تاریخ آل بویه: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '}} '''' به '}} '''') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'توجهشان' به 'توجهشان') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| (۲۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
| عنوان‌های دیگر = | | عنوان‌های دیگر = | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[فقیهی، علی‌اصغر]] ( | [[فقیهی، علی‌اصغر]] (نویسنده) | ||
| زبان =فارسی | | زبان =فارسی | ||
| کد کنگره =DSR 713 /ف7ت2 | | کد کنگره =DSR 713 /ف7ت2 | ||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE15749AUTOMATIONCODE | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE15749AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =15749 | |||
| کتابخوان همراه نور =15749 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''تاريخ آل بويه''' اثر [[فقیهی، علی‌اصغر|على‌اصغر فقيهى]]، كتابى است پيرامون تاريخ آل زيار و آل بويه و چگونگى پيدايش، قدرت و اوضاع حكومتى، اقتصادى و اجتماعى آنان در قرن چهارم و پنجم هجرى كه به زبان فارسی و در سال 1378ش نوشته شده است. | |||
كتاب حاضر، براى دانشجويان رشته تاريخ در مقطع كارشناسى به عنوان منبع اصلى قسمتى از درس «تاريخ تحولات سياسى، اجتماعى، اقتصادى و فرهنگى ایران در دوره سامانيان، غزنويان و آل بويه» تدوين شده است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15749?pageNumber=4&viewType=html سخن سمت، صفحه چهار]</ref> | |||
كتاب | ==ساختار== | ||
كتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در دو بخش و هر بخش در چندين فصل تنظيم شده است. | |||
== | ==گزارش محتوا== | ||
بخش نخست، با مقدمه‌اى درباره سرزمين، مردم و فرمانروايان ديلم و نفوذ اسلام در ديلم- پيش از قرن چهارم- آغاز شده است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15749?sectionNumber=2&viewType=html متن كتاب، ص1]</ref> | |||
ناحيه‌اى كه اكنون گيلان نام دارد در روزگار قديم «ديلم» خوانده مى‌شد و گيلان جزئى از آن محسوب مى‌گرديد. گاه از ديلم، مازندران و گرگان (گنبد قابوس فعلى) را هم اراده مى‌كرده‌اند؛ از جمله مقدسى كه گفته است: اقليم پنجم داراى پنج كوره (شهرستان) است... اما بسيارى از علماى مسالك و ممالك (تقريباً به مفهوم جغرافياست) از ديلم ناحيه‌اى كوچك و كوهستانى درحدود رودبار فعلى و منجيل را اراده مى‌كرده‌اند كه به ناحيه گيل (گيلان) وصل بوده و ميان آن و قزوين كوهى فاصله بوده است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15749?sectionNumber=2&viewType=html همان]</ref> | |||
در فصل يكم، از آل زيار و چگونگى قدرت‌يابى مرداويج و سلطنت بازماندگان، سخن به ميان آمده است. نویسنده نخستين كسى كه از آل زيار به قدرت رسيد را مرداويج- پسر زيار- معرفى كرده ولى معتقد است پيش از او يكى دو تن ديگر دست به اقداماتى زده و راه را براى او هموار كرده بودند. به عقيده وى، بنا به گفته [[مسکویه، احمد بن محمد|ابوعلى مسكويه]]، در ضمن وقايع سال 315ق، نخستين كس از ديلمى‌ها كه بر رى چيره گشت، ليلى پسر نعمان بود.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15749?sectionNumber=2&pageNumber=5&viewType=html همان، ص5]</ref> | |||
