ابن درید، محمد بن حسن: تفاوت میان نسخه‌ها

<div class='wikiInfo'>

! نام!! data-type='authorName'|ابن درید، محمد بن حسن

|data-type='authorOtherNames'| اب‍ن‌ ال‍ع‍ت‍اه‍ی‍ه

اب‍ن‌ دری‍د الازدی‌، اب‍وب‍ک‍ر م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ال‍ح‍س‍ن‌

ازدی‌، اب‍وب‍ک‍ر م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ال‍ح‍س‍ن‌

|data-type='authorfatherName'|

|data-type='authorbirthDate'|

|data-type='authorBirthPlace'|

|data-type='authorDeathDate'|321 ق

|data-type='authorTeachers'|

|data-type='authorWritings'|

|-class='articleCode'

|data-type='authorCode'|AUTHORCODE332AUTHORCODE

'''ابن دُرَيد، ابوبكر محمد بن حسن بن دريد ازدى'''(223-321ق)، لغت‌شناس، نحوى، اديب و شاعر عرب. نسب او را همگان به قبيله ازد رسانده‌اند. خاندان ابن دريد از بزرگان قبيله بود. بنا به روايتى كه از خود وى نقل شده است، او در كوى صالح بصره زاده شد، اما در اينكه چند سال زيست، اندكى اختلاف كرده‌اند و چون تاريخ وفات مسلم است، ناچار تاريخ ولادت جابه‌جا شده و تاريخهاى زير به دست آمده است: 228ق، 224 ق، و223ق كه صحيح‌ترين آنهاست، از قول خود او يا شاگردش ابوالحسين نقل شده است.

گویند وى دوران كودكى را در بصره گذراند و همانجا و يا در عمان پرورش يافت. [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلكان]] به پرورش او در بصره اشاره كرده، مى‌افزايد كه نزد ابوحاتم سجستانى، رياشى (د 257ق)، ابن اخى الاصمعى و اشناندانى (د 288ق) درس خواند و تا قيام زنگيان و تاراج بصره و قتل رياشى يا اندكى قبل از آن، در بصره ماند و چون احوال را پريشان ديد، با عمویش حسين به عمان گريخت. اين سخن بدان معنى است كه وى تا 34 سالگى در بصره بوده و در اين صورت، رواياتى كه پرورش او را در عمان دانسته‌اند، بى‌اعتبار مى‌گردد. به هر حال وى كه گویا پدر را از دست داده بود، تحت تكفل عمویش حسين بن دريد قرار گرفت.  

وى ابوعثمان اشناندانى را به تربيت و تعليم ابن دريد گماشت و او از همان كودكى هوشمندى و قدرت حافظه خود را آشكار ساخت. پس از آن ابن دريد روانه عمان شد و 12 سال در آنجا ماند. اگر در اقامت 12 ساله او در عمان ترديد نكنيم، بايد چنين نتيجه بگيريم كه وى، در 269ق كه 46 ساله بود، دوباره به بصره برگشت. اين بار وى بيش از 30 سال در بصره ماند، بى‌گمان وى در اين فاصله بارها به سفر رفته، شايد از عمان نيز ديدن كرده باشد و شايد بخشى از روايات عمانى، در خلال اين سفرها رخ داده باشد، اما هيچ سندى ما را در اين باب راهنمايى نمى‌كند. تنها مى‌گویند كه وى از عمان به سوى «جزائر البحر» و به جزيره ابن عماره رفت و از آنجا روى به فارس نهاد. همه منابع ما تنها به سفر ابن دريد به فارس و احياناً پيوند او به آل میکال اشاره مى‌كنند. بجز [[حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله|حاكم نيشابورى]] و [[ابن خلکان، احمد بن محمد|ابن خلكان]] كه تصريحى دراين‌باره دارند.  

درباره پيوستن او به آل میکال روايت‌هاى گوناگونى وجود دارد كه آخرين سالهاى قرن سوم هجرى در اين بين معقول‌تر به نظر مى‌رسد. از مجموعه اين روايات چنين مى‌توان استنباط كرد كه ابن دريد قبل از 297ق، اندكى پس از 70 سالگى به ايران رسيد‌ ‎و در 308ق. يا اندكى پيش از آن به بغداد رفت. وى چون به بغداد رسيد، در منزل على بن محمد بن الحوارى فرود آمد. در آن هنگام ديگر مردى كهنسال (هشتاد و چند ساله) بود و آوازه دانشش در لغت و شعر همه جا پيچيده بود. از اين‌رو خليفه مقتدر، او را بزرگ داشت و هر ماه 50 دينار برای او مقرر ساخت كه تا پایان عمرش بر جا بود. چون به 90 سالگى رسيد، مفلوج شد.

از آنجا كه ابن‌دريد در كار دين تعصبى نورزيده، هيچ اشارتى به مذهب خویش نكرده است و لاجرم همه پژوهشها به چند احتمال ختم مى‌گردد، [[ابن شهرآشوب، محمد بن علی|ابن شهر آشوب]] نام او را در شمار شعراى شيعه آورده، به همين جهت غالب نویسندگان معاصر شيعى او را پيرو مذهب خویش خوانده‌اند؛ اما محاجات او با شاعرى شيعى به نام مفجع، ناقض اين رأى است. شافعيان نيز كوشيده‌اند او را به مذهب خویش ملحق كنند، چنانكه سبکىو [[اسنوی، عبدالرحیم بن حسن|اسنوى]] نام او را در طبقات الشافعيه آورده‌اند و ابن قاضى شهبه نيز او را شافعى دانسته است.

 

در ميان استادان و شاگردان و راویان ابن دريد، گروه بسيارى از دانشمندان لغت و نحو و ادب به چشم مى‌خورد.  

شاگردان و راویان او نزدیک به 64 تن بوده‌اند و بى‌گمان هيچ استادى را نمى‌شناسيم كه اينهمه نویسنده و دانشمند بزرگ از ميان شاگردان و راویانش برخاسته باشند. از جمله شاگردان او هستند: ابوعلى قالى، رزبانى، سيرافى، ابن شاذان، [[ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین|ابوالفرج اصفهانى]]، ابن خالویه، رمانى، آمدى، ابوعلى فارسی، شمشاطى و سرانجام ابوالحسين على بن احمد كه بيشتر با عنوان «غلام ابن دريد» از او نام برده‌اند.