إيضاح الفوائد في شرح مشكلات القواعد: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'هـ.ق' به 'ق') |
جز (جایگزینی متن - '↵↵|' به ' |') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| (۱۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
| عنوان‌های دیگر = | | عنوان‌های دیگر = | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[موسوی کرمانی، حسین]] (مصحح) | [[موسوی کرمانی، سید حسین]] (مصحح) | ||
[[کوشان پور، محمد حسین]] (اهتمام) | [[کوشان پور، محمد حسین]] (اهتمام) | ||
[[فخرالمحققین، محمد بن حسن]] ( | [[فخرالمحققین، محمد بن حسن]] (نویسنده) | ||
[[بروجردی، عبدالرحیم]] (مصحح) | [[بروجردی، عبدالرحیم]] (مصحح) | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
| مکان نشر =قم - ایران | | مکان نشر =قم - ایران | ||
| سال نشر = 1387 ق | | سال نشر = 1387 ق | ||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE00043AUTOMATIONCODE | |||
| کد اتوماسیون = | |||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| تعداد جلد =4 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =00043 | |||
| کتابخوان همراه نور =00043 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از =}} | | پیش از = | ||
'''إيضاح الفوائد في شرح مشكلات القواعد''' تألیف [[فخرالمحققین، محمد بن حسن|فخر‌الدين ابوطالب محمد بن حسن بن يوسف حلى]]، معروف به [[فخرالمحققین، محمد بن حسن|فخر المحققين]] (771 - 682 ق) | }} | ||
'''إيضاح الفوائد في شرح مشكلات القواعد''' تألیف [[فخرالمحققین، محمد بن حسن|فخر‌الدين ابوطالب محمد بن حسن بن يوسف حلى]]، معروف به [[فخرالمحققین، محمد بن حسن|فخر المحققين]] (771 - 682 ق) یکى از بهترين شروح قواعد الأحكام [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلى]] (م 726 ق) مى‌باشد. نام ديگر کتاب إثبات الفوائد في شرح إشكالات القواعد ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج /5ص 5، ج 298/2) است. | |||
==اعتبار کتاب== | ==اعتبار کتاب== | ||
اگر چه [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلى]] | اگر چه [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلى]] این کتاب و کتاب‌هاى تذكرة الفقهاء، إرشاد الأذهان، الألفين الفارق بين الصدق و المین را به دليل درخواست فرزندش [[فخرالمحققین، محمد بن حسن|فخر المحققين]] تأليف نموده است اما بعد [[فخرالمحققین، محمد بن حسن|فخر المحققين]] خود این کتاب را بنا به امر پدر بزرگوارش شرح زده است. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج 496/2 و 497). | ||
اگر چه مؤلف علاوه بر کتاب قواعد الأحكام ساير کتاب‌هاى پدر بزرگوارش همچون إرشاد الأذهان و نهج المسترشدين و مبادىء الأصول و تهذيب الأصول را شرح زده است امّا به دليل | اگر چه مؤلف علاوه بر کتاب قواعد الأحكام ساير کتاب‌هاى پدر بزرگوارش همچون إرشاد الأذهان و نهج المسترشدين و مبادىء الأصول و تهذيب الأصول را شرح زده است امّا به دليل اهمیت این کتاب یکبار خطبۀ آن را بصورت مختصر شرح زده كه آن را جامع الفوائد يا إيضاح القلوب نامیده است. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج 67/5 و [[أمل الآمل في علماء جبل عامل|أمل الآمل]] ج 261/2). | ||