پس از مرداويج، هفت تن از اين خاندان به قدرت رسيدند و مدت حكومت آنان 151 سال بود. مرداويج از سرداران اسفار بود؛ اما به علت جاه‌طلبى و اينكه خود را لايق‌تر از اسفار مى‌دانست و نيز به علت ضديت اسفار با دين اسلام، به نافرمانى از او پرداخت.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15749?sectionNumber=2&pageNumber=6&viewType=html همان، ص6]</ref> | |||
نویسنده به نقل از مسعودى در اين زمينه معتقد است كه اسفار مرداويج را نزد يكى از ملوك ديلم فرستاد كه در يكى از نواحى نزدیک قزوين فرمان مى‌راند، تا او را به فرمانبرى از وى بخواند. چون مرداويج و امير ديلمى- كه سالار پسر اسوار نام داشت- با هم ملاقات كردند، هردو به علت كارهاى زشتى كه اسفار مرتكب شده بود و ضديتى كه با اسلام داشت، براى مخالفت و مبارزه با او با يكديگر هم‌پيمان شدند. سپس مرداويج به‌سوى لشكرگاه اسفار بازگشت و با ارسال نامه‌هایى سرداران سپاه او را به مخالفت با وى برانگيخت و آنان كه از كارهاى اسفار ناخشنود بودند دعوت مرداويج را پذيرفتند. اسفار احساس خطر كرد و گريخت و مرداويج بر سپاه او تسلط يافت و اموال و ذخايرش را به تصرف درآورد و با نيكى به افراد سپاه و اعطاى جوايز به آنان، توجهشان را به‌سوى خود معطوف داشت و سپس بر اسفار دست يافته و او را كشت و به توسعه متصرفات خود پرداخت.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15749?sectionNumber=2&pageNumber=6&viewType=html همان]</ref> | |||
مؤلف در فصل دوم، درباره آل بويه و چگونگى روى كار آمدن آن‌ها و گسترش قلمرو و فتوحات و ديگر حكمرانان اين خاندان و به‌طور كلى، تاريخ سياسى آل بويه، توضيح داده است. | مؤلف در فصل دوم، درباره آل بويه و چگونگى روى كار آمدن آن‌ها و گسترش قلمرو و فتوحات و ديگر حكمرانان اين خاندان و به‌طور كلى، تاريخ سياسى آل بويه، توضيح داده است. | ||
به نظر | به نظر نویسنده، درباره اينكه پسران بويه چگونه روى كار آمدند، بهتر است از نوشته [[مسکویه، احمد بن محمد|ابوعلى مسكويه]] بهره گرفته شود كه هم خود در آن زمان مى‌زيسته و مصدر امور مهمى بوده و نيز از نظر علمى در حد اعلايى قرار داشته است. از اين روى وى به كتاب «تجارب الأمم» او اشاره نموده و خلاصه‌اى از مطالب متناسب با بحث وى را، ذكر كرده است.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15749?sectionNumber=2&pageNumber=17&viewType=html همان، ص17]</ref> | ||
در بخش دوم، طى چهار فصل، تشكيلات حكومتى، اوضاع دينى و مذهبى، | در بخش دوم، طى چهار فصل، تشكيلات حكومتى، اوضاع دينى و مذهبى، کیفیت تحصيل و وضع علما و ادبا، ورزش و اوضاع اقتصادى و اجتماعى ایران در عصر آل بويه تشريح شده است. | ||
نویسنده پيرامون تشريح اوضاع دينى و مذهبى در عصر آل بويه، به اين نكته اشاره دارد كه عموم مردم ایران و عراق در آن عصر، متدين به دين اسلام از مذاهب مختلف بوده و اقليت‌هایى هم از پيروان اديان ديگر در آن نواحى يافت مى‌شدند. بيشتر مردم ایران و عراق تابع يكى از مذاهب اربعه بودند. در اين ميان، اكثريت با حنفى‌ها بود، سپس شافعى‌ها قرار داشتند. گروهى هم حنبلى مذهب بودند و پيرو مذهب مالكى به‌ندرت در اين حدود ديده مى‌شد.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15749?sectionNumber=2&pageNumber=69&viewType=html همان، ص69]</ref> | |||
