تلخيص كتاب البرهان: تفاوت میان نسخه‌ها

| زبان =عربي

فلسفه اسلامي - متون قدیمی تا قرن 14  

| کتابخانۀ دیجیتال نور =11634

'''تلخيص كتاب البرهان'''، اثر [[ابن رشد، محمد بن احمد|ابن رشد]] (د595ق/1199م)، تلخیصی است از کتاب «آنالوطیقای دوم» که چهارمین بخش از مجموعه آثار [[ارسطو]] در علم منطق است (این بخش‎ها به‎ترتیب عبارتند از: قاطیغوریاس (مقولات ده‎گانه)؛ بارى ارمینیاس (قضایا)؛ آنالوطیقاى اول (قیاس)؛ آنالوطیقاى دوم (برهان)؛ طوبیقا (جدل)؛ سوفسطیقا (سفسطه و مغالطه)؛ ریطوریقا (خطابه)؛ بوطیقا (شعر) و ایساغوجى)<ref>ر.ک: دابراه ال، بلک، ص216</ref>.

آنالوطیقا، عنوان مبحثى از منطق [[ارسطو]] است که در کتاب «ارگانون‎» وی تحت همین عنوان در دو بخش آنالوطیقای اول و دوم تنظیم شده است. آنالوطیقای اول، شامل دو قسمت است و به نظریه عمومى استنتاج قیاسى مربوط شده و آنالوطیقای دوم (اثر حاضر) دارای دو بخش است که در آنها درباره استدلال برهانى‎، یعنى قیاسى که مقدمات آن قضایای یقینى است‎، گفتگو مى‎شود. [[ارسطو]] در این اثر، نخست درباره ماهیت علم و شرایط و مقدمات آن و چگونگى ضرورت محمول برای موضوع سخن مى‎گوید و خصوصیات «حد» و «تعریف‎» را که به گفته او به استدلال برهانى بستگى دارد، بررسى مى‎کند، سپس از مبادی علوم برهانى یاد مى‎کند و اصول موضوعه و متعارفه را روشن مى‎سازد و ضمن برشمردن خطاهای قیاس‎، تفاوت دانش و پندار را توضیح مى‎دهد<ref>ر.ک: موحد، صمد، ج2، ص226-227</ref>.

آنالوطیقای دوم نیز ابتدا توسط اسحاق بن حنین (د 298 یا 299ق‎/911 یا 912م‎) به سریانى درآمد. ابوبشر متى ترجمه وی را به عربى برگردانید و سپس قویری و کندی و [[فارابی، محمد بن محمد|فارابى]] (ح 259-‎339ق‎/ 873-950م‎) توضیحات و شروحى بر آن افزودند<ref>ر.ک: همان، ص227</ref>.

کتاب منطق ارسطو در اصل 6 بخش دارد و آنالوطیقای اول و دوم‎، بخش‎های سوم و چهارم آن محسوب مى‎شود. کتاب حاضر که مبحث برهان آنالوطیقای دوم را در خود جای داده، شامل دو فن است‎: یکى درباره «برهان‎» و دیگری درباره «حد». در قسمت اول‎، کیفیت اکتساب تصدیقات به‎وسیله برهان‎، تعریف برهان و مبادی و شرایط مقدمات آن بررسى مى‎شود و سپس از برهان «اِن» و برهان «لِم» سخن به میان مى‎آید. قسمت دوم شامل مباحث مربوط به نحوه اکتساب تصورات تام از طریق «حد» و کیفیت مشارکت حد و برهان است‎<ref>ر.ک: همان</ref>.

این کتاب که توسط محمود محمد قاسم تحقیق و توسط احمد عبدالمجید هریدی و چارلز ادوین باتروث، تصحیح شده است، با دو مقدمه از مصححین و محقق آغاز شده است. در مقدمه نخست، به نسخه خطی مورد اعتماد در تصحیح کتاب اشاره گردیده<ref>مقدمه اول، ص21-‎22</ref> و در مقدمه دوم، علاوه بر نسخ خطی کتاب، به اقدامات تحقیقی صورت‎گرفته در آن، اشاره شده است.