المعالم الأثيرة في السنة و السيرة: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - '== وابسته‌ها ==' به '==وابسته‌ها==') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
Wikinoor.ir (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '}}↵↵↵'''' به '}} '''') |
||
| (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
| عنوان‌های دیگر = | | عنوان‌های دیگر = | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[شراب، محمد محمدحسن]] ( | [[شراب، محمد محمدحسن]] (نویسنده) | ||
[[محمد، علی جمعه]] (مقدمه‌نويس) | [[محمد، علی جمعه]] (مقدمه‌نويس) | ||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
| سال نشر = 1411 ق یا 1991 م | | سال نشر = 1411 ق یا 1991 م | ||
| کد اتوماسیون = | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE02269AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =02269 | ||
| کتابخوان همراه نور =02269 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''المعالم الأثیرة فی السنة و السیرة'''، از تألیفات [[شراب، محمد محمدحسن|محمد محمدحسن شراب]]، به زبان عربى است که فرهنگ جغرافیایى تخصصى (حدیثى) مى‌باشد و به قصد کمک به پژوهشگران عرصه حدیث تدوین گشته است. | |||
نویسنده، با مراجعه به منابع و متون کهن اسلامى و برخى از کتب معاصرین، اعم از حدیثى، جغرافیایى و تاریخى، کوشیده است اماکن و مناطق جغرافیایى و غیره را که در حدیث و سنت و سیره گرامى نبوى از آنها سخن به میان آمده (به ترتیب حروف الفباء) توضیح دهد و محل و ویژگى‌هاى جغرافیایى و وضعیت تاریخى و فعلى آنها را به‌اجمال مشخص سازد.<ref>حميدرضا شيخى، ص10</ref> | |||
مؤلف خود، درباره انگیزه و شیوه تألیف کتاب چنین گفته است: | |||
«یکى از انگیزه‌هاى من در نوشتن این فرهنگ‌نامه این بود که متوجه شدم پژوهشگران در زمینه حدیث شریف، نیاز شدید به شناختى اجمالى از اعلام جغرافیایى حدیث و سیره دارند که در لابه‌لاى کتب مشروح و فرهنگ‌هاى جغرافیایى پراکنده‌اند. | |||
علاوه براین، بارها دیده‌ام که پژوهشگران عصر ما، وقتى مى‌خواهند جایى و اثرى از آثار جغرافیایى مذکور در سیره نبوى را بشناسند، به کتاب‌هاى قدیمى مراجعه مى‌کنند و آنچه را آنها ثبت و ضبط کرده‌اند، نقل مى‌نمایند، بدون در نظر گرفتن تغییرات و دگرگونى‌هاى جغرافیایى جدیدى که در مناطقى شاهد حوادث سیره نبوى بوده‌اند... بنابراین، لازم است که هر روستا یا مکانى را به منطقه آن، بر حسب نام جدیدش نسبت داد. | |||
موضوع دیگرى که در اینجا باید به آن اشاره کنیم، مسئله مقیاس مسافت‌هاست. منابع قدیمى، مسافت‌ها را با مقیاس‌هاى فرسخ، میل و شبانه‌روز مى‌سنجند؛ درحالى‌که امروزه این مقیاس‌ها براى ما مفهوم نیستند؛ بنابراین، لازم است که مسافت‌ها با مقیاس‌هاى جدید (کیلومتر) تعیین شوند. موضوع دیگر اینکه جاى‌ها و مکان‌هایى هستند که به مرور زمان از بین رفته‌اند و جاهایى هستند که همچنان باقى مانده و مردم در آنها زندگى مى‌کنند؛ در طبقه‌بندى جدید، به این نکته نیز باید اشاره شود. | |||
موضوع | |||
== ساختار و گزارش محتوا == | == ساختار و گزارش محتوا == | ||
مؤلف خود | مؤلف خود مى‌گوید: | ||
روش | روش کار من در این فرهنگ، عبارت است از: | ||
ضبط نام محل، | ضبط نام محل، تعیین موقعیت آن با قیاس به یکى از مراکز بزرگ و ثابت، تعیین مسافت‌ها با کیلومتر - تا آنجا که برایم امکان‌پذیر بوده - در صورت تغییر نام، ذکر نام جدید هر مکان و توضیح این نکته که مکان یادشده آیا امروزه نیز وجود دارد یا از میان رفته است. | ||
