غدیر در قرآن، قرآن در غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها

‏غدیر در قرآن، قرآن در غدیر
‏غدیر در قرآن، قرآن در غدیر
پدیدآوران	انصاري، محمدباقر (نويسنده)
ناشر	دليل ما
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	مجلد1: 1387ش, مجلد2: 1387ش, مجلد3: 1387ش,
شابک	‎978-964-397-435-0
موضوع	غدير خم - جنبه‏‌های قرآنی قرآن - شان نزول
زبان	فارسی
تعداد جلد	3
کد کنگره	‏‏BP‎‏ ‎‏104‎‏ ‎‏/‎‏غ‎‏4‎‏الف‎‏8
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf
	v; t; e;

نسخهٔ ‏۱۵ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۳۰

برای دیگر کاربردها، غدیر (ابهام‌ زدایی) را ببینید.

برای دیگر کاربردها، الغدير (ابهام زدایی) را ببینید.

غدیر در قرآن، قرآن در غدیر، اثر محمدباقر انصاری، کتابی است سه جلدی به زبان فارسی با موضوع کلام اسلامی و تفسیر قرآن. هدف این کتاب «شناخت قرآن با غدیر و غدیر با قرآن» است، از آن جهت که جاذبه‌اى دوسویه بین قرآن و غدیر ایجاد کرده و با ارائه آن، فرهنگِ‎ قرآنىِ‎ ما با دریچه‌هاى تازه‌اى روبه‌رو خواهد شد؛ همان گونه که فرهنگ غدیرمان فصل‎هاى نوینى از معارف قرآنى را به روى خود باز خواهد کرد^[۱].

ساختار

کتاب سه جلد دارد؛ جلد اول، حاوی پیشگفتار و محتوای مطالب در دو بخش اصلی است و دو جلد دیگر نیز دربردارنده محتوای مطالب در بخش‌های متعدد هستند.

گزارش محتوا

نویسنده درباره اینکه این متن، حاوی چه مطالبی است می‌نویسد: «این در متن اعتقاد ماست که قرآن ختم رسالت بود و در غدیر معرفى شد و غدیر ختم ولایت بود که در قرآن معرفى گردید. ما معتقدیم که قرآن، قانون‌نامه ابدى اسلام بود که غدیر ضامن ابدیت آن شد و غدیر معرّف ابدى مجریان قانون الهى بود که با قرآن ضمانت شد»^[۲].

او درباره انگیزه تألیف این اثر می‌نویسد: «تألیف قرآنى غدیر از روزى آغاز شد که تألیفات گذشته خود درباره غدیر را مورد بازبینى قرار مى‎دادم. اولین بار که تألیفات مربوط‍‎ به غدیر را مطالعه مى‌کردم، دو آیه معروف يا أَيهَا الرَّسُولُ‎ بَلِّغْ‎ ما أُنْزِلَ‎ إِلَيك‎ مِنْ‎ رَبِّك‎ (مائده: 67) و اَلْيوْمَ‎ أَكمَلْتُ‎ لَكمْ‎ دِينَكمْ‎ وَ أَتْمَمْتُ‎ عَلَيكمْ‎ نِعْمَتِي وَ رَضِيتُ‎ لَكمُ‎ الْإِسْلامَ‎ دِيناً (مائده: 3) به‌عنوان دو آیه مربوط‍‎ به غدیر در اکثر کتب مطرح بود. وقتى به داستان اعتراض حارث فهرى در متن واقعه غدیر برخوردم، متوجه شدم دو آیه وَ إِذْ قالُوا اللّهُمَّ‎ إِنْ‎ كانَ‎ هذا هُوَ الْحَقَّ‎ مِنْ‎ عِنْدِك‎ فَأَمْطِرْ عَلَينا حِجارَةً‎ مِنَ‎ السَّماءِ أَوِ ائْتِنا بِعَذابٍ‎ أَلِيمٍ)انفال: 32) و سَأَلَ‎ سائِلٌ‎ بِعَذابٍ‎ واقِعٍ (معارج: 1) نیز مستقیماً درباره غدیر نازل شده است.

