مراتب الإجماع في العبادات والمعاملات والاعتقادات

مراتب الإجماع في العبادات والمعاملات والاعتقادات
پدیدآوران	ابن حزم، علی بن احمد (نويسنده) اس‍ب‍ر، ح‍س‍ن‌ اح‍م‍د (گردآورنده) ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم (نويسنده)
عنوان‌های دیگر	نقد مراتب الإجماع
ناشر	دار ابن حزم
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1419ق - 1998م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/الف۲م۴ 161/4 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

مراتب الاجماع فی العبادات و المعاملات و الاعتقادات تألیف ابومحمد بن حزم (384-456ق) مشتمل بر مباحث و مراتب اجماع امت از دیدگاه اهل‌سنت است. این کتاب با مقدمه و تحقیق کتاب به قلم حسن احمد اسبر (معاصر) منتشر شده است. «نقد مراتب الاجماع» به قلم ابن تیمیه (متوفی 728ق) نیز در بخش دوم کتاب ارائه شده است.

نویسنده مقدمه را با این عبارت آغاز می‌کند: «سپاس خدای را که اجماع این امت را از قواعد دین قرار داد» و سپس به روایت نبوی: «لا تجمع امتی علی ضلالة» می‌کند. در ادامه چنین استدلال می‌کند آنچه مسلمین بر آن اجماع کنند امری یقینی و قطعی است که مخالفت با آن جایز نیست. پیشوایان و علمای دین در مباحث گوناگون و از زوایای متعددی درباره این مسئله سخن گفته‌اند. هیچ کتاب اصولی نیست که از اجماع سخن نگفته باشد.‏

ابن حزم موضوع اجماع را به ترتیب رایج در کتب فقهی مورد بررسی قرار داده است. مباحث پس از مقدمه مؤلف با کتاب طهارت آغاز و با کتاب عتق و بابی در کافر بودن کسانی که نظر مخالف اجماع دارند، به پایان رسیده است.

وی بسیاری از موضوعاتی که اجماعی دانسته شده را اموری «متفق علیه» می‌داند و بدین جهت كتاب خويش را با عبارت زير به‌ پايان‌ مى‏رساند: «جمهور علماى حديث كه‌ پيشـوايان‌ ما‌ هستند، اتفاق‌نظرهاى‌ ديگرى‌ نيز دارند كه ما‌ در‌ اينجا ذكر نكرديم؛ زيرا آن‌ها اجـماع بـر تفسيق مخالفان آن آرا نكردند، چه رسد‌ به‌ تـكفير ايشـان. همچنان كه آنان در تكفير‌ مخالفان‌ آراى گفته‌ شده‌ در‌ اين اجماعات هـيچ اخـتلافى‌ با هم ندارند و خواننده بايد از سخن ما دريابد كه بين دو عبارت «لم يجمعوا» و «لم‌ يتـفقوا‌» تـفاوت بسيار است».‏

تقی‌الدین احمد بن تیمیه در بخشی از کتابش «المصنف فی مسائل الاجماع» در سخن از اجماعات، عبارات کتاب «مراتب الاجماع» ابن حزم را نیز به شیوه «قال – قلت» نقد کرده است. انتقادات ابن تیمیه به همراه شرح‌حال او در بخش دوم کتاب ارائه شده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن کتاب.
2. زهری، خالد؛ «گفتمان اجماع و تقریب بین مذاهب اسلامی»، اندیشه تقریب، زمستان 1386، شماره 13، ص 101 تا 120.

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/248517