و | و یکبار نيز بر آن حاشيه و تعليقه زده است كه چون شاگردش على بن مظاهر آن را جمع‌آورى نموده است به نام المسائل المظاهرية نامیده شده است. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج 172/6). | ||
و | و یکبار نيز آن را بطور مفصل شرح زده است كه حاصل آن کتاب إيضاح الفوائد است جلد اول إيضاح الفوائد در زمان زندگانى [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلى]] و جلد دوم بعد از وفات او تأليف شده است. كه با توجه به تجربيات فقهى مؤلف و احاطۀ وسيع‌تر او به مباحث فقهى، شرح جلد دوم [[قواعد الأحكام|قواعد علامه]] از اعتبار علمى بيشترى برخوردار است. | ||
کتاب باصطلاح شرح بالقول (قوله...أقول) مى‌باشد و مؤلف با احاطه‌اى كه به نظريات پدر بزرگوارش داشته و از جلسات خصوصى مباحثۀ او استفاده نموده است کتاب فقهى كاملى را در زمان خود | کتاب باصطلاح شرح بالقول (قوله...أقول) مى‌باشد و مؤلف با احاطه‌اى كه به نظريات پدر بزرگوارش داشته و از جلسات خصوصى مباحثۀ او استفاده نموده است کتاب فقهى كاملى را در زمان خود تدوین نموده است. | ||
==تأليف و انتشار== | ==تأليف و انتشار== | ||
کتاب موجود شامل مجموعه‌اى از شرح خطبۀ قواعد يا جامع الفوائد و | کتاب موجود شامل مجموعه‌اى از شرح خطبۀ قواعد يا جامع الفوائد و همین‌طور إيضاح الفوائد است. | ||
تاريخ تأليف شرح خطبۀ قواعد پس از | تاريخ تأليف شرح خطبۀ قواعد پس از پایان يافتن إيضاح الفوائد مى‌باشد. | ||
علامۀ بزرگوار [[آقا بزرگ تهرانى]] در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] | علامۀ بزرگوار [[آقا بزرگ تهرانى]] در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] مى‌نویسد: مؤلف پس از نگارش إيضاح الفوائد چون خطبۀ آن را شرح نزده بود از او خواسته شد كه خطبۀ آن را شرح بزند و او کتاب مختصر شرح خطبۀ قواعد جامع الفوائد را نوشت. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج 67/5). | ||
شرح جلد اوّل قواعد الأحكام تا آخر کتاب وصايا (اول کتاب نكاح) در زمان زندگانى [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلى]] (قده) | شرح جلد اوّل قواعد الأحكام تا آخر کتاب وصايا (اول کتاب نكاح) در زمان زندگانى [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلى]] (قده) پایان يافته است زيرا مؤلف در شرح جلد اوّل پدر بزرگوارش را با عبارت «دام ظله» دعا مى‌كند. در پایان این جلد يعنى آخر کتاب وصايا در تاريخ 699ق و 724ق به عنوان تاريخ پایان يافتن کتاب ذكر شده است. | ||
در | در پایان شرح جلد دوم قواعد نيز تاريخ اتمام آن 760ق ذكر شده است. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج 67/5 و ج 497/2) و با توجه به عبارت «قدس‌سره» تاريخ اتمام کتاب پس از وفات [[علامه حلی، حسن بن یوسف|علامۀ حلى]] بوده است. | ||
از آنجايى كه فاصلۀ 60 سال (699 تا 760 ق) | از آنجايى كه فاصلۀ 60 سال (699 تا 760 ق) برای اتمام این دو جلد صحيح بنظر نمى‌رسد و از طرفى با توجه به تاريخ تولد فخر المحقّقين (682 ق) وى حدود 17 سال داشته است و نوشتن کتاب علمى در این سطح غير متعارف مى‌نمايد بنظر مى‌رسد كه اتمام شرح جلد اوّل قواعد در سال 724 صحيح‌تر باشد. | ||