آنگاه که تحقیق متن خطبه و مقابله آن با نسخ متعدد را آغاز کردم و سپس به ترجمه آن پرداختم، مراجعه به قرآن در موارد بسیارى از خطبه مرا متوجه حضور کلام اللّه در متن غدیر نمود؛ چه آنکه 65 آیه در خطابه پیامبر(ص) در غدیر مورد استناد قرار گرفته و 35 آیه در متن سخنرانى تفسیر شده است. این همه براى من تازه‌هایى بود که مرا شگفت‎زده نمود و باورهاى تازه‌اى را پیش رویم قرار داد. احساس کردم طى سال‎هاى متمادى بااینکه متوجه ارتباط‍‎ قرآن و غدیر بودم، ولى گویا از عمق آن غافل بوده‌ام. تصمیم گرفتم بار دیگر متون حدیثى و تاریخى مربوط‍‎ به غدیر را به‌دقت مطالعه کنم و با نگاهى که قرآن را در لابه‌لاى صفحات غدیر جستجو مى‌کند، آنچه را تاکنون دیده‌ام مورد بازبینى قرار دهم... نزول بیش از دویست آیه قرآن از اول خروج از مدینه تا بازگشت، در کنار صد آیه در متن خطابه غدیر، احساس اعجاب‌انگیزى در من به وجود آورد...»^[۳].

کتاب حاضر در سه جلد به‎ تفصیل ذیل فصل‎بندى شده است: «بخش اول کتاب به آیات نازل‎شده در سراسر واقعه غدیر از مدینه تا مدینه اختصاص دارد، که دربرگیرنده آیات مربوط‍‎ به اقدامات پیامبر(ص) از یک‎سو و اقدامات منافقین از سوى دیگر است. جلد اول به‌طور کامل در اختیار این بخش قرار دارد.

بخش دوم کتاب موارد تفسیر قرآن در غدیر است که جلوه‌هاى مختلفى خواهد داشت. گاهى یک مفهوم به‌صورت کلى در سراسر قرآن تفسیر شده است. در مواردى یک سوره به‌طور کامل و یا یک آیه به‌صراحت تفسیر شده است. در مواردى آیات قرآن به‌صورت اقتباس و استشهاد تفسیر گردیده است. مواردى نیز وجود دارد که ائمه(ع)، آیه‌اى را به فرازى از واقعه غدیر تفسیر فرموده‌اند. جلد دوم کتاب نیز به‌طور کامل به این بخش اختصاص دارد.

بخش سوم کتاب یک جمع‌بندى داستانى از مراحل حضور آیات قرآن در واقعه غدیر به‌صورت‎هاى مختلف آن از نزول و تفسیر و استشهاد و اقتباس است. جلد سوم کتاب با این بخش آغاز می‌شود.

بخش چهارم موارد مربوط‍‎ به شئون قرآن را در بر خواهد داشت که طى واقعه غدیر بیان شده است و شامل عظمت قرآن و محتواى آن و معرفى سرپرست و مفسر قرآن و نهایتاً وظایف ما درباره قرآن خواهد بود. این بخش قسمت دوم از جلد سوم کتاب است. بخش پنجم کتاب به‌طور طبیعى زاییده بخش‌هاى گذشته است. انبوه مطالب جمع‌آوری‌شده، تجزیه و تحلیلى برخاسته از جمع‌بندى و بازنگرى آنها را مى‎طلبید که عنوان «پژوهش‌هاى قرآنى غدیر» را براى آن برگزیدم. در این بخش ابتدا تحلیل‎هاى اعتقادى تاریخى غدیر مطرح خواهد شد. آمارهاى قرآنى غدیر، فصل دیگرى از این بخش است. موضوع‌بندى و جمع‌بندی‌هاى علمى نیز جنبه دیگرى است که در این فصل بدان پرداخته‌ام. قسمت سوم از جلد سوم به این بخش اختصاص یافته است. بخش ششم گشت و گذارى در گوشه و کنار تاریخ براى یافتن جزئیاتى در حاشیه قرآن و غدیر است. این بخش با عنوان «تاریخچه قرآنى غدیر» دربردارنده نکات شیرینى از گذشته‌هاى منسجم قرآن و غدیر است. در فرازى از آن معرفى قرآنى غدیر را به تماشا خواهیم نشست و فرازى دیگر اتمام حجت‎هاى قرآنى غدیر است که در طول چهارده قرن اسلام استناد غدیر به قرآن را نشان داده است. دعاها و زیاراتى که غدیر را در سایه قرآن ذکر کرده، نمونه جالبى است که تازگى خواهد داشت. اشعار زیبایى که محتواى قرآنى غدیر را به نظم کشیده، جلوه دیگرى از این سابقه است.

پایان‌بخش این فصل معرفى کتاب‌هاى مستقلى است که تاکنون درباره ارتباط‍‎ قرآن و غدیر تألیف شده است و سپس به معرفى منابع قرآنى غدیر خواهیم پرداخت. این بخش، قسمت پایانىِ‎ جلد سوم کتاب حاضر است»^[۴].

