مجموعة فتاوی ابن ابي‌عقیل

مجموعه فتاوی ابن ابی‌عقیل
پدیدآوران	ابن ابی‌عقیل عمانی، حسن بن علی (نویسنده) اشتهاردی، علی پناه (گردآورنده)
ناشر	اخلاص
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1406 ق
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

مجموعة فتاوی ابن ابي‌عقیل تألیف حاج شيخ عبدالرحيم بن محمدحسین بروجردى می‌باشد.

اين كتاب در بردارندۀ اقوال و نظريات ابن ابى عقيل عمانى است كه غالباً از كتاب مختلف الشيعة علامۀ حلّى (م 726 ق) گردآورى شده است و در موارد نادرى نيز از السرائر ابن ادريس (م 598 ق)، المعتبر محقق حلّى (م 676 ق)، الذكرى شهيد اوّل (م 786 ق)، مفتاح الكرامة سيد جواد عاملى (م 1226 ق) مطالبى نقل شده است.

انگيزۀ تأليف

از قديمى‌ترين فقهايى كه نظريات آنان در كتب فقهى ذكر شده است حسن بن ابى عقيل عمانى (م و ابن جنيد) رازى (م حدود 381 ق) است كه به سبب شهرت آنان در فقاهت و تطبيق احكام با ادله و اصول فقه از آنان تعبير به «القدیمین يا الأقدمين» شده است.

كتاب فقهى ابن ابى عقيل «المستمسك بحبل آل الرسول» كه در بردارندۀ تمام ابواب فقهى بوده است از زمان تأليف در نزد فقهاى اماميّه از شهرت خاصى برخوردار بوده است كه تا زمان شهيد ثانى قدس‌سره از آن مطالبى نقل مى‌شده است و سپس ناپديد شده و فقهاى بعد از وى از استفاده از آن محروم گشته‌اند.

شيخ عبدالرحيم بروجردى به پيروى از رهنمودهاى آیت‌الله آقا حسين بروجردى (م 1381 ق) كه شاگردان خود را ترغيب و تشويق به استفاده از فتاواى قدماء اصحاب اماميّه مى‌نموده است و علاقه داشته است كه نظريات ابن ابى عقيل از موسوعه‌هاى فقهى همچون مختلف الشيعة گردآورى شود بر اين امر همت گماشته است و همچنان كه آیت‌الله اشتهاردى در پايان كتاب فتاوى ابن الجنيد آورده است، مبتكر اين فضيلت بوده است.

وى در فتاوى ابن الجنيد مى‌نويسد: كان المتبكر لهذه الفضيلة سماحة حجةالإسلام و المسلمين الحاج الشيخ عبدالرحيم البروجردي زيد في عمره. 

در اين امر مهم و ضرورى آیت‌الله شيخ على پناه اشتهاردى وى را يارى نموده و با پاورقى‌هاى عالمانه‌اش اين كتاب را مزين نموده است.

وى مقدمۀ ارزشمندى در فضيلت كسب علم و طريقۀ استنباط احكام و طريقۀ جمع‌آورى اين دو رساله، زندگى‌نامۀ على بن بابويه، حسن بن ابى عقيل نوشته و پس از بازنگرى مطالب آن و جبران نقايص آن با استفاده از مختلف الشيعة علامۀ حلّى (م 726 ق) و ساير كتب فقهى آن را به حضرت آیت‌الله سيد محمدرضا گلپايگانى قدس‌سره (م 1414 ق) عرضه داشته است و پس از تأييد وى، براى استفادۀ حوزه‌هاى علميه در سال 1406ق چاپ شده است.

تاريخ انتشار

كتاب موجود در چاپخانۀ اخلاص در قم سال 1406ق چاپ شده است.

فهرست مطالب

اين كتاب در بردارندۀ كتاب‌هاى طهارت، صلاة، زكاة، خمس، صوم، حج، جهاد، متاجر، شفعه، وصيت، نكاح، طلاق و اقسام آن، كفارات، صيد و ذبائح، قضاء و شهادات، فرائض، حدود، قصاص و ديات است.

حواشى و پاورقى‌ها

حواشى و پاورقى‌هاى عالمانه و ارزشمند آیت‌الله شيخ على پناه اشتهاردى اين كتاب را داراى اعتبار خاصى نموده است. وى در بسيارى از موارد حتى عبارت‌هاى نقل شده از مختلف الشيعة را تصحيح و تفسير نموده است.

وى در حالى كه منابع و مآخذ روايات را استخراج نموده است در مواردى نيز به فقدان بعضى از آنها در منابع روايى اشاره نموده است.

به عنوان نمونه در صفحۀ 17 حاشيۀ 2 در روايتى در بحث تيمم مى‌نويسد: لم نجد هذه في كتب الأحاديث و العجب انّه لم ينقلها في الوسائل عن المختلف أيضا فتأمّل. 

در صفحۀ 142 نيز در مورد داستانى در مورد حكم عمر مى‌نويسد: لم نعثر إلى الآن عليه فتتبع. 

نسخه شناسی

نسخه ای از کتاب مجموعة فتاوى ابن أبي عقيل‌ با موضوع فقه استدلالى‌ به زبان عربی به تصحیح و تحقیق عبدالرحيم بروجردى و على‌پناه اشتهاردى در یک جلد در چاپخانه اخلاص در قم سال ۱۴۰۶ هجری قمری به اسم  رسالتان مجموعتان من فتاوی العلمین  چاپ شده است.

وابسته‌ها

مجموعه فتاوی ابن جنید