ابن بابویه، علی بن حسین: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - ' ' به ' '
جز (جایگزینی متن - 'بالدين' به 'ب‌الدين')
جز (جایگزینی متن - ' ' به ' ')
(۳۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<div class='wikiInfo'>
{{جعبه اطلاعات زندگی‌نامه
[[پرونده:NUR00191.jpg|بندانگشتی|ابن بابویه، علی بن حسین]]
| عنوان = ابن بابویه، ابوالحسن
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ |
| تصویر = NUR00000.jpg
|-
| اندازه تصویر = مرقد ابن بابویه، ابوالحسن، قم
! نام!! data-type='authorName'|ابن بابویه، علی بن حسین
| توضیح تصویر =
|-
| نام کامل = ابن بابِویه‌ْ، ابوالحسن على بن حسین بن موسى بن بابویه قمى
|نام‌های دیگر
| نام‌های دیگر =  
|data-type='authorOtherNames'| اب‍ن ب‍اب‍وی‍ه‌، اب‍وال‍ح‍س‍ن ع‍ل‍ی ب‍ن ال‍ح‍س‍ی‍ن‌
| لقب = صدوق
 
| تخلص =
ب‍اب‍وی‍ه ق‍م‍ی‌، ع‍ل‍ی ب‍ن ح‍س‍ی‍ن‌
| نسب =
|-
| نام پدر = حسین
|نام پدر
| ولادت =
|data-type='authorfatherName'|
| محل تولد =
|-
| کشور تولد =  
|متولد
| محل زندگی =
|data-type='authorbirthDate'|
| رحلت = 329ق‌
|-
| شهادت =
|محل تولد
| مدفن = قم
|data-type='authorBirthPlace'|
| طول عمر =
|-
| نام همسر =
|رحلت
| فرزندان = محمد(صدوق‌)، حسین، حسن
|data-type='authorDeathDate'|329 ق
| خویشاوندان =
|-
| دین =
|اساتید
| مذهب = شیعه
|data-type='authorTeachers'|
| پیشه =  
|-
| منصب =
|برخی آثار
| پس از =
|data-type='authorWritings'|
| پیش از =
|-class='articleCode'
| اساتید =  
|کد مؤلف
| مشایخ = عبدالله بن حسن مؤدب‌، على بن موسى کمیدانى، سعد بن عبدالله، محمد بن یحیى‌، على بن حکم
|data-type='authorCode'|AUTHORCODE00191AUTHORCODE
| معاصرین =
|}
| شاگردان = دو فرزندش ابوجعفر محمد صدوق، ابوعبدالله حسین‌ و محمد بن احمد بن داوود، هارون بن موسى تلعکبری، سلامة ابن محمد
| اجازه اجتهاد از =  
| درجه علمی =
| دانشگاه =
| حوزه =
| علایق پژوهشی =  
| سبک نوشتاری =
| آثار = الوضوء، الصلوة، الجنائز، الإمامة و التبصرة من الحیرة، الإملاء، نوادر کتاب المنطق‌، الإخوان‌، النساء و الولدان‌
| وبگاه =  
| امضا =  
| کد مؤلف = AUTHORCODE00191AUTHORCODE
}}
</div>
</div>
{{کاربردهای دیگر|صدوق (ابهام زدایی)}}


{{کاربردهای دیگر|صدوق (ابهام زدایی)}}
{{کاربردهای دیگر|ابن‌ بابویه (ابهام زدایی)}}
{{کاربردهای دیگر|ابن‌ بابویه (ابهام زدایی)}}
'''ابن بابِویه‌ْ، ابوالحسن على بن حسین بن موسى بن بابویه قمى''' (متوفای 329ق‌/941م‌)، فقیه‌، محدث شیعى و مرجع مردم قم و اطراف آن‌. وی را نیز «صدوق» خوانده‌اند.


