوشته شده است.

فریدون نافذ اوزلوق در مقدمه‌اش، ارزش تاریخی مکتوبات مولانا را که متعلق به دورۀ سلجوقیان است. مورد بررسی قرار داده است. در پایان کتاب، فهرست‌های آیات، احادیث،اشعار عربی، اشعار فارسی، امثال، کلمات واژه‌نامه و فهرست راهنما درج شده است.

منابع مقاله

عالمی، محمدعَلَم، کتاب‌شناسی توصیفی مولانا (شامل جدیدترین تحقیقات و قدیمی‌ترین کتاب‌های مولوی پژوهی)، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1392ش.