نویسنده درباره شیوه خاص تألیف این اثر می‌نویسد: «شیوه درنظرگرفته‌شده براى تألیف حاضر با تجربه‌اى که هنگام جمع‌آورى احادیث به دست آمد، طبق برنامه زیر ارائه مى‌گردد:

هر آیه‌اى از قرآن به هر صورت با غدیر ارتباط‍‎ یافته، در کتاب حاضر آمده است.
هر ارتباطى بین قرآن و غدیر بوده مورد تحلیل قرار گرفته و تبیین شده است.
در مواردى که آیه یا حدیث دیگرى غیر از آیه و حدیث مورد نظر در تبیین آن دخیل باشد، مورد استناد و استفاده قرار گرفته است.
ابتدا و انتهاى واقعه غدیر، از اعلام سفر حج در مدینه تا بازگشت به مدینه از غدیر خم در نظر گرفته شده است. توجه به این محدوده در جمع‌آورى احادیث و قطعات تاریخى مربوط‍‎ به غدیر در قرآن لازم است تا ارتباط‍‎ مطالب با قرآن در همه مراحل حفظ‍‎ شود. در بخش سوم کتاب حاضر مراحل نزول آیات قرآنى در واقعه غدیر ارائه مى‌گردد تا این محدوده زمانى و مکانى به‌طور دقیق در ذهن خواننده گرامى متصور باشد.
آیاتى که در احادیث غدیر مورد استناد است گاهى به اشاره و گاهى با ذکر چند کلمه یا قسمتى از آن مطرح شده که منظور نوعى تلخیص بوده است؛ لذا در کتاب حاضر آیه مورد نظر به‌طور کامل با آدرس آن ذکر شده است.
در مواردى مطالعه آیاتِ‎ قبل و بعدِ یک آیه در تحلیل و درک آن دخیل است. در چنین مواردى آن آیات به‌طور کامل آورده شده‌اند.
در مواردى به یک آیه از قرآن استشهاد شده که در چند جاى قرآن مشابه آن وجود دارد. در چنین مواردى همه آدرس‎ها ذکر شده است.
در مواردى روایات صریح درباره نزول آیه‌اى در غدیر داریم، که در کنار آنها روایاتى همان مطالب را بدون تصریح به نزول آن در غدیر ذکر کرده است. چنین مواردى با تحقیق علمى جمع‌بندى شده است.
قبل از مطرح کردن هر آیه، زمینه‌اى که در آن نازل شده به‌عنوان «موقعیت تاریخى» آن تبیین شده تا موقعیت زمانى و مکانى آن روشن باشد. همچنین جایگاه آن آیه در قرآن به‌عنوان موقعیت قرآنى بیان شده، تا نتیجه‌گیرى از آن دقیق شود.
پیش از مطرح کردن هر حدیث، آمادگى فکرى براى دریافت آن ایجاد شده است. پس از ذکر حدیث نیز، به کیفیت ارتباط‍‎ آن با قرآن و نتیجه‌گیرى پرداخته‌ایم. در این راستا براى تکمیل استناد در موارد لازم متن عربى حدیث را عیناً آورده‌ایم.
کلیه منابع حدیثى، تفسیرى، تاریخى، اعتقادى اسلامى - ‎از کتب شیعه و اهل سنت - ‎در کتاب حاضر مورد مراجعه قرار گرفته و متون مربوط‍‎ به موضوع از آنها استخراج گردیده است. این جستجو در مواردى طبق واژه‌ها و کلمات صریح بوده و در مواردى دقت در معانى و ظرافت مطالب توجه ما را به ارتباط‍‎ قرآنى - ‎غدیرىِ‎ آن جلب نموده است.
موارد بسیارى از کتاب حاضر مربوط‍‎ به متن خطابه غدیر است که به‌صورت مقابله‌شده بر منابع نُه‌گانه‌اش در کتاب «اسرار غدیر» در 11 بخش تنظیم شده است.

بنابراین موارد ارجاع به کتاب «اسرار غدیر» با ذکر بخش مربوط‍‎ به آن فرازِ خطبه خواهد بود. براى تسهیل مراجعه، در پایان بخش سوم کتاب حاضر، متن کامل خطبه و ترجمه آن آورده می‌شود و مواردى که مربوط‍‎ به برخى نسخه‌هاست و در کتاب حاضر مورد استناد بوده، در پاورقى ذکر می‌شود»^[۵].