'''ابوالحسن على بن حسین بن موسى بن بابویه قمى''' از محدثان و فقهاى شيعه امامیه و محل رجوع مردم قم و مناطق اطراف آن در عصر غيبت صغرى است. خاندان بابویه، همگى از بزرگان علم بوده‌اند که از میان آنان، على بن الحسين و فرزندش محمد بن على معروف به [[شيخ صدوق]] از همه بارزترند و منتجب‌الدين صاحب فهرست مشهور، آخرين دانشمند این خاندان است که با عنوان ابن بابویه شناخته مى‌شود.
==خاندان==
 
بابْوَیه یا بابُویه که نام جد بزرگ اوست‌، یک نام کهن ایرانى و سامى است که در روزگار پس از ظهور اسلام نیز افرادی به این نام موسوم بوده‌اند. ابن بابویه مؤسس خاندانى دانشور بوده است که افراد آن تا اواخر سده 6ق‌/12م معروف بوده‌اند و منتجب‌الدین آخرین دانشمند این خاندان نیز همین کنیه و نام ابوالحسن على بن بابویه را داشته است. بحرانى شرح حال افراد این خاندان را در کتابى به نام فهرست آل‌بابویه و علماءالبحرین گرد آورده است‌.
==سخن بزرگان==
==سفرها==
 
در باب سفرهای او به عراق‌، حداقل از 3 سفر یاد کرده‌اند: نخستین سفر، ظاهراً اندکى پس از وفات محمد بن عثمان (متوفای 304 یا 305ق‌/ 916م‌) بوده است؛ سفر دوم در 326ق‌/938م که تلعکبری از او استماع کرده است و آخرین سفر او به بغداد در 328ق‌/940م بوده که ابوالحسن عباس بن عمر کلوذانى معروف به ابن ابى مروان از او اجازه گرفته است‌.
[[نجاشی، احمد بن علی|نجاشى]] و [[ابن ندیم، محمد بن اسحاق|ابن نديم]]، على بن حسین را به عنوان يکى از فقها و ثقات شيعه معرفى مى‌کنند.
==جایگاه علمی==
 
ابن بابویه فقیهى معتمد، جلیل، شیخ و پیشرو قمیان روزگار خویش بود. مقام او در فقه و حدیث چنان بلند بود که در مواردی که حدیث در دست نبود و یا این‌که در متن حدیث، شبهه‌ای به نظر مى‌رسید، علماء شیعه به فتاوی او در کتاب الشرایع (رساله‌) رجوع مى‌کرده‌اند. یعنى فتاوی او را به منزلت متن روایت مى‌دانستند و معتقد بودند وی على‌القاعده‌، روایتى در اختیار داشته که مأخذ فتوایش بوده است.
==مقام علمی==
ابن ندیم مى‌نویسد که على بن حسین از فقیهان و ثقات شیعه بوده است. فرزندش‌، معروف به [[شیخ صدوق]] از او به عنوان یکى از مشایخ روایات خویش یاد کرده است. از زندگى ابن بابویه جز مواردی معدود، اطلاعى در دست نیست‌. این موارد هم غیر از آن‌چه ذکر شد، مربوط به نامه امام حسن عسکری‌(ع‌) خطاب به ابن بابویه‌، دیدار او با حسین بن منصور حلاج (مق 309ق‌/ 921م‌) و یادی از سفرهای او به بغداد است‌. نامه امام حسن عسکری به ابن بابویه با توجه به تاریخ وفات امام‌، بر درازی عمر او دلالت دارد. دیدار ابن بابویه با حلاج در قم واقع شده است‌. بر طبق این حکایت‌، حلاج خود را سفیر و خلیفه مهدی موعود و دارای کرامات مى‌دانسته است و در ملاقات با ابن بابویه مورد خشم وی قرار گرفته و از قم اخراج شده است‌.
ابن بابویه علاوه بر داشتن مقام علمى‌، مردی بازرگان و صاحب مکنت نیز بوده و حجره و دفتر داشته است.
==مشایخ==
ابن بابویه از گروهى چون عبدالله بن حسن مؤدب‌، على بن موسى کمیدانى، سعد بن عبدالله، محمد بن یحیى‌، على بن حکم روایت کرده است‌. فهرستى از نام‌های مشایخ او در مدخل بحار الانوار آمده است‌.
==شاگردان==
در شمار کسانى که از او روایت کرده‌اند، علاوه بر دو فرزندش [[شیخ صدوق|ابوجعفر محمد صدوق]] و [[ابن بابویه، ابوعبدالله|ابوعبدالله حسین‌]]، از محمد بن احمد بن داوود و هارون بن موسى تلعکبری و سلامة ابن محمد نیز نام برده‌اند.