نویسنده معتقد است كه اختلافات مذهبى در هيچ زمانى به شدت قرن‌هاى چهارم و پنجم نبوده است. به نظر وى، يكى از ويژگى‌هاى دو قرن مزبور اين بود كه تعصبات عوام الناس در اختلافات مذهبى راه يافته بود و اين امر گاهى موجب زدوخوردهایى طولانى و خونين مى‌شد. به‌علت رواج علم كلام و علاقه مردم به مناظرات مذهبى، بسيارى از مردم معمولى داراى معلومات عميق مذهبى بودند.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15749?sectionNumber=2&pageNumber=70&viewType=html همان، ص70]</ref> | |||
در اين دوران، گذشته از اينكه در | در اين دوران، گذشته از اينكه در ایران و عراق، شهرهایى به شيعه اختصاص داشت، در بعضى از شهرهاى بزرگ محلّه‌هاى ويژه شيعه نيز وجود داشت. شیعیان ایران و عراق بيشتر جعفرى و اثناعشرى بودند، اما تعدادى اسماعيلى و زيدى نيز در پاره‌اى از نواحى سكونت داشتند. به نظر نویسنده، شهرهایى كه به شيعه اختصاص داشت عبارت بود از: شهر قم كه در درجه اول قرار داشت. از ويژگى‌هاى اين شهر اين بود كه دين اسلام با مذهب تشيع وارد آن شد. ركن‌الدوله- يكى از سلاطين آل بويه- و صاحب بن عبّاد- از رجال آل بويه-، مراقب وضع اين شهر بودند و رعايت حال مردم آن را می‌كردند؛ كاشان كه نام آن همواره با قم ذكر مى‌شد؛ كرج؛ آوه ميان قم و ساوه؛ تفرش كه بين قم و اراك قرار دارد؛ فراهان از توابع اراك فعلى و شهرى در مازندران به نام اُرم نزدیک شهر سارى كه به نوشته ياقوت مردم آن شيعه بودند ولى امروزه اثرى از آن نيست.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/15749?sectionNumber=2&pageNumber=70&viewType=html همان، ص70-71]</ref> | ||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
فهرست مطالب، در ابتدا و فهرست منابع و مآخذ مورد استفاده | فهرست مطالب، در ابتدا و فهرست منابع و مآخذ مورد استفاده نویسنده در انتهاى كتاب آمده است. | ||
پاورقى‌ها بيشتر به ذكر منابع اختصاص يافته است. | پاورقى‌ها بيشتر به ذكر منابع اختصاص يافته است. | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
==پانويس == | ==پانويس == | ||
<references /> | <references /> | ||
== منابع مقاله == | |||
==منابع مقاله== | |||
سخن سمت و متن كتاب. | سخن سمت و متن كتاب. | ||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[صاحب بن عباد، اسماعیل بن عباد]] | |||
[[احیای فرهنگی در عهد آل بویه]] | |||
[[أخلاق الوزيرين]] | |||
[[حیات علمی در عهد آل بویه]] | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده: تاریخ]] | [[رده: تاریخ]] | ||
[[رده: تاریخ ایران]] | [[رده: تاریخ ایران]] | ||
[[رده:اسفند(1400)]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۳۱ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۳۱
| تاریخ آل بویه | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | فقیهی، علی‌اصغر (نویسنده) |
| ناشر | سازمان مطالعه و تدوين کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1378 ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | ایران - اوضاع اجتماعی - قرن 4ق.
ایران - اوضاع اجتماعی - قرن 5ق. ایران - تاریخ - دیلمیان، 320 - 447ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | DSR 713 /ف7ت2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تاريخ آل بويه اثر على‌اصغر فقيهى، كتابى است پيرامون تاريخ آل زيار و آل بويه و چگونگى پيدايش، قدرت و اوضاع حكومتى، اقتصادى و اجتماعى آنان در قرن چهارم و پنجم هجرى كه به زبان فارسی و در سال 1378ش نوشته شده است.