کتاب موجود در سال 1387ق در چاپخانۀ | کتاب موجود در سال 1387ق در چاپخانۀ علمیّه در قم و به امر آیت‌الله [[حسینی شاهرودی، محمود|سيد محمود شاهرودى]] چاپ شده است. گروه تحقيق و نظارت بر انتشار کتاب آقايان [[موسوی کرمانی، سید حسین|سيد حسين موسوى کرمانى]]، شيخ [[اشتهاردی، علی‌پناه|على پناه اشتهاردى]] و شيخ عبدالرحيم بروجردى بوده‌اند. | ||
==نسخه‌ها== | ==نسخه‌ها== | ||
| خط ۶۷: | خط ۶۹: | ||
علامۀ محقق [[آقا بزرگ تهرانى]] در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] به 4 نسخه از کتاب اشاره نموده است كه عبارتند از: | علامۀ محقق [[آقا بزرگ تهرانى]] در [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] به 4 نسخه از کتاب اشاره نموده است كه عبارتند از: | ||
#نسخه‌اى به خط شيخ | #نسخه‌اى به خط شيخ عبدالسمیع اسدى حلى شاگرد احمد بن فهد حلى (م 841 ق) كه در سال 876ق نگاشته شده است. | ||
#نسخۀ مخزن کتابخانۀ آستان قدس رضوى كه به خط ملا عبداللّه بن على بن سعيد است و در سال 853ق نگاشته شده است. | #نسخۀ مخزن کتابخانۀ آستان قدس رضوى كه به خط ملا عبداللّه بن على بن سعيد است و در سال 853ق نگاشته شده است. | ||
#نسخه‌اى كه در بقاياى موقوفۀ شيخ عبدالحسين تهرانى در كربلاء بوده كه به خط نجم‌الدين محمود بافقى است و در سال 993ق نگاشته شده است. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج 2 ص497). | #نسخه‌اى كه در بقاياى موقوفۀ شيخ عبدالحسين تهرانى در كربلاء بوده كه به خط نجم‌الدين محمود بافقى است و در سال 993ق نگاشته شده است. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج 2 ص497). | ||
#نسخۀ کتابخانۀ[[حسینی عاملی، محمدجواد بن محمد| | #نسخۀ کتابخانۀ[[حسینی عاملی، محمدجواد بن محمد| سيد جواد عاملى]] صاحب [[مفتاح الكرامة في شرح قواعد العلامة|مفتاح الكرامة]] (م 1226 ق) كه در این نسخۀ کتاب به نام «ثبات الفوائد في شرح إشكالات القواعد» نامیده شده است. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج 5 ص6). | ||
در نگارش کتاب موجود از 9 نسخۀ خطى إيضاح الفوائد و 4 نسخۀ خطى قواعد الأحكام استفاده شده كه به بعضى از آنها اشاره مى‌شود. | در نگارش کتاب موجود از 9 نسخۀ خطى إيضاح الفوائد و 4 نسخۀ خطى قواعد الأحكام استفاده شده كه به بعضى از آنها اشاره مى‌شود. | ||
#نسخۀ قديمى باارزشى كه در بردارندۀ متن و شرح است، | #نسخۀ قديمى باارزشى كه در بردارندۀ متن و شرح است، این نسخه بهترين نسخۀ تصحيح شده و خوش خطترين آنها مى‌باشد و در نگارش کتاب بر آن اعتماد شده است این کتاب در سال 859ق بوسيلۀ على بن عبدالعزيز استرآبادى نگاشته شد، و متعلق به حاج آقا محمود مرعشى بوده است. | ||
#نسخۀ قديمى باارزش كه متعلق به [[مرعشی، شهاب‌الدین|آیت‌الله نجفى مرعشى]] (قده) بوده و شامل شرح خطبۀ قواعد (جامع الفوائد) است و از اول کتاب تا آخر کتاب وصيت مى‌باشد. | #نسخۀ قديمى باارزش كه متعلق به [[مرعشی، سید شهاب‌الدین|آیت‌الله نجفى مرعشى]] (قده) بوده و شامل شرح خطبۀ قواعد (جامع الفوائد) است و از اول کتاب تا آخر کتاب وصيت مى‌باشد. | ||