براى | براى تدوین اعلام جغرافیایى، به بیشتر کتاب‌هاى چاپ‌شده حدیثى و کتب سیره نبوى مراجعه کرده‌ام و هر جا و مکانى را که در این کتاب‌ها از آن نام برده شده، خواه به زندگى پیامبر خدا(ص) مربوط باشد یا نباشد، معرفى کرده‌ام. | ||
در | در تألیف این کتاب، بنا نداشته‌ام احادیث و حوادثى را که نام مکان و اثر جغرافیایى در متن آنها آمده است بازگویم؛ زیرا اولا: این کارى است که بررسى همه‌جانبه آن به درازا مى‌کشد و با دشوارى همراه است؛ ثانیا: من این فرهنگ را براى کسانى که مى‌خواهند درباره تاریخ مکان و احادیث و حوادثى که در آن به وقوع پیوسته است شناخت و اطلاعات داشته باشند، تدوین نکرده‌ام، بلکه آن را براى پژوهشگر در کتب احادیث و سیره نبوى پدید آورده‌ام تا چنانچه به نام جا و مکانى در حدیث و سیره برخورد کرد و خواست شناخت مختصرى از آن به دست آورد، به این اثر مراجعه کند. | ||
من ادعا | من ادعا نمى‌کنم هر نقطه یا مکانى را که در هر حدیث یا خبر نبوى ذکرى از آن به میان آمده، استیفا کرده‌ام؛ چه آنکه کتاب‌هاى احادیث و سیره، از حدّ شمار فزونند؛ به‌طورى‌که ممکن است انسان عمرى را صرف خواندن آنها کند و باز به سرانجامى نرسد. اما از آنجا که این آثار و اماکن در بسیارى از کتاب‌ها، تقریبا تکرارى هستند، ولو با اختلاف روایت، لهذا اطلاع از بیشتر این کتاب‌ها احتمالا مى‌تواند کافى باشد و ما را از مراجعه و اطلاع‌یابى از همه آنها بى‌نیاز کند. | ||
بنابراین، به امّهات کتاب‌هاى مشهور بسنده کرده، از میان کتاب‌هاى حدیث، این کتب را برگزیده‌ام: | |||
الف)- [[صحيح بخارى]]، [[صحيح مسلم]]، مسند امام احمد حنبل، مسند | الف)- [[صحيح بخارى|صحیح بخارى]]، [[صحيح مسلم|صحیح مسلم]]، مسند امام احمد حنبل، مسند ابى‌یعلى، سنن ابن ماجه، [[سنن ابى‌داود]]، [[المجتبی من السنن (المشهور بسنن النسائی)|سنن نسائى]] و منتخب کنز العمّال. | ||
از | از میان کتاب‌هاى سیره نبوى، به این آثار اکتفا کرده‌ام: | ||
ب)- [[السيرة النبوية| | ب)- [[السيرة النبوية|سیره ابن هشام]]، جلد اول [[أنساب الأشراف (5 جلدی)|أنساب الأشراف]] [[بلاذری، احمد بن یحیی|بلاذرى]]، سیرة الرسول [[ابن کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن کثیر]] و کتاب زاد المعاد. | ||
ج)- به فرهنگ‌هاى | ج)- به فرهنگ‌هاى جغرافیایى قدیمى، نظیر [[معجم البلدان]]، [[معجم ما استعجم من أسماء البلاد و المواضع|معجم ما استعجم]] و مراصد الاطلاع مراجعه کرده‌ام. | ||
د)- از | د)- از میان کتاب‌هاى خاص، کتاب وفاء الوفاى سمهودى، المغانم المطابة فیروزآبادى و تاریخ مکّه را برگزیده‌ام. | ||
ه)- از | ه)- از کتاب‌هایى که معاصران درباره اماکن جغرافیایى حجاز نوشته‌اند، بهره برده‌ام که مشهورترین آنها کتاب معالم الحجاز عاتق بن غیث بلادى و معالم الجغرافیة فی السیرة النبویة مى‌باشند. البته کتاب اخیر، به اعلامى که در [[السيرة النبوية|سیره ابن هشام]] نام برده شده‌اند، بسنده کرده است. همچنین از تحقیقات حمد الجاسر در کتابش به نام بلاد ینبع و نیز از کتاب المناسک حربى بهره گرفته‌ام. | ||
نکته‌اى که در اینجا لازم است بدان اشاره شود این است که در ذکر آثار جغرافیایى، به آثارى که در احادیث و اخبار صحیح وارد شده‌اند، اکتفا نکرده‌ام، بلکه هرجا و مکانى را که به اخبار و اقوال پیامبر خدا(ص) ارتباطى داشته و بلکه هر جایى را که در حدیثى یا خبرى نام آن آمده، بدون توجه به درجه سندیتش، ذکر کرده‌ام؛ چراکه بحث از درجه سند و متن، در تخصص من نیست، بلکه کار متخصّصان این علم مى‌باشد. | |||
در | در این فرهنگ، با اقتباس از دیگران، تصاویر و نقشه‌هایى چند آورده‌ام که بیشتر آنها از پژوهنده توانا، عاتق بن غیث بلادى است؛ زیرا این امکان به او دست داده تا در سراسر جزیرة العرب به سیر و سفر بپردازد و نقشه‌هایى از مناطق سفرکرده‌اش ترسیم کند که در باب خود سودمندند».<ref>حميدرضا شيخى، ص15-17</ref> | ||