كتاب حاضر، براى دانشجويان رشته تاريخ در مقطع كارشناسى به عنوان منبع اصلى قسمتى از درس «تاريخ تحولات سياسى، اجتماعى، اقتصادى و فرهنگى ایران در دوره سامانيان، غزنويان و آل بويه» تدوين شده است.[۱]
ساختار
كتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در دو بخش و هر بخش در چندين فصل تنظيم شده است.
گزارش محتوا
بخش نخست، با مقدمه‌اى درباره سرزمين، مردم و فرمانروايان ديلم و نفوذ اسلام در ديلم- پيش از قرن چهارم- آغاز شده است.[۲]
ناحيه‌اى كه اكنون گيلان نام دارد در روزگار قديم «ديلم» خوانده مى‌شد و گيلان جزئى از آن محسوب مى‌گرديد. گاه از ديلم، مازندران و گرگان (گنبد قابوس فعلى) را هم اراده مى‌كرده‌اند؛ از جمله مقدسى كه گفته است: اقليم پنجم داراى پنج كوره (شهرستان) است... اما بسيارى از علماى مسالك و ممالك (تقريباً به مفهوم جغرافياست) از ديلم ناحيه‌اى كوچك و كوهستانى درحدود رودبار فعلى و منجيل را اراده مى‌كرده‌اند كه به ناحيه گيل (گيلان) وصل بوده و ميان آن و قزوين كوهى فاصله بوده است.[۳]
در فصل يكم، از آل زيار و چگونگى قدرت‌يابى مرداويج و سلطنت بازماندگان، سخن به ميان آمده است. نویسنده نخستين كسى كه از آل زيار به قدرت رسيد را مرداويج- پسر زيار- معرفى كرده ولى معتقد است پيش از او يكى دو تن ديگر دست به اقداماتى زده و راه را براى او هموار كرده بودند. به عقيده وى، بنا به گفته ابوعلى مسكويه، در ضمن وقايع سال 315ق، نخستين كس از ديلمى‌ها كه بر رى چيره گشت، ليلى پسر نعمان بود.[۴]
پس از مرداويج، هفت تن از اين خاندان به قدرت رسيدند و مدت حكومت آنان 151 سال بود. مرداويج از سرداران اسفار بود؛ اما به علت جاه‌طلبى و اينكه خود را لايق‌تر از اسفار مى‌دانست و نيز به علت ضديت اسفار با دين اسلام، به نافرمانى از او پرداخت.[۵]
نویسنده به نقل از مسعودى در اين زمينه معتقد است كه اسفار مرداويج را نزد يكى از ملوك ديلم فرستاد كه در يكى از نواحى نزدیک قزوين فرمان مى‌راند، تا او را به فرمانبرى از وى بخواند. چون مرداويج و امير ديلمى- كه سالار پسر اسوار نام داشت- با هم ملاقات كردند، هردو به علت كارهاى زشتى كه اسفار مرتكب شده بود و ضديتى كه با اسلام داشت، براى مخالفت و مبارزه با او با يكديگر هم‌پيمان شدند. سپس مرداويج به‌سوى لشكرگاه اسفار بازگشت و با ارسال نامه‌هایى سرداران سپاه او را به مخالفت با وى برانگيخت و آنان كه از كارهاى اسفار ناخشنود بودند دعوت مرداويج را پذيرفتند. اسفار احساس خطر كرد و گريخت و مرداويج بر سپاه او تسلط يافت و اموال و ذخايرش را به تصرف درآورد و با نيكى به افراد سپاه و اعطاى جوايز به آنان، توجهشان را به‌سوى خود معطوف داشت و سپس بر اسفار دست يافته و او را كشت و به توسعه متصرفات خود پرداخت.[۶]
مؤلف در فصل دوم، درباره آل بويه و چگونگى روى كار آمدن آن‌ها و گسترش قلمرو و فتوحات و ديگر حكمرانان اين خاندان و به‌طور كلى، تاريخ سياسى آل بويه، توضيح داده است.