مقام او در فقه و حديث چنان بود که در مواردى که حديث در دست نبود و يا اينکه در متن حديث ترديد وجود داشت، علماى شيعه به فتاوى او استناد کرده‌اند. او اولین کسى بود که در حذف سند احاديث و جمع احاديث مشابه ابتکار به خرج داد و اخبار را با قرينه ذکر کرد.
==فرزندان==
ابن بابویه 3 پسر داشت‌: [[شیخ صدوق|محمد (صدوق‌)]] و [[ابن بابویه، ابوعبدالله|حسین]] که از فقیهان برجسته بودند و حسن که مردی عابد و زاهد بود و با مردم آمیزش نداشت.


در عين عظمت و شهرت وى، از زندگى ايشان اطلاع زيادى در دست نيست و مهم‌ترين آگاهى، مربوط به نامه امام حسن عسکرى(ع) خطاب به اوست. مکاتبه امام با ابن‌بابویه، ضمن آنکه عظمت وى را آشکار مى‌کند و افتخارى برای او و خاندانش به شمار مى‌رود، نشان دهنده طول عمر او يا اعتبار او در جوانى است، زيرا بنا به شهرت، وى در سال 329ق از دنيا رفته و امام عسکرى(ع) در سال 260ق رحلت کرده است. بنابراین بايد ابن‌بابویه در زمان امام در سنى بوده باشد که با آن حضرت مکاتبه کرده و حتى دعا برای فرزندى را درخواست کرده باشد.
==وفات، مدفن==
 
[[پرونده:NUR00191.jpg|بندانگشتی|مرقد شیخ صدوق اول، قم|250px]]
ابن بابویه علاوه بر مقام علمى، بازرگان و صاحب مکنت بود. او دست کم سه بار به عراق مسافرت کرد.
در باب وفات او نیز در اغلب منابع مطلبى را ذکر کرده‌اند که بر طبق آن ابوالحسن على بن محمد سمری که خود در شعبان همان سال درگذشته‌، در روز مرگ ابن بابویه یاران را در بغداد از این حادثه خبر داده است و 17 روز بعد که این خبر به بغداد رسید، صدق خبر سمری معلوم شد. سال وفات او را به علت فرود آمدن شهاب‌های بسیار از آسمان و یا به علت درگذشت چند تن از بزرگان شیعه‌، سال تناثرالنجوم گفته‌اند. مدفن او در قم است‌.


