فرهنگ اعلام جغرافیایی - تاریخی در حدیث و سیره نبوی
| فرهنگ اعلام جغرافیایی - تاریخی در حدیث و سیره نبوی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | شیخی، حمیدرضا (مترجم)
نعمتی، محمدرضا (محقق) شراب، محمد محمدحسن (نویسنده) |
| ناشر | مشعر |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1383 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 964-7635-54-0 |
| موضوع | ابن هشام، عبدالملک بن هشام، - 213ق. سیره النبویه - نامهای تاریخی
ابن هشام، عبدالملک بن هشام، - 213ق. سیره النبویه - نامهای جغرافیایی حدیث - نامهای تاریخی حدیث - نامهای جغرافیایی |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 106/2 /ش4ف4 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
فرهنگ اعلام جغرافيايى- تاريخى در حديث و سيره نبوى، ترجمه كتاب «المعالم الأثيرة في السنة و السيرة»، اثر محمد محمدحسن شراب است كه توسط آقاى حميدرضا شيخى به فارسى ترجمه گشته است. اين كتاب، در واقع، يك فرهنگ جغرافيايى تخصّصى (حديثى) است كه به قصد كمك به پژوهشگران عرصه حديث تدوين شده است.
ساختار
كتاب حاضر؛ شامل پيش‌گفتارى از معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبرى و دو مقدمه از مترجم و نویسنده كتاب مى‌باشد كه در ادامه متن اصلى كتاب به تعداد حروف الفبا فصل‌بندى شده و در هر فصل با يكى از حروف الفبا شروع مى‌شود كه از حرف الف شروع و به حرف ياء خاتمه يافته است.
گزارش محتوا
سال‌هاى سال، زائرانى كه به مكّه مشرّف مى‌شدند، قبرستان حجون را به نام شعب ابى‌طالب مى‌شناختند و يا بيت الأحزان در مدينه را در خانه‌هاى مخروبه بيرون بقيع جستجو می‌كردند و امروز دقيقا آشكار گرديده كه شعب ابى‌طالب در نزدیکى صفا و مروه و بيت الأحزان در فاصله چند مترى قبور ائمه بقيع عليهم‌السّلام قرار داشته است.
بر اين اساس و براى پاسخ‌گويى به اين نياز، معاونت آموزش و پژوهش بعثه مقام معظم رهبرى، تصميم گرفت تا كتاب ارزشمند «المعالم الأثيره في السنة و السيرة» را به فارسى برگردان نموده، در اختيار پژوهشگران قرار دهد. پس از ترجمه، كمبودهايى در مداخل يافت گرديد كه آقاى محمّدرضا نعمتى آنها را بر طرف و كتاب را تكميل نمودند، تا اثرى نافع و سودمندتر باشد.
كتاب حاضر با پى بردن و درك اهميت اين موضوع، سعى كرده است به اين نياز و ضرورت پاسخ دهد.
نویسنده محقّق، با مراجعه به منابع و متون كهن اسلامى و برخى از كتب معاصرين؛ اعم از حديثى، جغرافيايى و تاريخى، كوشيده است اماكن و مناطق جغرافيايى و غيره را كه در حديث، سنّت و سيره گرامى نبوى از آنها سخن به ميان آمده، توضيح دهد و محل و ويژگى‌هاى جغرافيايى و وضعيت تاريخى و فعلى آنها را به اجمال مشخص سازد. پيداست كه نویسنده در اين راه، وقت زيادى صرف كرده و زحمات فراوانى كشيده است و بار زحمت تحقيق را از دوش پژوهندگان حديثى و تاريخى برداشته و خوان آماده‌اى را در برابر آنان گسترده است.
بى‌گمان، جاى چنين كتابى در ميان ميراث فارسى و محققان حوزه و دانشگاه، خالى است و ترجمه آن مغتنم مى‌باشد و مى‌تواند اين خلأ را تا حد زيادى پر كند.
روش كار مؤلف در اين فرهنگ، عبارت است از:
ضبط نام محل، تعيين موقعيت آن با قياس به يكى از مراكز بزرگ و ثابت، تعيين مسافت‌ها با كيلومتر- تا آن جا كه برایش امكان‌پذير بوده - در صورت تغيير نام، ذكر نام جديد هر مكان و توضيح اين نكته كه مكان ياد شده آيا امروزه نيز وجود دارد يا از ميان رفته است.
براى تدوين اعلام جغرافيايى، به بيشتر كتاب‌هاى چاپ شده حديثى و كتب سيره نبوى مراجعه كرده و هر جا و مكانى را كه در اين كتاب‌ها از آن نام برده شده؛ خواه به زندگى پيامبر خدا(ص) مربوط باشد يا نباشد، معرفى كرده است.