به نظر نویسنده، درباره اينكه پسران بويه چگونه روى كار آمدند، بهتر است از نوشته ابوعلى مسكويه بهره گرفته شود كه هم خود در آن زمان مى‌زيسته و مصدر امور مهمى بوده و نيز از نظر علمى در حد اعلايى قرار داشته است. از اين روى وى به كتاب «تجارب الأمم» او اشاره نموده و خلاصه‌اى از مطالب متناسب با بحث وى را، ذكر كرده است.[۷]
در بخش دوم، طى چهار فصل، تشكيلات حكومتى، اوضاع دينى و مذهبى، کیفیت تحصيل و وضع علما و ادبا، ورزش و اوضاع اقتصادى و اجتماعى ایران در عصر آل بويه تشريح شده است.
نویسنده پيرامون تشريح اوضاع دينى و مذهبى در عصر آل بويه، به اين نكته اشاره دارد كه عموم مردم ایران و عراق در آن عصر، متدين به دين اسلام از مذاهب مختلف بوده و اقليت‌هایى هم از پيروان اديان ديگر در آن نواحى يافت مى‌شدند. بيشتر مردم ایران و عراق تابع يكى از مذاهب اربعه بودند. در اين ميان، اكثريت با حنفى‌ها بود، سپس شافعى‌ها قرار داشتند. گروهى هم حنبلى مذهب بودند و پيرو مذهب مالكى به‌ندرت در اين حدود ديده مى‌شد.[۸]
نویسنده معتقد است كه اختلافات مذهبى در هيچ زمانى به شدت قرن‌هاى چهارم و پنجم نبوده است. به نظر وى، يكى از ويژگى‌هاى دو قرن مزبور اين بود كه تعصبات عوام الناس در اختلافات مذهبى راه يافته بود و اين امر گاهى موجب زدوخوردهایى طولانى و خونين مى‌شد. به‌علت رواج علم كلام و علاقه مردم به مناظرات مذهبى، بسيارى از مردم معمولى داراى معلومات عميق مذهبى بودند.[۹]
در اين دوران، گذشته از اينكه در ایران و عراق، شهرهایى به شيعه اختصاص داشت، در بعضى از شهرهاى بزرگ محلّه‌هاى ويژه شيعه نيز وجود داشت. شیعیان ایران و عراق بيشتر جعفرى و اثناعشرى بودند، اما تعدادى اسماعيلى و زيدى نيز در پاره‌اى از نواحى سكونت داشتند. به نظر نویسنده، شهرهایى كه به شيعه اختصاص داشت عبارت بود از: شهر قم كه در درجه اول قرار داشت. از ويژگى‌هاى اين شهر اين بود كه دين اسلام با مذهب تشيع وارد آن شد. ركن‌الدوله- يكى از سلاطين آل بويه- و صاحب بن عبّاد- از رجال آل بويه-، مراقب وضع اين شهر بودند و رعايت حال مردم آن را می‌كردند؛ كاشان كه نام آن همواره با قم ذكر مى‌شد؛ كرج؛ آوه ميان قم و ساوه؛ تفرش كه بين قم و اراك قرار دارد؛ فراهان از توابع اراك فعلى و شهرى در مازندران به نام اُرم نزدیک شهر سارى كه به نوشته ياقوت مردم آن شيعه بودند ولى امروزه اثرى از آن نيست.[۱۰]
وضعيت كتاب
فهرست مطالب، در ابتدا و فهرست منابع و مآخذ مورد استفاده نویسنده در انتهاى كتاب آمده است.
پاورقى‌ها بيشتر به ذكر منابع اختصاص يافته است.
پانويس
منابع مقاله
سخن سمت و متن كتاب.