== | ==پانویس == | ||
<references /> | <references/> | ||
== منابع مقاله == | ==منابع مقاله== | ||
حمیدرضا شیخى (مترجم)، فرهنگ اعلام جغرافیایى - تاریخى در حدیث و سیره نبوى (ترجمه المعالم الأثیرة فی السنة و السیرة)، چاپ اول، تهران، مشعر، 1383ش. | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۰ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۲۲:۲۹
| المعالم الأثيرة فی السنة و السیرة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شراب، محمد محمدحسن (نویسنده) محمد، علی جمعه (مقدمه‌نويس) |
| ناشر | دار الشامیة |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1411 ق یا 1991 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | کشورهای اسلامی - جغرافیا کشورهای اسلامی - فرهنگ جغرافیایی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | G 103/5 /ش4م6 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
المعالم الأثیرة فی السنة و السیرة، از تألیفات محمد محمدحسن شراب، به زبان عربى است که فرهنگ جغرافیایى تخصصى (حدیثى) مى‌باشد و به قصد کمک به پژوهشگران عرصه حدیث تدوین گشته است.
نویسنده، با مراجعه به منابع و متون کهن اسلامى و برخى از کتب معاصرین، اعم از حدیثى، جغرافیایى و تاریخى، کوشیده است اماکن و مناطق جغرافیایى و غیره را که در حدیث و سنت و سیره گرامى نبوى از آنها سخن به میان آمده (به ترتیب حروف الفباء) توضیح دهد و محل و ویژگى‌هاى جغرافیایى و وضعیت تاریخى و فعلى آنها را به‌اجمال مشخص سازد.[۱]
مؤلف خود، درباره انگیزه و شیوه تألیف کتاب چنین گفته است:
«یکى از انگیزه‌هاى من در نوشتن این فرهنگ‌نامه این بود که متوجه شدم پژوهشگران در زمینه حدیث شریف، نیاز شدید به شناختى اجمالى از اعلام جغرافیایى حدیث و سیره دارند که در لابه‌لاى کتب مشروح و فرهنگ‌هاى جغرافیایى پراکنده‌اند.
علاوه براین، بارها دیده‌ام که پژوهشگران عصر ما، وقتى مى‌خواهند جایى و اثرى از آثار جغرافیایى مذکور در سیره نبوى را بشناسند، به کتاب‌هاى قدیمى مراجعه مى‌کنند و آنچه را آنها ثبت و ضبط کرده‌اند، نقل مى‌نمایند، بدون در نظر گرفتن تغییرات و دگرگونى‌هاى جغرافیایى جدیدى که در مناطقى شاهد حوادث سیره نبوى بوده‌اند... بنابراین، لازم است که هر روستا یا مکانى را به منطقه آن، بر حسب نام جدیدش نسبت داد.
موضوع دیگرى که در اینجا باید به آن اشاره کنیم، مسئله مقیاس مسافت‌هاست. منابع قدیمى، مسافت‌ها را با مقیاس‌هاى فرسخ، میل و شبانه‌روز مى‌سنجند؛ درحالى‌که امروزه این مقیاس‌ها براى ما مفهوم نیستند؛ بنابراین، لازم است که مسافت‌ها با مقیاس‌هاى جدید (کیلومتر) تعیین شوند. موضوع دیگر اینکه جاى‌ها و مکان‌هایى هستند که به مرور زمان از بین رفته‌اند و جاهایى هستند که همچنان باقى مانده و مردم در آنها زندگى مى‌کنند؛ در طبقه‌بندى جدید، به این نکته نیز باید اشاره شود.
ساختار و گزارش محتوا
مؤلف خود مى‌گوید:
روش کار من در این فرهنگ، عبارت است از:
ضبط نام محل، تعیین موقعیت آن با قیاس به یکى از مراکز بزرگ و ثابت، تعیین مسافت‌ها با کیلومتر - تا آنجا که برایم امکان‌پذیر بوده - در صورت تغییر نام، ذکر نام جدید هر مکان و توضیح این نکته که مکان یادشده آیا امروزه نیز وجود دارد یا از میان رفته است.
براى تدوین اعلام جغرافیایى، به بیشتر کتاب‌هاى چاپ‌شده حدیثى و کتب سیره نبوى مراجعه کرده‌ام و هر جا و مکانى را که در این کتاب‌ها از آن نام برده شده، خواه به زندگى پیامبر خدا(ص) مربوط باشد یا نباشد، معرفى کرده‌ام.