در تأليف اين كتاب، بنا نداشته احاديث و حوادثى را كه نام مكان و اثر جغرافيايى در متن آنها آمده است، بازگو كند؛ زيرا اولا: اين كارى است كه بررسى همه جانبه آن به درازا مى‌كشد و با دشوارى همراه است؛ ثانيا: اين فرهنگ را براى كسانى كه مى‌خواهند درباره تاريخ مكان و احاديث و حوادثى كه در آن به وقوع پيوسته است شناخت و اطلاعات داشته باشند، تدوين نكرده است، بلكه آن را براى پژوهشگر در كتب احاديث و سيره نبوى پديد آورده تا چنانچه به نام جا و مكانى در حديث و سيره برخورد كرد و خواست شناخت مختصرى از آن به دست آورد، به اين اثر مراجعه كند.
اما از آن جا كه اين آثار و اماكن در بسيارى از كتاب‌ها، تقريبا تكرارى هستند، و لو با اختلاف روايت، لهذا اطلاع از بيشتر اين كتاب‌ها احتمالا مى‌تواند كافى باشد و ما را از مراجعه و اطلاع‌يابى از همه آنها بى‌نياز كند.
بنابراین، به امّهات كتاب‌هاى مشهور بسنده كرده، از ميان كتاب‌هاى حديث، اين كتب را برگزيده است:
الف: صحيح بخارى، صحيح مسلم، مسند امام احمد حنبل، مسند ابى‌يعلى، سنن ابن ماجه، سنن ابى‌داوود، سنن نسائى و منتخب كنز العمّال.
از ميان كتاب‌هاى سيره نبوى، به اين آثار اكتفا كرده است:
ب: سيره ابن‌هشام، جلد اول انساب الاشراف بلاذرى، سيره الرسول ابن كثير و كتاب زاد المعاد.
ج: به فرهنگ‌هاى جغرافيايى قديمى، نظير معجم البلدان، معجم ما استعجم و مراصد الاطلاع مراجعه كرده است.
د: از ميان كتاب‌هاى خاص، كتاب وفاء الوفاى سمهودى، المغانم المطابه فيروزآبادى و تاريخ مكّه را برگزيده است.
ه: از كتاب‌هايى كه معاصران درباره اماكن جغرافيايى حجاز نوشته‌اند، بهره برده كه مشهورترين آنها كتاب معالم الحجاز عاتق بن غيث بلادى و معالم الجغرافيه في السيرة النبوية مى‌باشند. البته كتاب اخير، به اعلامى كه در سيره ابن‌هشام نام برده شده‌اند، بسنده كرده است. همچنين از تحقيقات حمد الجاسر در كتابش به نام بلاد ينبع و نيز از كتاب المناسك حربى بهره گرفته است.
در ذكر آثار جغرافيايى، به آثارى كه در احاديث و اخبار صحيح وارد شده‌اند، اكتفا نكرده است، بلكه هر جا و مكانى را كه به اخبار و اقوال پيامبر خدا(ص) ارتباطى داشته و بلكه هر جايى را كه در حديثى يا خبرى نام آن آمده، بدون توجه به درجه سنديتش، ذكر كرده است.
در اين فرهنگ، با اقتباس از ديگران، تصاوير و نقشه‌هايى چند آورده كه بيشتر آنها از پژوهنده توانا، عاتق بن غيث بلادى است؛ زيرا اين امكان به او دست داده تا در سراسر جزيرة العرب به سير و سفر بپردازد و نقشه‌هايى از مناطق سفركرده‌اش ترسيم كند كه در باب خود سودمندند.
در تعيين اماكن و جاى‌ها، از نام‌هاى جغرافيايى جديد استفاده كرده و هر مكانى را به منطقه فعلى آن نسبت داده؛ زيرا تعيين اماكن، طبق تقسيمات گذشته، باعث گمراهى خواننده امروز مى‌شود. از جمله جاهايى كه مرزهايشان تغيير كرده، عبارتند از:
- يمن: در گذشته يمن شامل جنوب عربستان سعودى بود؛ اما امروزه به جزيره بحرين محدود مى‌شود.
- فلسطين: در گذشته، شهر عمّان و كوه‌هاى سراه و عقبه را شامل مى‌شده است.
- اردن: در قديم تعدادى از شهرهاى فلسطين؛ مانند طبريه و عكا را در بر مى‌گرفته است.
وضعیت کتاب
پاورقى‌ها به مستند كردن برخى از محتويات كتاب اختصاص يافته است. فهرست مطالب كتاب در ابتداى آن قرار گرفته است.
منابع مقاله
متن و مقدمه كتاب.