#:قسمت اول کتاب در زمان زندگانى مؤلف نوشته شده و نگارش قسمت دوم تا آخر بحث وصيت در سال 848ق | #:قسمت اول کتاب در زمان زندگانى مؤلف نوشته شده و نگارش قسمت دوم تا آخر بحث وصيت در سال 848ق پایان يافته است. | ||
#نسخۀ قديمى از اول نكاح تا آخر ديات كه در سال 855ق نگاشته شده است. در آخر کتاب، اجازه‌نامۀ [[فخرالمحققین، محمد بن حسن|فخر المحققين]] به [[شهيد اول]] كه سال 756ق بوده است، درج شده است. | #نسخۀ قديمى از اول نكاح تا آخر ديات كه در سال 855ق نگاشته شده است. در آخر کتاب، اجازه‌نامۀ [[فخرالمحققین، محمد بن حسن|فخر المحققين]] به [[شهيد اول]] كه سال 756ق بوده است، درج شده است. | ||
#نسخۀ ديگر نسخۀ باارزش و خوش خطى است كه در سال 1191ق نگاشته شده و از اول کتاب نكاح تا آخر کتاب ديات مى‌باشد. | #نسخۀ ديگر نسخۀ باارزش و خوش خطى است كه در سال 1191ق نگاشته شده و از اول کتاب نكاح تا آخر کتاب ديات مى‌باشد. | ||
امّا نسخه‌هاى قواعد كه | امّا نسخه‌هاى قواعد كه برای نگارش کتاب از آن استفاده شده است عبارتند از: | ||
1 و 2 - دو نسخه كه در کتابخانۀ [[مرعشی، شهاب‌الدین|آیت‌الله نجفى مرعشى]] (قده) بوده و در سال 1272ق و 1315ق چاپ شده است و نسخۀ اول صحيح‌تر مى‌باشد. | 1 و 2 - دو نسخه كه در کتابخانۀ [[مرعشی، سید شهاب‌الدین|آیت‌الله نجفى مرعشى]] (قده) بوده و در سال 1272ق و 1315ق چاپ شده است و نسخۀ اول صحيح‌تر مى‌باشد. | ||
3 - نسخۀ خطى متعلق به حجت‌الاسلام حاج | 3 - نسخۀ خطى متعلق به حجت‌الاسلام حاج سيد عيسى جزائرى كه از اول کتاب طهارت تا آخر کتاب وصيت است و در شعبان 1080ق به پایان رسيده است. | ||
4 - نسخۀ خطى قديمى خوش خطى كه متعلق به | 4 - نسخۀ خطى قديمى خوش خطى كه متعلق به حسین موسوى کرمانى بوده است. | ||
==تقسيم بندى مطالب== | ==تقسيم بندى مطالب== | ||
| خط ۱۰۶: | خط ۱۰۸: | ||
[[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] به نقل از توضيح المقاصد تأليف [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شيخ | [[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] به نقل از توضيح المقاصد تأليف [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شيخ بهایى]] (م 1031 ق): لم يصنف في الكتب الاستدلالية الفقهية مثله كتبه بأمر والده العلامة. ([[الذريعة إلی تصانيف الشيعة|الذريعة]] ج 496/2، 497). | ||
ريحانة الأدب: إيضاح الفوائد في شرح مشكلات القواعد كه به امر والد معظمش علامه تصنيف و به فرمودۀ [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شيخ | ريحانة الأدب: إيضاح الفوائد في شرح مشكلات القواعد كه به امر والد معظمش علامه تصنيف و به فرمودۀ [[شیخ بهایی، محمد بن حسین|شيخ بهایى]] نظير آن در كتب فقهيه استدلاليّه تأليف نشده. (ريحانة الأدب 306/4). | ||
فوائد | فوائد رضویّة: و بالجمله از برای [[فخرالمحققین، محمد بن حسن|فخر المحققين]] است تحقيقات و تعليقات و شروح شايعه و تصنيفات رايعه مانند إيضاح الفوائد في حل مشكلات القواعد و شرح خطبة القواعد. (فوائد رضویه ص487). | ||
الكنى و الألقاب: له غير ما أتم من كتب والده العلامّة، كتب شريفة منها شرح القواعد سماه إيضاح الفوائد. (الكنى و الألقاب ص16 ج 3). | الكنى و الألقاب: له غير ما أتم من كتب والده العلامّة، كتب شريفة منها شرح القواعد سماه إيضاح الفوائد. (الكنى و الألقاب ص16 ج 3). | ||
