مرآت المثنوی

مرآت المثنوی
پدیدآوران	مولوی، جلال‌الدین محمد (نویسنده) حسین، تلمذ (نویسنده) خرمشاهی، بهاءالدین (تصحیح و مقدمه) بصیر، سامیه مژدهی (تصحیح و مقدمه)
ناشر	نشر گفتار
مکان نشر	تهران
سال نشر	1387
چاپ	اول
کد کنگره	‏

مرآت المثنویتنظیم اشعار مثنوی بر حسب موضوع همراه با بازیابی آیات و... تألیف تلمذ حسین، تصحیح و مقدمه به کوشش بهاءالدین خرمشاهی با همکاری سامیه بصیر مژدهی، این کتاب، بازآرایی و تنظیم و ترتیب موضوعی کتاب مثنوی است؛ در مقدمۀ کتاب، یکی از دودمان مولویه به نام برهان‌الدین ولد چلبی مولوی و همچنین نیکلسون بر ارزش، اعتبار و اتقان این تحقیق، تقریظ نوشته و تلمذ حسین را سخت ستوده‌اند. در چاپ حاضر، عبدالحسین زرین کوب نیز با ارائه یادداشتی مرآت المثنوی را تصنیف بسیار ارزنده‌ای معرفی کرده است. مؤلف نیز دیباچه‌ای نوشته که در آن انگیزه و نحوۀ کارش را شرح نموده است.

در این کار، ابیات مثنوی در حد نصف تقلیل یافته و به صورت موضوعی در پنج باب تقسیم و تدوین شده است. عناوین باب‌ها عبارت است از: 1- یراقیت القصص (قصص مثنوی)؛ 2-دُرَرالحِکَم (نکته‌های اخلاقی، دینی و عرفانی مثنوی)؛ 3- جواهر القرآن (اشعار محتوی بر مطالب قرآن مجید)؛ 4- لَآلی السُنَن (اشعار متضمّن بر معانی احادیث نبوی)؛ ۵ مَرجانه المَدیح (ابیاتی با موضوع خلفا و مشایخ مولانا).

در باب اول، ۲۲۵ حکایت از دفاتر شش‌گانه مثنوی به اختصار گزینش شده است. مهم‌ترین قسمت کتاب، بخش دُرَرُالحکم آن است که حِکَم، معارف و اصول اخلاقی مبانی دینی مثنوی را از لابه‌لای قصه‌ها گردآوری و با دقت و مهارت زیاد در ۱۱۰۰ عنوان مرتّب و موضوع‌بندی کرده است. عناوین اصلی با صورت درشت و عناوین فرعی با حروف ریز و به ترتیب الفبایی تنظیم یافته است.

بخش جواهرالقرآن، مجموعه اشعار اشعاری است که اشارۀ صریح و روشن به آیات قرآن دارد. در بخش لآلی السنن، احادیث نبوی مثنوی به ترتیب حروف الفبایی حرف اول حدیث ذکر و در پی آن بیت یا ابیاتی که به حدیث اشاره دارد ذکر شده و آیات و احادیث در هر دو بخش ترجمه شده است.

بخش مرجانه المدیح ۶۸ بیت دارد و شامل ستایش‌های مولانا از محقق ترمذی، شمس تبریزی، صلاح‌الدین زرکوب، خصوصا حسام‌الدین چلبی است.

در پایان، به عنوان ضمیمه، سه بخش دیگر به کتاب الحاق گردیده است. یکی تنظیم فهرست مکمّل مطالب دررالحکم و دیگری تدوین فرهنگ لغات و اصطلاحات است که در آن لغات و اصطلاحات، با توجه به معنا مورد نظر، شرح داده شده و عبارات و جملات عربی را هم ترجمه نموده است. در آخر کشف‌الابیات کامل کتاب قرار دارد. بخش الحاقی به همّت مصحح تدوین شده است.

این اثر، در اصل بر مبنای نسخه چاپ عکسی و دست خطی هندی (حیدرآباد، ۱۳۵۲ق.) است و به همان صورت در ایران (۱۳۶۱ش.) تجدید چاپ شده است.

مصحح می‌گوید تنها سهوالقلم‌های کتاب را تصحیح و غلط‌گیری نموده و بنا به صلاحدید ناشر همان نسخه طبع هند را به حال خود ابقا کرده است؛ به‌همین دلیل بسیاری از ابیات این کتاب با ابیات نسخه‌های مشهور مثنوی تفاوت‌های فاحش دارد.

منابع مقاله

عالمی، محمدعَلَم، کتاب‌شناسی توصیفی مولانا (شامل جدیدترین تحقیقات و قدیمی‌ترین کتاب‌های مولوی پژوهی)، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1392ش.