==آثار==
==آثار==
ابن بابویه، دانشمندی پر تألیف بوده است‌. چنانکه ابن ندیم به خط شیخ صدوق دیده است که او 100 تألیف پدر خویش را به شخصى اجازه داده بوده است‌. نجاشى تألیفات او را چنین برشمرده است‌: کتاب‌های الوضوء، الصلوة، الجنائز، الإمامة و التبصرة من الحیرة، الإملاء، نوادر کتاب المنطق‌، الإخوان‌، النساء و الولدان‌، الشرایع که برای فرزندش فرستاده است‌. التفسیر، النکاح‌، مناسک الحج‌، قرب الإسناد، التسلیم‌، الطب‌، المواریث‌، المعراج‌.
در انتساب الإمامة و التبصرة من الحیرة، به وی تردید کرده‌اند. آقابزرگ تهرانى مى‌نویسد که الإمامة و التبصرة ابن بابویه‌، غیر از کتابى است به همین نام که مجلسى در مجلدات 16 و 17 بحار از آن استفاده کرده‌، زیرا در آن روایاتى از راویان پس از او آمده است. منزوی مى‌نویسد که نسخه‌ای از این کتاب در اصفهان موجود است. به علت تشابه مطالب رساله الشرایع با کتاب فقه الرضا، برخى این دو را یکى دانسته‌اند و نوری علت انتساب آن را به امام رضا(ع‌)، تشابه نام مؤلف شرایع با نام آن امام یعنى ابوالحسن على بن موسى‌(ع‌) دانسته است. نسخه‌ای از این کتاب در کاظمین در کتابخانه سید حسن صدر به خط محمد بن مطرف شاگرد محقق حلى موجود بوده است. مقدس اردبیلى قرب الإسناد را به خط مؤلف داشته است. نسخه‌های خطى از مناظره او با رکن‌الدوله و محاوره او با محمد بن مقاتل رازی موجود است‌. بحرانى نسخه‌ای از کتاب الکرّ و الفرّ منسوب به او را در اصفهان دیده و افندی اصفهانى مى‌نویسد که الکرّ و الفرّ همان رساله مناظره با محمد بن مقاتل رازی است و به نسخه‌ای از آن در کازرون اشاره مى‌کند، اما خوانساری این انتساب را رد مى‌کند و تصریح دارد که الکر و الفر، از ابن ابى عقیل است. <ref>ر.ک: فکرت‌، محمدآصف، ج3، ص61-62</ref>.


تا حدود 100 کتاب و رساله از قول فرزندش به او نسبت داده شده که بيشتر آنها درباره فقه، تفسير و کلام است. [[نجاشی، احمد بن علی|نجاشى]] تأليفات‌او را چنين برشمرده است: کتاب‌هاى الوضوء، الصلوة، الجنائز، الامامة و التبصرة من الحيرة، الاملاء، نوادر کتاب المنطق، الاخوان، النساء و الولدان، الشرايع که برای فرزندش فرستاده است، التفسير، النکاح، مناسک الحج، قرب الاسناد، التسليم، الطب، المواريث، المعراج.
==پانویس==
 
<references/>
==اساتيد==
==منابع مقاله==
 
فکرت‌، محمدآصف، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374.
برخى مشايخ او عبارتند از: سعد بن عبدالله اشعرى، على بن ابراهيم هاشم قمى، محمد بن أبى القاسم ماجيلویه؛ محمد بن يحيى عطار؛ [[صفار، محمد بن حسن|محمد بن حسن صفار]]، ايوب بن نوح و محمد بن على شلمغانى.
{{متکلمان شیعه}}
 
==شاگردان==
 
از برکات حيات علمى او، تربيت شاگردان فراوانى است که دو فرزندش حسین و محمد و ابوالقاسم جعفر بن محمد بن قولویه قمى و هارون بن موسى تَلعُکبرى از آن جمله‌اند.
 
==وفات==
 
اين عالم بزرگ در سال 329ق از دنيا رفت. برخى به اشتباه گفته‌اند در سالى که قرامطه مکه را غارت کرده و حاجيان را کشتند، وى هم در حال طواف کشته شده است. سال وفات او را به علت فرود آمدن شهاب‌هاى بسيار از آسمان يا به علت درگذشت چند تن‌از بزرگان شيعه، سال تناثر النجوم گفته‌اند. مدفن‌او در قم است.
 
 
==وابسته‌ها==
==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}
{{وابسته‌ها}}
[[مجموعه فتاوی ابن بابویه]]
[[الإمامة و التبصرة من الحيرة]]
[[الإمامة و التبصرة من الحيرة]]
[[عقاید شیخ صدوق: عقاید امامیه]]
[[رسالتان مجموعتان من فتاوی العلمین علیبن الحسين بن بابویه القمی المتوفی329هـ. ق. و الحسن بن علیبن ابی‌عقيل العمانی المتوفی بعده]]
[[رده:زندگی‌نامه]]
[[رده:زندگی‌نامه]]
[[رده:متکلمان شیعه]]