| خط ۱۲۵: | خط ۱۲۷: | ||
- ريحانة الأدب ج 306/4 | - ريحانة الأدب ج 306/4 | ||
- فوائد | - فوائد رضویه ص486 | ||
- الكنى و الألقاب ج 16/3 | - الكنى و الألقاب ج 16/3 | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۲۴
| إیضاح الفوائد في شرح مشکلات القواعد | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | موسوی کرمانی، سید حسین (مصحح)
کوشان پور، محمد حسین (اهتمام) فخرالمحققین، محمد بن حسن (نویسنده) بروجردی، عبدالرحیم (مصحح) اشتهاردی، علی پناه (مصحح) |
| ناشر | اسماعيليان |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1387 ق |
| چاپ | 1 |
| موضوع | علامه حلی، حسن بن یوسف، 648 - 726ق. قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام - نقد و تفسیر فقه جعفری - قرن 8ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 4 |
| کد کنگره | BP 182/3 /ع8 ق9027 1387 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
إيضاح الفوائد في شرح مشكلات القواعد تألیف فخر‌الدين ابوطالب محمد بن حسن بن يوسف حلى، معروف به فخر المحققين (771 - 682 ق) یکى از بهترين شروح قواعد الأحكام علامۀ حلى (م 726 ق) مى‌باشد. نام ديگر کتاب إثبات الفوائد في شرح إشكالات القواعد (الذريعة ج /5ص 5، ج 298/2) است.
اعتبار کتاب
اگر چه علامۀ حلى این کتاب و کتاب‌هاى تذكرة الفقهاء، إرشاد الأذهان، الألفين الفارق بين الصدق و المین را به دليل درخواست فرزندش فخر المحققين تأليف نموده است اما بعد فخر المحققين خود این کتاب را بنا به امر پدر بزرگوارش شرح زده است. (الذريعة ج 496/2 و 497).
اگر چه مؤلف علاوه بر کتاب قواعد الأحكام ساير کتاب‌هاى پدر بزرگوارش همچون إرشاد الأذهان و نهج المسترشدين و مبادىء الأصول و تهذيب الأصول را شرح زده است امّا به دليل اهمیت این کتاب یکبار خطبۀ آن را بصورت مختصر شرح زده كه آن را جامع الفوائد يا إيضاح القلوب نامیده است. (الذريعة ج 67/5 و أمل الآمل ج 261/2).
و یکبار نيز بر آن حاشيه و تعليقه زده است كه چون شاگردش على بن مظاهر آن را جمع‌آورى نموده است به نام المسائل المظاهرية نامیده شده است. (الذريعة ج 172/6).
و یکبار نيز آن را بطور مفصل شرح زده است كه حاصل آن کتاب إيضاح الفوائد است جلد اول إيضاح الفوائد در زمان زندگانى علامۀ حلى و جلد دوم بعد از وفات او تأليف شده است. كه با توجه به تجربيات فقهى مؤلف و احاطۀ وسيع‌تر او به مباحث فقهى، شرح جلد دوم قواعد علامه از اعتبار علمى بيشترى برخوردار است.
کتاب باصطلاح شرح بالقول (قوله...أقول) مى‌باشد و مؤلف با احاطه‌اى كه به نظريات پدر بزرگوارش داشته و از جلسات خصوصى مباحثۀ او استفاده نموده است کتاب فقهى كاملى را در زمان خود تدوین نموده است.
تأليف و انتشار
کتاب موجود شامل مجموعه‌اى از شرح خطبۀ قواعد يا جامع الفوائد و همین‌طور إيضاح الفوائد است.
تاريخ تأليف شرح خطبۀ قواعد پس از پایان يافتن إيضاح الفوائد مى‌باشد.
علامۀ بزرگوار آقا بزرگ تهرانى در الذريعة مى‌نویسد: مؤلف پس از نگارش إيضاح الفوائد چون خطبۀ آن را شرح نزده بود از او خواسته شد كه خطبۀ آن را شرح بزند و او کتاب مختصر شرح خطبۀ قواعد جامع الفوائد را نوشت. (الذريعة ج 67/5).