در تألیف این کتاب، بنا نداشته‌ام احادیث و حوادثى را که نام مکان و اثر جغرافیایى در متن آنها آمده است بازگویم؛ زیرا اولا: این کارى است که بررسى همه‌جانبه آن به درازا مى‌کشد و با دشوارى همراه است؛ ثانیا: من این فرهنگ را براى کسانى که مى‌خواهند درباره تاریخ مکان و احادیث و حوادثى که در آن به وقوع پیوسته است شناخت و اطلاعات داشته باشند، تدوین نکرده‌ام، بلکه آن را براى پژوهشگر در کتب احادیث و سیره نبوى پدید آورده‌ام تا چنانچه به نام جا و مکانى در حدیث و سیره برخورد کرد و خواست شناخت مختصرى از آن به دست آورد، به این اثر مراجعه کند.
من ادعا نمى‌کنم هر نقطه یا مکانى را که در هر حدیث یا خبر نبوى ذکرى از آن به میان آمده، استیفا کرده‌ام؛ چه آنکه کتاب‌هاى احادیث و سیره، از حدّ شمار فزونند؛ به‌طورى‌که ممکن است انسان عمرى را صرف خواندن آنها کند و باز به سرانجامى نرسد. اما از آنجا که این آثار و اماکن در بسیارى از کتاب‌ها، تقریبا تکرارى هستند، ولو با اختلاف روایت، لهذا اطلاع از بیشتر این کتاب‌ها احتمالا مى‌تواند کافى باشد و ما را از مراجعه و اطلاع‌یابى از همه آنها بى‌نیاز کند.
بنابراین، به امّهات کتاب‌هاى مشهور بسنده کرده، از میان کتاب‌هاى حدیث، این کتب را برگزیده‌ام:
الف)- صحیح بخارى، صحیح مسلم، مسند امام احمد حنبل، مسند ابى‌یعلى، سنن ابن ماجه، سنن ابى‌داود، سنن نسائى و منتخب کنز العمّال.
از میان کتاب‌هاى سیره نبوى، به این آثار اکتفا کرده‌ام:
ب)- سیره ابن هشام، جلد اول أنساب الأشراف بلاذرى، سیرة الرسول ابن کثیر و کتاب زاد المعاد.
ج)- به فرهنگ‌هاى جغرافیایى قدیمى، نظیر معجم البلدان، معجم ما استعجم و مراصد الاطلاع مراجعه کرده‌ام.
د)- از میان کتاب‌هاى خاص، کتاب وفاء الوفاى سمهودى، المغانم المطابة فیروزآبادى و تاریخ مکّه را برگزیده‌ام.
ه)- از کتاب‌هایى که معاصران درباره اماکن جغرافیایى حجاز نوشته‌اند، بهره برده‌ام که مشهورترین آنها کتاب معالم الحجاز عاتق بن غیث بلادى و معالم الجغرافیة فی السیرة النبویة مى‌باشند. البته کتاب اخیر، به اعلامى که در سیره ابن هشام نام برده شده‌اند، بسنده کرده است. همچنین از تحقیقات حمد الجاسر در کتابش به نام بلاد ینبع و نیز از کتاب المناسک حربى بهره گرفته‌ام.
نکته‌اى که در اینجا لازم است بدان اشاره شود این است که در ذکر آثار جغرافیایى، به آثارى که در احادیث و اخبار صحیح وارد شده‌اند، اکتفا نکرده‌ام، بلکه هرجا و مکانى را که به اخبار و اقوال پیامبر خدا(ص) ارتباطى داشته و بلکه هر جایى را که در حدیثى یا خبرى نام آن آمده، بدون توجه به درجه سندیتش، ذکر کرده‌ام؛ چراکه بحث از درجه سند و متن، در تخصص من نیست، بلکه کار متخصّصان این علم مى‌باشد.
در این فرهنگ، با اقتباس از دیگران، تصاویر و نقشه‌هایى چند آورده‌ام که بیشتر آنها از پژوهنده توانا، عاتق بن غیث بلادى است؛ زیرا این امکان به او دست داده تا در سراسر جزیرة العرب به سیر و سفر بپردازد و نقشه‌هایى از مناطق سفرکرده‌اش ترسیم کند که در باب خود سودمندند».[۲]
پانویس
منابع مقاله
حمیدرضا شیخى (مترجم)، فرهنگ اعلام جغرافیایى - تاریخى در حدیث و سیره نبوى (ترجمه المعالم الأثیرة فی السنة و السیرة)، چاپ اول، تهران، مشعر، 1383ش.