شرح جلد اوّل قواعد الأحكام تا آخر کتاب وصايا (اول کتاب نكاح) در زمان زندگانى علامۀ حلى (قده) پایان يافته است زيرا مؤلف در شرح جلد اوّل پدر بزرگوارش را با عبارت «دام ظله» دعا مى‌كند. در پایان این جلد يعنى آخر کتاب وصايا در تاريخ 699ق و 724ق به عنوان تاريخ پایان يافتن کتاب ذكر شده است.
در پایان شرح جلد دوم قواعد نيز تاريخ اتمام آن 760ق ذكر شده است. (الذريعة ج 67/5 و ج 497/2) و با توجه به عبارت «قدس‌سره» تاريخ اتمام کتاب پس از وفات علامۀ حلى بوده است.
از آنجايى كه فاصلۀ 60 سال (699 تا 760 ق) برای اتمام این دو جلد صحيح بنظر نمى‌رسد و از طرفى با توجه به تاريخ تولد فخر المحقّقين (682 ق) وى حدود 17 سال داشته است و نوشتن کتاب علمى در این سطح غير متعارف مى‌نمايد بنظر مى‌رسد كه اتمام شرح جلد اوّل قواعد در سال 724 صحيح‌تر باشد.
کتاب موجود در سال 1387ق در چاپخانۀ علمیّه در قم و به امر آیت‌الله سيد محمود شاهرودى چاپ شده است. گروه تحقيق و نظارت بر انتشار کتاب آقايان سيد حسين موسوى کرمانى، شيخ على پناه اشتهاردى و شيخ عبدالرحيم بروجردى بوده‌اند.
نسخه‌ها
علامۀ محقق آقا بزرگ تهرانى در الذريعة به 4 نسخه از کتاب اشاره نموده است كه عبارتند از:
- نسخه‌اى به خط شيخ عبدالسمیع اسدى حلى شاگرد احمد بن فهد حلى (م 841 ق) كه در سال 876ق نگاشته شده است.
- نسخۀ مخزن کتابخانۀ آستان قدس رضوى كه به خط ملا عبداللّه بن على بن سعيد است و در سال 853ق نگاشته شده است.
- نسخه‌اى كه در بقاياى موقوفۀ شيخ عبدالحسين تهرانى در كربلاء بوده كه به خط نجم‌الدين محمود بافقى است و در سال 993ق نگاشته شده است. (الذريعة ج 2 ص497).
- نسخۀ کتابخانۀ سيد جواد عاملى صاحب مفتاح الكرامة (م 1226 ق) كه در این نسخۀ کتاب به نام «ثبات الفوائد في شرح إشكالات القواعد» نامیده شده است. (الذريعة ج 5 ص6).
در نگارش کتاب موجود از 9 نسخۀ خطى إيضاح الفوائد و 4 نسخۀ خطى قواعد الأحكام استفاده شده كه به بعضى از آنها اشاره مى‌شود.
- نسخۀ قديمى باارزشى كه در بردارندۀ متن و شرح است، این نسخه بهترين نسخۀ تصحيح شده و خوش خطترين آنها مى‌باشد و در نگارش کتاب بر آن اعتماد شده است این کتاب در سال 859ق بوسيلۀ على بن عبدالعزيز استرآبادى نگاشته شد، و متعلق به حاج آقا محمود مرعشى بوده است.
- نسخۀ قديمى باارزش كه متعلق به آیت‌الله نجفى مرعشى (قده) بوده و شامل شرح خطبۀ قواعد (جامع الفوائد) است و از اول کتاب تا آخر کتاب وصيت مى‌باشد.
- قسمت اول کتاب در زمان زندگانى مؤلف نوشته شده و نگارش قسمت دوم تا آخر بحث وصيت در سال 848ق پایان يافته است.
- نسخۀ قديمى از اول نكاح تا آخر ديات كه در سال 855ق نگاشته شده است. در آخر کتاب، اجازه‌نامۀ فخر المحققين به شهيد اول كه سال 756ق بوده است، درج شده است.
- نسخۀ ديگر نسخۀ باارزش و خوش خطى است كه در سال 1191ق نگاشته شده و از اول کتاب نكاح تا آخر کتاب ديات مى‌باشد.
امّا نسخه‌هاى قواعد كه برای نگارش کتاب از آن استفاده شده است عبارتند از:
1 و 2 - دو نسخه كه در کتابخانۀ آیت‌الله نجفى مرعشى (قده) بوده و در سال 1272ق و 1315ق چاپ شده است و نسخۀ اول صحيح‌تر مى‌باشد.
3 - نسخۀ خطى متعلق به حجت‌الاسلام حاج سيد عيسى جزائرى كه از اول کتاب طهارت تا آخر کتاب وصيت است و در شعبان 1080ق به پایان رسيده است.
4 - نسخۀ خطى قديمى خوش خطى كه متعلق به حسین موسوى کرمانى بوده است.
تقسيم بندى مطالب
کتاب موجود شامل مجموع کتاب‌هاى جامع الفوائد (شرح مختصر خطبۀ قواعد) و إيضاح الفوائد مى‌باشد.
جلد اول و دوم کتاب موجود شرح جلد اول قواعد علامه (إيضاح الفوائد) مى‌باشد و جلد دوم و سوّم نيز شرح جلد دوم قواعد علامه مى‌باشد.
جلد اول کتاب‌هاى طهارت، صلاة، زكات، خمس، صوم، اعتكاف، حج، جهاد، متاجر را شامل مى‌شود.
جلد دوم شامل کتاب‌هاى متعددى است كه عبارتند از: دين و توابع آن (قرض، رهن، حجر، ضمان، حواله، كفالت، صلح)، کتاب امانات و توابع آن (وديعه، عاريه، لقطه، جعاله)، کتاب غصب و توابع آن (شفعه، احياء موات)، کتاب اجاره و توابع آن (مزارعه، مساقات، شركت، قراض، وكالت، سبق و رمايه)، کتاب وقوف و هدايا (سكنى و صدقه و هبه، اقرار و وصايا).
در جلد سوم کتاب‌هاى نكاح، فراق، خلع، ظهار، ايلاء، لعان، عتق و توابع آن (تدبير، کتابة، استيلاد) مطرح شده‌اند.
در جلد چهارم کتاب‌هاى أيمان، نذر و عهود، كفارات، صيد و ذباحه، اطعمه و اشربه، فرائض، قضاء، حدود، جنايات و ديات آورده شده است.
گفتار بزرگان
الذريعة به نقل از توضيح المقاصد تأليف شيخ بهایى (م 1031 ق): لم يصنف في الكتب الاستدلالية الفقهية مثله كتبه بأمر والده العلامة. (الذريعة ج 496/2، 497).
ريحانة الأدب: إيضاح الفوائد في شرح مشكلات القواعد كه به امر والد معظمش علامه تصنيف و به فرمودۀ شيخ بهایى نظير آن در كتب فقهيه استدلاليّه تأليف نشده. (ريحانة الأدب 306/4).
فوائد رضویّة: و بالجمله از برای فخر المحققين است تحقيقات و تعليقات و شروح شايعه و تصنيفات رايعه مانند إيضاح الفوائد في حل مشكلات القواعد و شرح خطبة القواعد. (فوائد رضویه ص487).
الكنى و الألقاب: له غير ما أتم من كتب والده العلامّة، كتب شريفة منها شرح القواعد سماه إيضاح الفوائد. (الكنى و الألقاب ص16 ج 3).
منابع و مآخذ
- الذريعة ج 496/2، ج 5/5، ج /5ص 67، ج 139/5، ج 172/6
- أمل الآمل ج 261/2
- تنقيح المقال ج 106/3
- ريحانة الأدب ج 306/4
- فوائد رضویه ص486
- الكنى و الألقاب ج 16/3
- روضات الجنات ج 330/6
- أعيان الشيعة ج 159/9
- رياض العلماء ج 77/6